Andrzej Wakar

---

Życiorys

Andrzej Wakar, wywodzący się z rodziny znanego demografa Włodzimierza Wakara, rozpoczął swoją edukację w historycznym kierunku na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów zaangażował się w działalność Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, jednak jego nauka została przerwana przez wybuch II wojny światowej.

Po zakończeniu działań wojennych, w 1945 roku, Wakar osiedlił się w Bartoszycach, gdzie przez trzy kolejne lata pełnił funkcję wicestarosty oraz przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. W styczniu 1949 roku przeniósł się do Olsztyna, gdzie rozpoczął pracę w Zarządzie Miejskim, angażując się jednocześnie w badanie i popularyzację historii regionu. Pełnił funkcję sekretarza Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w latach 1952-1956.

W 1954 roku ukazała się jego pierwsza publikacja naukowa zatytułowana Kultura Warmii i Mazur w dobie Odrodzenia. W sumie opublikował wiele opowiadań o tematyce regionalnej oraz liczne szkice poświęcone wybitnym postaciom Warmii i Mazur, a także badaniom nad plebiscytem z 1920 roku oraz tematyką polskiego szkolnictwa w tym regionie. Wakar był także autorem licznych artykułów naukowych oraz popularnonaukowych i redagował reportaże z Kuby, a swoją działalność potwierdził pracą w redakcjach tygodnika „Panorama Północy” oraz miesięcznika „Warmia i Mazury”.

Po przerwie związanej z wojną, historyk wznowił studia, które ukończył w 1962 roku. W 1988 roku uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, obroniwszy pracę doktorską poświęconą dziejom „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1886–1918.

Andrzej Wakar aktywnie uczestniczył w życiu społecznym i politycznym, przez cztery lata zasiadając w Komitecie Wojewódzkim PZPR. Był również jednym z inicjatorów powstania Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze”, któremu przewodził jako redaktor naczelny oraz dyrektor Wydawnictwa „Pojezierze” w latach 1966–1987.

Wakar zainicjował wydawanie serii monograficznej „Z dziejów miast i powiatów” oraz uczestniczył w stworzeniu czasopism „Panorama Północy” i „Warmia i Mazury”. Jego największym osiągnięciem w dziedzinie historycznej było wydanie w 1971 roku monografii pt. Olsztyn 1353–1945, która stała się pierwszą polskojęzyczną monografią tego miasta.

W 1955 roku został uhonorowany Medalem 10-lecia Polski Ludowej, co świadczy o jego ogromnym wkładzie w życie kulturalne i naukowe regionu.

Miejsce spoczynku

Andrzej Wakar, który zmarł 21 maja 1995 roku w Olsztynie, obecnie spoczywa na cmentarzu komunalnym w tym mieście.

Upamiętnienie

Od 2003 roku, w Olsztynie znajduje się plac, który nosi imię Andrzeja Wakara. Jest on usytuowany w centralnym punkcie miasta, pomiędzy gmachem Rejencji oraz dawną Dyrekcją Okręgową PKP na północy, ulicą Kościuszki na zachodzie, ulicą Reja na południu oraz ulicą Emilii Plater na wschodzie.

W planach na przyszłość znajduje się również pomnik, który będzie przedstawiał popiersie Andrzeja Wakara. Jego realizacja jest powierzona uznanemu rzeźbiarzowi z Olsztyna, Tomaszowi Witkowskiemu. Data odsłonięcia tego pomnika jest jednak wciąż nieznana, gdyż w listopadzie 2007 roku radni miasta Olsztyn postanowili, przed podjęciem decyzji o ustawieniu popiersia, zapoznać się z dokumentami Instytutu Pamięci Narodowej dotyczącymi życiorysu Wakara.

Publikacje

Andrzej Wakar zadebiutował w 1954 roku, publikując szkic historyczny pt. Kultura Warmii i Mazur w dobie Odrodzenia na łamach „Głosu Olsztyńskiego”. Jego pierwszą książką była broszura Sto lat walki o szkołę polską na Mazurach i Warmii, wydana w 1955 roku. W ciągu swojej kariery literackiej opublikował wiele opowiadań poruszających tematykę regionalną, które były drukowane w „Warmii i Mazur”. Swoje doświadczenia z podróży na Kubę uwiecznił w cyklu reportaży, które najpierw ukazały się w „Panoramie Północy”, a później zostały wydane w formie książkowej.

Wakar stworzył także szkice oraz portrety znakomitych Warmiaków i Mazurów, a jego dorobek obejmuje wiele popularnonaukowych publikacji historycznych. Warto wspomnieć, że zajmował się historią walki o polską szkołę, a także plebiscytów z 1920 roku. Jako edytor podjął się opracowania prozy różnych autorów, takich jak E. Wiechert, K. Małłek, A. Łubieńska i W. Kętrzyński, często poprzedzając te publikacje własnymi wstępami.

Wielką uwagę Wakar poświęcił także historii „Gazety Olsztyńskiej”. Poza szeregiem artykułów naukowych i popularnonaukowych, efektem jego badań była obszerna monografia tego czasopisma, w której omówił okres od 1886 do 1918 roku. Lata międzywojenne zastały opracowane przez W. Wrzesińskiego. Jako dyrektor wydawnictwa, Andrzej Wakar był inicjatorem wydawania serii monografii Miasta Warmii i Mazur, w ramach której opublikowano 19 prac w latach 1966-1983 oraz serii Literatura Warmii i Mazur w dawnych wiekach, która obejmowała 11 prac w latach 1973–1988.

Do jego samodzielnych publikacji należą między innymi:

• Sto lat walki o szkołę polską na Mazurach i Warmii (1955),
• Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1956),
• Sześć wieków Olsztyna (1956) – współautor Bolesław Wolski,
• Wojciech Kętrzyński wielki syn ziemi mazurskiej (1956),
• O polskości Mazur i Warmii w dawnych wiekach (1958),
• Przebudzenie narodowe Warmii 1886–1893 (1965),
• Giżycko. Z dziejów miasta t powiatu (1966) – współautor Tadeusz Willan,
• Kształtowanie się władzy ludowej na Warmii i Mazurach 1945–1947 (1966),
• Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu (1968) – współautor Bohdan Wilamowski,
• Plebiscyt na Pojezierzu Mazurskim (1970),
• Olsztyn 1353–1945 (1971),
• Kronika Olsztyna 1945–1950 (1972),
• Bałwany chwaląc bez zakonu żył. Szkice i portrety (1986),
• „Gazeta Olsztyńska” w latach 1886–1939 (1986) – współautor Wojciech Wrzesiński.

---

Oceń: Andrzej Wakar

---