August Dehnel

---

Życiorys

August Gustaw Dehnel przyszedł na świat w stolicy Polski, Warszawie, w rodzinie doktora Michała (1869–1924) oraz Marii z rodziny Śliwickich (1869–1944). W roku 1914 rozpoczął naukę w gimnazjum Konopczyńskiego w Warszawie, a następnie, w latach 1915–1917, edukował się w polskim gimnazjum w Kijowie. Jako uczeń zaangażował się w działania wojenne w okresie 1918-1920 oraz uczestniczył w powstaniu śląskim. W 1922 roku, po zdaniu matury w gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie, rozpoczął dalszą naukę.

W 1926 roku ukończył studia przyrodnicze na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, zdobywając stopień doktora filozofii dzięki pracy dyplomowej zatytułowanej „Badania nad rozwojem i genezą potworności złożonych u żółwia błotnego”. W okresie studiów oraz do roku 1928 uczył biologii w gimnazjum A. Jakubowskiej w Warszawie, a po uzyskaniu doktoratu objął stanowisko starszego asystenta w Katedrze Anatomii Porównawczej UW, gdzie pracował do 1935 roku. Jego badania obejmowały embriologię, teratologię oraz inwentaryzację fauny. W latach 1936–1939 był zatrudniony przez Naczelną Dyrekcję Lasów Państwowych i współpracował z Państwowym Muzeum Zoologicznym w Warszawie.

Dehnel był również pasjonatem sokolnictwa. W czasopiśmie „Łowiec Polski” opublikował podręcznik dotyczący sztuki układania drapieżnych ptaków do łowów, który w 1937 roku ukazał się w formie książkowej. W roku 1939, jako podporucznik rezerwy, wziął udział w kampanii wrześniowej, a następnie dostał się do niemieckiej niewoli. W obozie jenieckim Groß Born prowadził tajne lekcje biologii w Kole Leśników oraz Wyższym Studium Nauczycielskim.

W maju 1946 roku powrócił do Polski, gdzie rozpoczął pracę w Państwowym Muzeum Zoologicznym. W 1948 roku został wyznaczony na zastępcę profesora w organizowanej Katedrze Anatomii Porównawczej Kręgowców na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Habilitował się w 1949 roku na Uniwersytecie Warszawskim, broniąc rozprawy pt. „Badania nad rodzajem Sorex L.”. Odkrył zjawisko, które polegało na zmniejszeniu masy i długości ciała ryjówek oraz redukcji masy mózgu i innych narządów, znane później jako zjawisko Dehnela. W 1951 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego UW, a od 1952 roku był związany z Puszczą Białowieską, pełniąc funkcję kierownika Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży. Od 1957 roku zasiadał w Radzie Naukowej Białowieskiego Parku Narodowego, gdzie także był przewodniczącym. W 1958 roku został członkiem korespondentem PAN oraz członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.

August Dehnel dwukrotnie zawierał związek małżeński. Jego pierwszą żoną była Wiktoria z Szepelskich h. Ślepowron (1906–1991), a drugą Marią Bronisławą z Dalewskich (1901–1942), z którą ożenił się w 1925 roku. Zmarł w Warszawie, znalazł wieczny spoczynek na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 8-4-11,12,13).

Wybrane publikacje

August Dehnel był autorem wielu istotnych publikacji, które przyczyniły się do naszego zrozumienia biologii ptaków oraz ich rozwoju. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najważniejszych prac:

• O typach rozwojowych wczesnych stadiów u ptaków,
• O zjawiskach regulacyjnych w sztucznie rozszczepionych zarodkach ptasich,
• O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów,
• Badania nad rodzajem Neomys Kaup,
• Biologia rozmnażania ryjówki (Sorex araneus L.) w warunkach laboratoryjnych,
• Zamki na wodzie,
• Maleńki ssak o dużej przyszłości,
• O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów.

Ordery i odznaczenia

August Dehnel, wybitny przedstawiciel polskiej kultury, został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami, które podkreślają jego znaczenie w historii Polski. Wśród jego osiągnięć wyróżniają się:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych (1920),
• Złoty Krzyż Zasługi (28 września 1954),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1955).

Nagrody

W 1950 roku August Dehnel został uhonorowany Państwową Nagrodą Naukową III stopnia za swoją pracę zatytułowaną Badania nad rodzajem Sorex L. Badania te były istotne dla rozwoju metod doświadczalnych w nauce, szczególnie w kontekście hodowli.

Upamiętnienie

W 1964 roku, w przy wejściu do Białowieskiego Parku Narodowego, zainstalowano głaz, który jest upamiętnieniem profesora Augusta Dehnela. Na tej tablicy pamiątkowej wyróżniono jego osiągnięcia i wkład w naukę.

W dodatku, jego imieniem została nazwana jedna z sal wykładowych w Collegium Biologicum Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, co stanowi kolejne ukłon w stronę jego dorobku.

Co więcej, dąb rosnący w pobliżu siedziby Zakładu Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk również nosi imię tego wybitnego naukowca, co również świadczy o jego znaczeniu w świecie biologii i ochrony przyrody.

---

Oceń: August Dehnel

---