Wacław Konderski

---

Życiorys

Młodość i okres działalności rewolucyjnej

Wacław Konderski, herold polskiej historii, przyszedł na świat 28 września 1886 roku w Warszawie, w rodzinie o robotniczych tradycjach, jednak z szlacheckim rodowodem. Ten majątek ziemski rodziny został odebrany po powstaniu styczniowym. Stanisław, jego ojciec, pracował jako kolejarz, a matka, Maria z Oleksińskich, zobowiązała się do wychowania czwórki dzieci, w tym Wacława. Jego siostrze i braciom w życiu towarzyszył znany poeta, ksiądz Jan Twardowski.

Konderski ukończył 2. Państwowe Gimnazjum w Warszawie, a następnie w latach 1910–1914 kontynuował edukację w berlińskiej Wyższej Szkole Handlowej, gdzie rozwinął swoje zainteresowania ekonomiczne. Na przełomie 1903 i 1904 roku, przyjmując pseudonim „Zbigniew”, włączył się do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, pod opieką Feliksa Dzierżyńskiego. Jego działalność przyczyniła się do podniesienia świadomości warszawskiego proletariatu, co doprowadziło do jego aresztowania w 1905 roku i osadzenia w więzieniu w Mińsku Mazowieckim, a później w Warszawie.

Po kilku miesiącach spędzonych w zamknięciu, wrócił do swoich działań społecznych jako sekretarz na Powiślu w Warszawie. Zainspirowany przez Dzierżyńskiego, planował tworzenie związków zawodowych dla lokalnych robotników. Jednak choroba zmusiła go do wyjazdu na kurację do Krakowa, a później do Tatr, gdzie po kilku miesiącach rehabilitacji powrócił do polityki. Niestety, wiosną 1907 roku został znowu aresztowany, a po uzyskaniu zwolnienia za kaucją, musiał prowadzić życie w ukryciu z powodu nadzoru policyjnego.

W Krakowie Konderski pełnił rolę sekretarza Biura Sekcji Zagranicznych SDKPiL oraz redaktora gazet partyjnych „Hutnik” i „Przegląd Socjaldemokratyczny”. W 1909 roku zakończył aktywną działalność polityczną i ożenił się z Janiną Kilańską, z którą doczekał się dwojga dzieci – syna Zygmunta (1910) i córki Zofii (1918).

Okres pracy bankowej i naukowej

Po przeprowadzce do Krakowa, Wacław Konderski związał swoją karierę z sektorem bankowym, podejmując pracę jako buchalter w prywatnych przedsiębiorstwach. Na skutek wybuchu I wojny światowej, udał się do Wiednia, gdzie jego przeszło rewolucyjne działania zostały zauważone przez tajną policję. W 1917 roku przeniósł się do Lwowa, gdzie objął stanowisko dyrektora Związku Rewizyjnego Spółdzielni Rolniczo-Handlowych, a po dwóch latach został dyrektorem Banku Rolniczego S.A.

Po powrocie do Krakowa w 1923 roku, Konderski objął stanowisko dyrektora oddziału Banku Hipotecznego, jednocześnie wykładając w Szkole Nauk Politycznych działającej przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Działał również w krakowskim oddziale Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Zaledwie niewielka ilość ludzi uważała, podobnie jak Bolesław Drobner, że był członkiem Stronnictwa Konserwatywnego, co w kontekście jego późniejszej działalności politycznej, wydaje się wątpliwe. Na początku 1925 roku, Konderski zasiadał w zarządzie klubu sportowego Cracovia.

W 1928 roku objął funkcję zastępcy naczelnego dyrektora Banku Gospodarstwa Krajowego. Miał znaczący wpływ na funkcjonowanie tej instytucji, która wówczas była kierowana przez Romana Góreckiego – nominata piłsudczyków. Dwa lata później został przeniesiony do Gdańska jako naczelny dyrektor The British and Polish Trade Bank. Był także wiceprezesem rady nadzorczej Bank von Danzig. W Gdańsku Konderski zaangażował się w prace polskich organizacji kulturalnych.

W 1935 roku opuścił stanowisko w gdańskich bankach, borykając się ze sporem z proniemieckimi urzędnikami oraz brakiem wsparcia ze strony polskich władz. Równocześnie sprzedał majątek w Druchowie pod Płockiem, aby nabyć nowy w okolicach Wielgiego, który niestety stracił w trakcie okupacji niemieckiej. Zdeterminowany, wrócił do Warszawy, gdzie pracował ponownie jako buchalter. Po wybuchu powstania warszawskiego, Konderski prawdopodobnie trafił do Pruszkowa, gdzie przebywał aż do wyzwolenia stolicy.

Okres pracy w administracji państwowej i instytucjach międzynarodowych

Z początkiem 1945 roku Konderski rozpoczął pracę w warszawskim urzędzie wojewódzkim, skupiając się na spółdzielczości. Po przeniesieniu urzędów centralnych do stolicy, został transferowany do Ministerstwa Skarbu, gdzie objął funkcję zastępcy dyrektora Departamentu Obrotu Pieniężnego. Ta rola wymagała od niego reprezentowania Polski w różnych organach międzynarodowych.

Jako przedstawiciel Polski, uczestniczył w pierwszej sesji ONZ, gdzie przewodniczył Komisji Ekonomiczno-Finansowej. Brał także udział w organizacyjnym zebraniu Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a należał również do Rady Gubernatorów tego pierwszego. Znalazł się też w gronie uczestników konferencji pokojowej w Paryżu, angażując się w rozmowy dotyczące odszkodowań za wojenne straty oraz nacjonalizację majątków.

W międzyczasie Konderski został mianowany komisarzem rządowym w BGK, pełniąc tę funkcję od grudnia 1945 do 1948 roku.

Okres pracy w PKO

Od 18 listopada 1947 roku Konderski zajął stanowisko prezesa Pocztowej Kasy Oszczędności, dążąc do jej reformowania w odpowiedzi na zmieniające się warunki polityczno-gospodarcze. Jego starania napotkały na opór, gdyż kierunek proponowanych reform nie współczulił z zamierzeniami władz centralnych. W październiku 1948 roku, w wyniku dekretu o reformie bankowej, zlikwidowano Pocztową Kasę Oszczędności, powołując do życia Powszechną Kasę Oszczędności. W tym czasie rozpoczęły się presje na zwalnianie wykwalifikowanych pracowników na podstawie „niewłaściwego” pochodzenia społecznego lub poglądów politycznych, co powodowało, że Konderski starał się nominować kompetentne osoby na kluczowe stanowiska, niezależnie od ich przekonań politycznych.

31 stycznia 1949 roku przestał pełnić rolę prezesa PKO, a od następnego dnia objął funkcję dyrektora naczelnego tej instytucji, co ograniczało jego autonomię i uzależniało od Wydziału Ekonomicznego KC PZPR oraz ministerstwa skarbu. Ostatecznie został odwołany z tego stanowiska w 1951 roku.

Ostatnie lata

Po ustąpieniu z PKO, Konderski związał się z Warszawskim Przedsiębiorstwem Eksploatacji Kruszywa i Kamieniołomów. Na emeryturę przeszedł w 1958 roku, jednak nigdy nie zrezygnował z pracy naukowej; pisał wspomnienia dotyczące swoich czasów działania w BGK oraz zaangażowania w ruch socjalistyczny. Zmarł 30 grudnia 1974 roku, a jego prochy spoczęły na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 221-5-12,13).

Publikacje

Wacław Konderski, uznany ekspert w dziedzinie ekonomii, opublikował szereg istotnych prac, które miały znaczący wpływ na myślenie ekonomiczne w jego czasach. Poniżej przedstawione są najważniejsze publikacje:

• Ekspanzja zagraniczna kapitału pieniężnego Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków),
• Rynek pieniężny Anglji po strajku, a nasze potrzeby (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków),
• Konjunktury światowe a nasza polityka gospodarcza (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków),
• Istota i granice gospodarcze ubezpieczeń społecznych (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 1928),
• Problem sfinansowania reformy rolnej (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków),
• Zagadnienia polityki kredytowej ze stanowiska meljoracji bilansu handlowego (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków),
• Zmiany strukturalne w bankowości w Polsce (Skład Główny w „Domu Książki Polskiej”, Warszawa 1934),
• Banki w systemie gospodarstwa planowego (Spółdzielczy Przegląd Bankowy nr 4, 1947),
• Zagadnienie banków w realizacji planu gospodarczego (Gospodarka Planowa nr 5 (7), 1947),
• Z działalności banków polskich w latach 1928–1935 („Książka i Wiedza”, Warszawa 1962).

Ordery i odznaczenia

Wacław Konderski otrzymał wiele wyróżnień, które odzwierciedlają jego zasługi i wkład w życie społeczne oraz narodowe. Wśród nich znajdują się:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 22 lipca 1947 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, który uhonorowano go dwukrotnie: pierwszy raz 11 listopada 1934 roku oraz po raz drugi 18 stycznia 1946 roku.

---

Oceń: Wacław Konderski

---