Stanisław Wincenty Kasznica

---

Życiorys

Stanisław Wincenty Kasznica przyszedł na świat w rodzinie prawnika Józefa, profesora Szkoły Głównej, oraz Izabelli z Trębickich herbu Ślepowron. Był jednym z potomków posła Antoniego Trębickiego. Swoją edukacyjną podróż rozpoczął w szkołach średnich w Warszawie, Lwowie i Krakowie, gdzie 3 czerwca 1893 roku zdał maturę w Gimnazjum św. Anny.

W początkowym etapie swojej kariery akademickiej Kasznica studiował chemię na uniwersytecie we Lwowie w latach 1893/94, a następnie obrał kierunek medycyny w roku 1894/95. Od roku 1895 kontynuował studia z zakresu prawa w Warszawie. W 1902 roku uzyskał stopień kandydata nauk prawnych, a dwa lata później zdobył tytuł doktora praw w Krakowie. W 1905 roku aktywnie uczestniczył w działalności Ligi Narodowej, a w tym samym roku spędzał czas w Heidelbergu jako stypendysta Akademii Umiejętności.

Po powrocie do kraju, Stanisław Kasznica zaangażował się w pracę administracyjną w Wydziale Krajowym we Lwowie oraz w działalność polityczną. Został członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w latach 1904–1908, a także piastował mandat posła na sejm galicyjski w latach 1913–1914. Był współwydawcą dwutygodnika „Rzeczpospolita” od 1908 do 1914 roku i w latach 1912–1919 pełnił funkcję profesora w Akademii Rolniczej w Dublanach.

W trakcie I wojny światowej Kasznica stał się członkiem Wydziału Wykonawczego Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1914 roku, jako przedstawiciel Konserwatywnego Centrum, zasiadał w sekcji wschodniej tego komitetu. W 1915 roku został aresztowany przez władze austriackie i oskarżony o zdradę stanu. Również był jednym ze współzałożycieli Zjednoczenia Narodowego. W 1918 roku przyczynił się do formalnego ustanowienia Polskiego Komitetu Narodowego we Lwowie.

W 1919 roku obejmował stanowisko dyrektora departamentu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie. W styczniu 1920 roku został mianowany profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie objął Katedrę Prawa Administracyjnego. W latach 1929–1931 pełnił funkcję rektora UP, a w 1931/32 był prorektorem, wielokrotnie zasiadał również jako dziekan Wydziału Prawno-Ekonomicznego. Jego działalność naukowa ściśle łączyła się z polityką; w 1921 roku był rządowym ekspertem do spraw autonomii Małopolski Wschodniej oraz przewodniczył komisji reformy administracji w 1923 roku.

W latach 1922–1927 Kasznica pełnił mandat senatora wybranego z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego, będąc także wiceprezesem klubu senackiego tej organizacji, która utworzyła Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe w 1922 r. Później w 1925 roku współtworzyła nowe SChN, gdzie Kasznica był przewodniczącym zarządu głównego. Po przewrocie majowym wycofał się z aktywności politycznej.

Kasznica prowadził współpracę z instytucjami katolickimi. W 1935 roku wydano zbiór jego szkiców o tematyce religijnej pt. „Rozważania”, który utrzymał się na rynku wydawniczym przez wiele lat, w tym też w Londynie, Rzymie oraz Poznaniu po II wojnie światowej. Oprócz działalności naukowej organizował dyskusje światopoglądowe i rekolekcje zamknięte, a także pisał na temat wiary.

W latach 1933–1935 był ekspertem rządowym ws. opracowywania projektu ustawy o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego, a następnie w latach 1935–1939 piastował stanowisko sędziego Trybunału Kompetencyjnego.

Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu Niemców do Poznania, Kasznica został uwięziony jako zakładnik. W grudniu tego samego roku został wysiedlony do Limanowej. W latach 1942–1944 przebywał przez pewien czas w Warszawie, gdzie od 1943 roku prowadził wykłady na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Jego podręcznik „Polskie prawo administracyjne” został opublikowany w podziemnym wydaniu w Warszawie w 1943 roku, z fikcyjną datą wydania na 1938 roku; kolejne wydania miały miejsce w Poznaniu w 1946 i 1947 roku.

W marcu 1945 roku powrócił do Poznania, gdzie kierował odbudową Wydziału Prawnego Uniwersytetu Poznańskiego oraz zorganizował Sekcję Prawną w Instytucie Zachodnim. Do końca 1948 roku był redaktorem naczelnym czasopisma „Administracja i Samorząd na Ziemiach Odzyskanych”. Po przejściu na emeryturę w 1947 roku, jeszcze do 1950 roku wykładał na Akademii Handlowej. W październiku 1956 roku został ponownie aktywowany na UAM.

Śmierć

Stanisław Wincenty Kasznica odszedł z tego świata 17 listopada 1958 roku w Krosinku, w pobliżu Mosiny, niedaleko Poznania. Jego ostatnia wola dotycząca miejsca spoczynku została zrealizowana, a jego szczątki spoczęły na cmentarzu w Mosinie, w obszarze cmentarza II, sektor V, miejsce 3.

Życie prywatne

Stanisław Wincenty Kasznica prowadził życie osobiste pełne zawirowań. Był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy z Amelią z Malewskich, a po jej śmierci z jej młodszą siostrą Eleonorą, która była o 18 lat młodsza.

W wyniku pierwszego małżeństwa, Kasznica doczekał się dwóch synów: Stanisława, które znany był jako adwokat i przywódca Narodowych Sił Zbrojnych, oraz Jana, który tragicznie zginął we wrześniu 1939 roku podczas bitwy nad Bzurą.

Z drugiego małżeństwa urodzili się kolejni potomkowie: Andrzej (1923–1993), który był żołnierzem Armii Krajowej, uczestnikiem powstania warszawskiego oraz dominikaninem, przyjmującym imię zakonne Krzysztof, a także Wojciech oraz córka Eleonora.

Wybrane prace

Stanisław Wincenty Kasznica był autorem wielu istotnych opracowań z dziedziny prawa wyborczego, administracyjnego oraz organizacji władz publicznych. Jego twórczość literacka kryje się pod pseudonimem Dr A. Łużycki. W ciągu swojej kariery stworzył szereg znaczących prac, które przyczyniły się do rozwoju myśli prawniczej w Polsce.

• Skład wyznaniowy wschodnio-galicyjskiego ciała sędziowskiego, 1908,
• Wydatki i dochody gmin podlegających ustawie 1866 r., Część 1, Tom 22 z Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych, 1909,
• Teorja samorządu: wykłady p. prof. dr. Kasznicy z r. 1935/36, nakładem i w powielarni Koła Prawników i Ekonomistów T.S.U.P., 1937,
• Myślą, sercem, wolą…: rozważań, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1939,
• Rozważania, Veritas, 1945,
• Polskie prawo administracyjne: pojęcia i instytucje zasadnicze, Księgarnia Akademicka, Poznań 1947,
• O nowe formy duszpasterstwa, 1947,
• Władza, Wydawnictwa IHN PAN, 1996.

Nagrody i wyróżnienia

Stanisław Wincenty Kasznica był osobą, której działalność została dostrzeżona i nagrodzona przez różne instytucje.

• W uznaniu jego zasług w latach od 1914 do 1918, nadano mu tytuł rektora honorowego Politechniki Lwowskiej, co stanowiło znaczące wyróżnienie w jego karierze.
• Na wniosek Kapituły Medalu Rzeczypospolitej Mosińskiej, 26 kwietnia 2012 roku Rada Miejska pośmiertnie odznaczyła go Medalem. To wyróżnienie jest traktowane jako najwyższe uhonorowanie za jego identyfikację, miłość do regionu oraz działania na rzecz rozwoju Ziemi Mosińskiej.

Upamiętnienie

W dniu 24 maja 2013 miała miejsce uroczystość odsłonięcia tablicy, która została umieszczona przy wejściu do poznańskiego klasztoru Ojców Dominikanów. Tablica ta upamiętnia postacie kardynała Augusta Hlonda oraz prof. Stanisława Kasznicę, byłego rektora Uniwersytetu Poznańskiego. Warto zaznaczyć, że w latach 30. XX wieku obaj przyczynili się znacząco do powrotu dominikanów do Poznania, co miało duże znaczenie dla regionu.

Pragniemy utrwalić w sercach i w kamieniu naszą wdzięczną pamięć o dwóch wybitnych Polakach, którzy przez całe życie troszczyli się o wychowanie i kształtowanie umysłów i serc młodzieży akademickiej

Napis na tablicy upamiętniającej Prymasa Augusta Hlonda oraz prof. Stanisława Kasznicę, promotorów powrotu dominikanów do Poznania, odzwierciedla ich niezłomne zaangażowanie w edukację i rozwój młodzieży akademickiej. To wydarzenie miało na celu upamiętnienie ich wkładu w historię oraz wartości, jakimi się kierowali.

---

Oceń: Stanisław Wincenty Kasznica

---