Tomasz Nocznicki

Polityka i administracja

Tomasz Nocznicki, znany również pod pseudonimami Paweł spod Grójca oraz Tomasz Wiejski, to postać, która niewątpliwie zapisała się w historii Polski jako ważny działacz ruchu ludowego i niepodległościowego. Urodził się w Warszawie, daty jego narodzin oscylują pomiędzy 20 a 28 grudnia 1862 roku.

Jego życie zakończyło się 3 listopada 1944 roku w Słomnikach, jednak jego osiągnięcia pozostają pamiętane do dziś. Nocznicki był nie tylko publicystą, ale również współzałożycielem gazety „Zaranie”, która miała istotny wpływ na pejzaż społeczno-polityczny tamtych lat. W trakcie swojej kariery politycznej, starał się o dobro społeczeństwa, reprezentując interesy ludowe.

Pełnił ważne funkcje jako poseł na Sejm oraz senator, co świadczy o jego zaangażowaniu w życie publiczne Polski. Dodatkowo, Nocznicki był ministrem bez teki w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego, co podkreśla jego znaczenie w kształtowaniu polityki w okresie po I wojnie światowej.

Dzieciństwo i młodość

Tomasz Nocznicki nie miał możliwości poznania swoich biologicznych rodziców, ponieważ wychowywał się w rodzinie zastępczej. Jego przybrani rodzice, Magdalena i Karol Jóźwikowie, mieszkali w Czesinowie. W latach 1870–1872 uczęszczał do lokalnej szkółki wiejskiej w Lipiu, gdzie jego edukacja oraz osobowość były kształtowane przez nauczyciela Kazimierza Dzierzbickiego oraz księdza Rocha Wójcickiego.

Po śmierci przybranych rodziców, Tomasz zmuszony był podjąć pracę jako pomocnik fornala w pobliskim folwarku w Podgrójcu. Następnie znalazł zatrudnienie u inżyniera drogowego w Grójcu oraz na poczcie. W latach 1883–1886 odbył służbę wojskową w 35 brygadzie artylerii pieszej, stacjonującej w Rostowie w guberni jarosławskiej, gdzie odniósł sukcesy i awansował na podoficera, a później na starszego podoficera.

Jego służba wojskowa trwała aż do 1891 roku, kiedy to osiedlił się w garnizonie w Grójcu. Po zakończeniu kariery wojskowej pełnił funkcję kierownika lokalnego klubu urzędniczego. W latach 1894–1895 prowadził własny sklep, początkowo w Korolewie w powiecie grójeckim, a później w Belsku.

Działalność

Tomasz Nocznicki, w 1895 roku, rozpoczął współpracę z redaktorem „Zorzy” Maksymilianem Malinowskim. Po jego wpływem, przyłączył się do Ligi Narodowej, w której działał w latach 1904–1906, angażując się aktywnie w działalność oświatową, szczególnie wśród mieszkańców wsi. W czasie rewolucji 1905 roku brał udział w akcji polonizacyjnej obejmującej gminy powiatu grójeckiego, co doprowadziło do jego aresztowania i uwięzienia w Grójcu.

Po opuszczeniu zakładu karnego, Nocznicki związał się z ruchem siewbiarskim. Warto zauważyć, że w tym okresie jego przekonania stały się znacznie bardziej radykalne. W 1907 roku był jednym z twórców czasopisma „Zaranie”. Jako reprezentant ruchu zaraniarskiego, był przekonany, że kluczowym celem ruchu ludowego powinno być promowanie edukacji dla ludu oraz zapewnienie dostępu do nauki dla wszystkich dzieci wiejskich.

Ucz się chłopie, bo jeśli nie będziesz się uczył, to będziesz głupi, to cię po wiek wieków będą wyzyskiwali, a ty się będziesz upadlał, i różnych niewiele wartych, a nieraz – z przeproszeniem – błaznów całował po rękach i tytułował ich aż wielmożnymi.

W latach 1909–1914 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica. W 1915 roku był współzałożycielem Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” w Królestwie Polskim, gdzie objął stanowisko pierwszego prezesa, które zajmował do 1916 roku. W tym samym czasie był także członkiem Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie, zasiadając tam od grudnia 1915 do maja 1917 roku. Po tym okresie, uczestniczył w pracach Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu, a także pełnił funkcję ministra bez teki w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego.

Następnym krokiem w jego karierze politycznej było bycie posłem na Sejm I kadencji w latach 1922–1927, a później senatorem II kadencji w latach 1928–1930, wybieranym z listy PSL „Wyzwolenie” w województwie warszawskim. Od 1931 roku przystąpił do Stronnictwa Ludowego.

Jego życie zakończyło się w szpitalu w Słomnikach, gdzie został wysiedlony przez Niemców z Warszawy po upadku powstania. Został pochowany na lokalnym cmentarzu, a w październiku 1947 roku jego ciało zostało ekshumowane i przeniesione na cmentarz w Lipiu.

Ordery i odznaczenia

Tomasz Nocznicki został odznaczony wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, co odzwierciedla jego znaczący wkład w historię Polski. Poniżej przedstawione są jego nagrody i odznaczenia:

  • wielka wstęga orderu odrodzenia polski (pośmiertnie, 6 października 1947),
  • krzyż komandorski orderu odrodzenia polski (10 listopada 1938),
  • krzyż niepodległości (19 czerwca 1938),
  • złoty krzyż zasługi (17 lutego 1938).

Upamiętnienie

Upamiętnienie Tomasza Nocznickiego jest widoczne w wielu miejscach w Polsce, co świadczy o jego znaczeniu w historii kraju. W roku 1960 zauważono jego wkład w życie społeczne, nadając ulicy w Warszawie jego imię.

Dwa lata później, w 1962 roku, przy ul. Krasińskiego 10 odnaleźć można tablicę poświęconą pamięci Nocznickiego, która została odsłonięta na ścianie budynku. To wydarzenie podkreśliło jego wkład w rozwój społeczny i polityczny.

W dniu 26 lipca 1985 roku, Poczta Polska wyemitowała znaczek pocztowy z wizerunkiem Tomasza Nocznickiego, którego nominalna wartość wynosiła 10 złotych. Znaczek ten był częścią serii „Przywódcy ruchu ludowego”, a jego autorem był znany projektant grafiki, Jacek Konarzewski. Emitowany był aż do 31 grudnia 1994 roku, co świadczy o jego popularności i szerokim uznaniu.

Warto również wspomnieć, że ulica nosząca imię Tomasza Nocznickiego znajduje się w Zabrzu, w centrum miasta. To kolejny przykład na to, jak istotna jest jego postać w polskiej kulturze i społeczeństwie.

Przypisy

  1. Marek Jedziniak: Przywódcy ruchu ludowego. www.kzp.pl. [dostęp 27.05.2018 r.]
  2. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004 r., s. 150. ISBN 83-912463-4-5.
  3. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998 r., s. 343. ISBN 83-86619-97X.
  4. Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915–1917), Kielce 2003 r., s. 246. ISBN 83-7133-208-4.
  5. Kołodziejczyk 2002 r., s. 266.
  6. Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964 r., s. 580.
  7. Słownik Biograficzny Działaczy Ruchu Ludowego (makieta), Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989 r., s. 287. ISBN 978-83-205-4045-1.
  8. Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski. Warszawa 1973 r., s. 274.
  9. Piotr Majewski, Grzegorz Mazur (red. nauk.): Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom IV M–P. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009 r., s. 235. ISBN 978-83-7059-875-4.
  10. Piotr Majewski, Grzegorz Mazur (red. nauk.): Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom IV M–P. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009 r., s. 236. ISBN 978-83-7059-875-4.
  11. Tadeusz i Karol Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–1933. Podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1928 r., s. 191, 251.
  12. M.P. z 1947 r. nr 131, poz. 813 „za całokształt działalności społecznej”.
  13. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  14. M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  15. M.P. z 1938 r. nr 40, poz. 46 „za zasługi na polu pracy społecznej”.

Oceń: Tomasz Nocznicki

★★★★★
Średnia ocena:4.95 Liczba ocen:20