Tadeusz Daniszewski

---

II RP

Tadeusz Daniszewski urodził się w żydowskiej rodzinie inteligenckiej, jako syn Szai Stanisława i Anny z domu Sterling. Edukację rozpoczął w gimnazjum Zgromadzenia Kupców w Warszawie, gdzie zaangażował się w działalność społeczno-polityczną. W latach 1918–1919 brał udział w tworzeniu pierwszych, jeszcze luźnych kół młodzieży komunistycznej. Następnie, w okresie 1919–1920, działał w uczniowskich klubach „Samopomoc” oraz „Samokształcenie”, a także w klubach młodzieży robotniczej na Woli i Powiślu.

Od 1921 roku związał się z KPRP/KPP. Pod koniec 1928 roku objął stanowisko sekretarza Komitetu Okręgowego (KO) KPP w Krakowie. W latach 1929–1930 przebywał w ZSRR, gdzie wykładał w szkole partyjnej oraz pracował w Komitecie Wykonawczym (KW) Kominternu. W sierpniu 1930 uczestniczył w V Zjeździe KPP w Peterhofie.

Daniszewski był wielokrotnie aresztowany z powodu swojej działalności komunistycznej. Łącznie spędził 8 lat w więzieniach, w tym 9 miesięcy w Berezie Kartuskiej. Ostatecznie, w dniu 24 stycznia 1938 roku, skazany został na 12 lat ciężkiego więzienia, przy czym okres pobytu w Berezie Kartuskiej nie został mu zaliczony. Osadzony w więzieniu w Rawiczu, udało mu się wydostać stamtąd we wrześniu 1939 roku, wraz z innymi więźniami.

II wojna światowa

W 1939 roku, po odzyskaniu niepodległości, Tadeusz Daniszewski próbował zaangażować się w obronę swego kraju, ale jego starania zakończyły się niepowodzeniem. Podjął kroki, które doprowadziły go do ZSRR, gdzie w latach 1940–1941 pełnił funkcję redaktora naczelnego w polskich wydawnictwach znajdujących się w Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych.

Kolejne lata, aż do 1942 roku, spędził w Głównym Zarządzie Politycznym Armii Czerwonej. Jego zaangażowanie nie ograniczało się tylko do pracy redakcyjnej, bowiem w latach 1943–1944 objął stanowisko redaktora odpowiedzialnego za Radiostację im. Tadeusza Kościuszki. Ponadto, pełnił funkcję kierownika Wydziału Wydawniczego ZG ZPP, co świadczy o jego znaczącej roli w polskim środowisku wydawniczym tamtych czasów.

Po zajęciu Lublina przez wojska radzieckie, Daniszewski zdecydował się na powrót do ojczyzny. W listopadzie 1944 roku przystąpił do działalności w Polskiej Partii Robotniczej (PPR), gdzie jego kluczowym zadaniem stało się zorganizowanie Centralnej Szkoły PPR. W trakcie tych wszystkich wydarzeń doświadczył niestety osobistej tragedii, gdyż jego ojciec oraz siostra Estera zginęli w Holokauście.

Okres powojenny

W okresie powojennym Tadeusz Daniszewski pełnił znaczącą rolę w polskim ruchu partyjnym. Od momentu powstania Centralnej Szkoły Partyjnej w 1945 roku, aż do 1950 roku, był jej dyrektorem. Po 15 grudnia 1948 roku objął kierownictwo nad Wydziałem Historii Partii Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Jego działalność wykroczyła poza standardowe obowiązki, ponieważ od 1957 do czerwca 1968 roku zarządzał Zakładem Historii Partii przy KC PZPR.

Pod jego przewodnictwem, instytucja zmieniła się z niewielkiej jednostki badawczej posiadającej ograniczoną kolekcję druków socjalistycznych w rozbudowaną jednostkę naukowo-badawczą. Zyskała ona imponujące archiwum oraz jedną z największych bibliotek specjalistycznych koncentrującą się na polskim i międzynarodowym ruchu robotniczym. Daniszewski odegrał kluczową rolę podczas I Zjazdu PPR. W okresie od Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS, który odbył się w dniach 15–21 grudnia 1948 w Warszawie, do V Zjazdu PZPR był członkiem Komitetu Centralnego PZPR.

Jako delegat wystąpił na zjeździe Komunistycznej Partii Szwecji w marcu 1951 roku. W toku tych dwudziestu lat zdołał połączyć działalność polityczną z naukową. Kierował Katedrą Historii Ruchu Robotniczego w Szkole Partyjnej przy KC PZPR oraz w Instytucie Nauk Społecznych, gdzie prowadził wykłady dotyczące historii polskiego oraz międzynarodowego ruchu robotniczego. W 1956 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, co stanowiło ukoronowanie jego osiągnięć akademickich.

W latach pięćdziesiątych Daniszewski był związany z tzw. „frakcją” puławian. W 1959 roku został zastępcą przewodniczącego Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk. Działał także w Radach Naukowych Instytutu Historii Wyższej Szkoły Nauk Społecznych, a także w Zakładzie Historii Stosunków Polsko-Radzieckich Polskiej Akademii Nauk, był też członkiem Komisji Koordynacyjnej prowadzącej badania nad historią najnowszą. Jego zaangażowanie obejmowało również zasiadanie w zarządzie Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków.

W sierpniu 1968 roku przeszedł na rentę dla zasłużonych. Życie osobiste Tadeusza Daniszewskiego nie było mniej interesujące; jego żoną była Maria z domu Klaczkin, która przyszła na świat w 1904 roku i odeszła w 1987 roku. Daniszewski zmarł w Warszawie, gdzie został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A31-4-2).

Dorobek pisarski

Tadeusz Daniszewski był płodnym autorem, który wniósł znaczący wkład w literaturę i prasę w swoim okresie działalności.

W latach 1930-1936 napisał około 70 artykułów, które ukazały się w prasie komunistycznej w Polsce, Rosji i Niemczech. Jego prace w tym czasie były ważnym głosem w obiegu ideowym tamtych lat.

W okresie przedwojennym jego dorobek twórczy obejmował również kilka broszur, a pod pseudonimem „T. Nulkowski” w 1936 roku opublikował książkę zatytułowaną „Proletariat polski w ogniu walk strajkowych”. Było to istotne dzieło, które odzwierciedlało ówczesne zmagania społeczne i polityczne.

Po zakończeniu II wojny światowej Daniszewski kontynuował swoją działalność pisarską, publikując 125 artykułów oraz 14 książek, które przyczyniły się do historii idei i ruchów społecznych w Polsce.

Wybrane publikacje

Oto lista wybranych publikacji Tadeusza Daniszewskiego, które ukazują jego wkład w historię oraz teoretyczne podstawy ruchu robotniczego w Polsce.

• „Feliks Dzierżyński” (1948),
• „Historia ruchu robotniczego w Polsce” Rozdział II – Wielki Proletariat (1949),
• „1 maja. 60 lat święta międzynarodowej Solidarności” (1950),
• „KPP. Uchwały i rezolucje” (1953),
• „Zarys historii polskiego ruchu robotniczego” (1956),
• „Wybór pism i przemówień Adolfa Warskiego” (W. 1958),
• „Posłowie rewolucyjni w Sejmie w latach 1920–1935” (1961),
• współautor 2-tomowego podręcznika „Historia polskiego ruchu robotniczego 1864–1964” (1967),
• „Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego”.

Ordery i odznaczenia

Tadeusz Daniszewski, w ciągu swojego życia, otrzymał liczne odznaczenia i wyróżnienia, które są dowodem na jego zasługi i osiągnięcia.

• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964),
• Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska” (1960).

---

Oceń: Tadeusz Daniszewski

---