Józef Kajetan Janowski

---

Życiorys

Józef Kajetan Janowski był znaczącą postacią w historii Polski, wpisując się w krąg artystów i budowniczych tamtych czasów. Rozpoczął swoją drogę edukacyjną jako uczeń Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczęszczał na zajęcia prowadzone przez Henryka Marconiego i Pawła Bolesława Podczaszyńskiego. W 1859 roku zdobył patent budowniczego I klasy i stał się aktywnym członkiem tzw. koła Kaplińskiego. Regularnie brał udział w zebraniach u Narcyzy Żmichowskiejoraz Narcyza Jankowskiego.

W trudnym okresie manifestacji patriotycznych pełnił rolę konstable, co podkreśla jego zaangażowanie w sprawy narodowe. W lipcu 1862 roku został okręgowym organizatorem czerwonych w wydziale III miasta Warszawy. Dzięki wstawiennictwu Oskara Awejdy, dołączył do Komitetu Centralnego Narodowego, gdzie aktywnie uczestniczył w decyzjach dotyczących walki zbrojnej. Głosował za powierzeniem dyktatury Ludwikowi Mierosławskiemu i wziął udział w wydarzeniach, które doprowadziły do bitwy pod Świętym Krzyżem.

22 stycznia 1863 roku Janowski, wraz z innymi członkami Tymczasowego Rządu Narodowego, wyjechał do Kutna. Na pobyt w obozie Mariana Langiewicza na pewno wpłynęła bitwa, której był świadkiem, a jego powrót do Warszawy miał miejsce 23 lutego tego samego roku. W marcu, wraz z Agatonem Gillerem, udał się do Krakowa, aby prowadzić negocjacje z Ludwikiem Mierosławskim oraz Marianem Langiewiczem.

Pozostawał w rządzie, który miał tendencje po stronie białych, jednak pod koniec maja został odsunięty przez zamachowców z czerwonych. Franciszek Dobrowolski przywrócił go do rządu, powierzając mu wydział wojny. W czerwcowym rządzie Karola Majewskiego pełnił funkcję sekretarza stanu, co oznaczało, że był łącznikiem pomiędzy rządem a poszczególnymi wydziałami. ‍✈️

W wyniku zmian politycznych we wrześniu ustąpił z rządu, oddając władzę czerwonym, jednak wkrótce przyjął ich nominację na dyrektora wydziału spraw wewnętrznych. Janowski był bliskim współpracownikiem dyktatora Romualda Traugutta, a po jego aresztowaniu zdecydował się opuścić Warszawę.

W maju 1864 roku uczestniczył w spotkaniu powstańców w Dreźnie, gdzie podpisał memoriał 7 obywateli, apelując o nową strategię w walce. Po tym wydarzeniu osiedlił w Paryżu, gdzie zaangażował się w Komisję Długu Publicznego oraz dołączył do Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W 1865 roku objął posadę konduktora robót w Kompanii Zachodnich Dróg Żelaznych. Z kolei w 1869 roku pełnił funkcję naczelnym architektem przy budowie kanału Rodan-Morze Śródziemne.

Chociaż w 1871 roku przybył do Lwowa, gdzie starał się o posadę architekta Wydziału Krajowego, okazało się to bezskuteczne. Znalazł nowe miejsce w Poznańskiem, jednak w 1874 został wydalony przez pruską policję i powrócił do Lwowa, gdzie otrzymał poddaństwo austriackie w 1881 roku.

W latach 1879–1884 Janowski był jednym z dyrektorów Towarzystwa Przemysłowego we Lwowie. Jako docent Politechniki Lwowskiej wykładał encyklopedię budownictwa w latach 1889–1902. W 1894 roku pełnił rolę gospodarza pawilonu architektury podczas Wystawy Krajowej we Lwowie, a w 1887 roku został prezesem własnoręcznie zorganizowanego Towarzystwa Weteranów.

W latach 1888–1894 współredagował pięciotomowe Wydawnictwo materiałów do historii powstania 1863-64 oraz był członkiem zarządu Muzeum w Raperswilu. Janowski zmarł jako ostatni członek Rządu Narodowego, a jego ciało spoczęło w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Publikacje

Józef Kajetan Janowski to postać, której twórczość skupia się na wydaniach dotyczących powstania styczniowego. Jego prace stanowią cenny wkład w historiografię tego wydarzenia. Wśród publikacji wyróżniają się:

• Pamiętniki o powstaniu styczniowem. Tom 1. (Styczeń-Maj 1863 r.) (1923),
• Pamiętniki o powstaniu styczniowem. Tom 2 (1925),
• Pamiętniki o powstaniu styczniowem: czasy przedpowstaniowe 1854-1862. Tom 3 (1931).

---

Oceń: Józef Kajetan Janowski

---