Stanisław Martynowski

Polityka i administracja

Stanisław Feliks Martynowski, znany również pod pseudonimami „Brazylia” oraz „Pająk”, to postać, która odcisnęła swoje piętno na polskiej historii. Urodził się 7 maja 1887 roku w Warszawie, gdzie kształtowały się jego młodzieńcze ideały oraz pasje.

Jego życie zakończyło się 3 października 1955 roku w Łodzi, jednak dziedzictwo, jakie pozostawił, wciąż jest badane i cenione. Martynowski był nie tylko rewolucjonistą, ale także aktywnym działaczem politycznym oraz publicystą, co czyni go ważną postacią dla zrozumienia historycznych przemian w Polsce.

Życiorys

Stanisław Martynowski, wyrazisty przedstawiciel polskiej historii, swoje młodzieńcze lata spędził w Łodzi, gdzie zaczął pracować w fabryce. W 1904 roku związał się z Polską Partią Socjalistyczną, a jego działalność w ruchu rewolucyjnym doprowadziła go do aresztu w 1905 roku. Głównie za jego aktywność polityczną oraz dla założenia różnych kół partyjnych, Martynowski trafił do więzienia. Po długim okresie cierpienia z powodu aresztowania, został zwolniony w listopadzie 1905 roku na mocy manifestu carskiego. Niestety już rok później po raz kolejny znalazł się za kratkami – przebywał m.in. w aresztach przy ul. Nowo-cegielnianej (obecnie ul. S. Więckowskiego), ul. Nowo-targowej (obecnie ul. S. Sterlinga) oraz ul. Milsza (obecnie ul. M. Kopernika), a także przy Długiej 13 (ul. Gdańska). Zaangażowanie w politykę przyniosło mu również oskarżenie o napad na pocztę w Zgierzu, co dosłownie przypłacił wyrokiem śmierci, który został zamieniony przez Gieorgija Skałona na dwadzieścia lat katorgi.

Na zesłaniu w Tobolsku, Martynowski odnalazł inspirację do pisania o życiu katorżników, tworząc dzieła takie jak: „Sprawa Hryniewskiego” i „Droga do wolności”. Zafascynowany faktem, że mógł wspierać rodaków w trudnej sytuacji, włączył się w działania Milicji Ludowej oraz Partii Socjal-Rewolucjonistów, której celem była pomoc katorżnikom w ich zmaganiach. W lipcu 1917 roku działał jako członek Wojennego Komitetu Przemysłowego w Tobolsku. Pomimo aresztowania przez nowe władze, zdołał uciec do Tomska, gdzie pracował w kooperatywie „Działacz”. W 1921 roku, po długotrwałej podróży, uzyskał zgodę na powrót do Polski, co zrealizował w 1922 roku, docierając do Łodzi.

Po powrocie, stanął na czołowej pozycji w Wydziale Podatkowym Magistratu oraz dołączył do Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1924 roku przeszedł do Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy, gdzie pełnił rolę przewodniczącego Okręgowego Komitetu Robotniczego w Łodzi, a także Centralnego Komitetu Wykonawczego. W 1927 roku zasiadł w Radzie Miejskiej Miasta Łodzi, jednak z powodu zakazu podejmowania pracy w charakterze urzędnika, musiał zrezygnować z tej funkcji. Na XXI Kongresie PPS w 1928 roku, opowiedział się za integracją NSPP z PPS, stając się członkiem Rady Naczelnej partii. Jego zaangażowanie w politykę zakończyło się w 1931 roku.

Niestety, 9 listopada 1939 roku, aresztowano go ponownie i umieszczono w więzieniu przy ul. S. Sterlinga w Łodzi, a następnie w obozie przesiedleńczym na Radogoszczu. Jego tragiczne losy nie skończyły się tam, gdyż został wywieziony pociągiem do Krakowa. W 1940 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie jego żona i córka zostały wysiedlone. W stolicy podjął pracę w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych oraz aktywnie uczestniczył w działaniach partii Wolność, Równość, Niepodległość. Zajmował się zbieraniem składek oraz kolportowaniem materiałów prasowych. Gdy wybuchło powstanie warszawskie, włączył się w działania obrony przeciwpożarowej, a po porażce walk, został przeniesiony do obozu w Pruszkowie, skąd otrzymał zadanie pracy w powiecie końskim.

Po wojnie zdecydował się na powrót do Łodzi, gdzie znalazł zatrudnienie w Zarządzie Miejskim. W tym okresie stał się członkiem Rady Naczelnej Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych oraz rozpoczął wydawanie miesięcznika stowarzyszenia „Z dawnych dni”. Równocześnie pełnił funkcję w Zarządzie Spółdzielni Mieszkaniowej „Lokator”.

Życie prywatne

Urodził się w rodzinie robotniczej jako syn Władysława Martynowskiego i Antoniny z domu Pomaska. Jego życie osobiste obejmowało małżeństwo oraz córkę Irenę, po mężu Mielżyńską. Martynowski został pochowany na cmentarzu Doły w Łodzi.

Publikacje

Stanisław Martynowski był autorem wielu znaczących publikacji, które dotyczyły ważnych aspektów historii Polski oraz społecznych zawirowań jego czasów. Poniżej przedstawiamy listę jego najważniejszych dzieł:

  • Sprawa Henryka Hryniewskiego b. gubernialnego inspektora katorgi Tobolskiej: (kartka z dziejów martyrologji rewolucjonisty) (Łódź 1927),
  • Łódzka dziesiątka bojowa (1928),
  • Droga do wolności: wspomnienia z katorgi tobolskiej (Łódź 1928),
  • Towarzysz Pająk – rok 1905 (Łódź 1929),
  • Łódź w ogniu (1931),
  • Pogrom w Siedlcach (Łódź 1936),
  • Polska bojowa (Łódź 1937),
  • Pod słupem szubienicy za niepodległość i socjalizm (Łódź 1939),
  • Z Dawnych Dni: miesięcznik społeczno-historyczny.

Przypisy

  1. a b c d e f g h EugeniuszE. Ajnenkiel EugeniuszE., Stanisław Martynowski (1887-1955), „Prace Polonistyczne” (28), 1972 r. Brak numerów stron w czasopiśmie

Oceń: Stanisław Martynowski

★★★★★
Średnia ocena:4.67 Liczba ocen:22