Stanisława Centnerszwerowa

---

Życiorys

Stanisława Centnerszwerowa, urodzona w 1889 roku w Warszawie, pochodziła z rodziny inteligenckiej. W swoim młodzieńczym wieku pobierała nauki w prywatnej szkole Adolfa Edwarda Hersteina. Po pewnym czasie zdecydowała się na wyjazd do Paryża, gdzie rozpoczęła naukę malarstwa pod okiem uznawanych artystów takich jak Henri-Jean Guillaume Martin oraz Émile Renard. To właśnie w tym dynamicznym mieście miała styczność z dziełami wybitnych twórców, takich jak Paul Gauguin, Vincent van Gogh oraz Maurice Utrillo. Ich osiągnięcia artystyczne miały ogromny wpływ na jej własny rozwój twórczy.

W roku 1911 i 1912 Centnerszwerowa brała udział w Paryskim Salonie Niezależnych, a jej prace znalazły się także na polskiej wystawie w Barcelonie, gdzie pojawiły się obok dzieł takich artystów jak Olga Boznańska, Leopold Gottlieb, Mela Muter oraz Józef Pankiewicz. Podróże po Europe były inspiracją dla jej szkiców architektonicznych oraz malarskich pejzaży.

Wkrótce po powrocie do Warszawy, około 1912 roku, stała się częścią artystycznego kręgu związanego z takimi osobistościami jak Henryk Berlewi, Władysław Wajntraub oraz Henryk Gotlib. Ich współpraca przyczyniła się do umocnienia jej pozycji w artystycznym świecie Warszawy. W roku 1913 artystka zaprezentowała swoje prace na wystawie zbiorowej organizowanej przez Stowarzyszenie Artystów Plastyków „Młoda Sztuka” oraz na drugiej wystawie artystów żydowskich. Regularnie brała również udział w eksperymentalnych wystawach organizowanych przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych oraz Instytut Propagandy Sztuki. Pierwsza indywidualna wystawa jej prac miała miejsce w 1924 roku.

Centnerszwerowa była jedną z niewielu kobiet, które mogły zaprezentować swoje prace w Żydowskim Towarzystwie Krzewienia Sztuk Pięknych. Równocześnie angażowała się w działania Komitetu do spraw Sztuki Żydowskiej oraz nadzorowała aspekt graficzny na V Żydowskiej Wystawie Sztuki. W jej twórczości można dostrzec wpływy różnych nowoczesnych nurtów artystycznych, w tym postimpresjonizmu. Z początku lat 20. XX wieku pojawiają się w jej obrazach elementy formizmu, jednak z czasem artystka zwróciła się ku technikom oddawania światła w pejzażach, które charakteryzowały się jasną, ciepłą tonacją.

Poezja w jej pracach zauważalna jest dzięki wyrazistej fakturze, którą uzyskiwała poprzez nakładanie farby szpachtlą. Struktura kompozycji nabrała cech syntetyzmu, a Centnerszwerowa była członkinią grup artystycznych takich jak żydowskie artystyczne Zrzeszenie „Muza” (1919), a następnie Grupa Pięciu (1933) i Grupa Siedmiu (1937). Uwagi na temat jej dzieł składał Michał Weinzieher, który podkreślał „wybitną kulturę malarską, dużą wiedzę oraz subtelne wyczucie faktury i koloru, które wyróżniają obrazy artystki”. O Centnerszwerowej pisała również Paulina Appenszlak na łamach „Ewy”.

Po wybuchu II wojny światowej, w obliczu narastających tragedii, artystka wraz z mężem Maksymilianem oraz córką znalazła schronienie w Białymstoku. Od 1941 roku mieszkała w getcie miejskim, gdzie tragicznie zginęła podczas akcji likwidacyjnej.

Obrazy Stanisławy Centnerszwerowej można znaleźć w zbiorach m.in. Muzeum Sztuki w Łodzi oraz Żydowskiego Instytutu Historycznego, gdzie jej twórczość jest stale przypominana i doceniana.

---

Oceń: Stanisława Centnerszwerowa

---