Mordechaj Tenenbaum

---

Życiorys

Mordechaj Tenenbaum przyszedł na świat w Warszawie w 1916 roku. W procesie kształcenia, zainteresował się semistyką, co zaowocowało studiami na Uniwersytecie Warszawskim. Już od 1935 roku aktywnie brał udział w pracach Socjalistycznego Związku Młodzieży Żydowskiej Frajhajt (Wolność), młodzieżowej organizacji wspieranej przez Poalej Syjon – Prawicę. Z kolei od 1938 roku był członkiem Centralnego Komitetu Hechaluc (Pionier), organizacji syjonistycznej, która miała na celu przygotowanie młodych Żydów do życia i pracy w Palestynie. W czasie II wojny światowej, członkowie tej organizacji odegrali kluczową rolę w działalności podziemnej żydowskiego ruchu oporu, współorganizując m.in. Blok Antyfaszystowski.

W obliczu wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku, Tenenbaum udał się do Kowla, a następnie do Wilna, mając nadzieję na przedostanie się do Palestyny, jednakże jego zamiary uległy zmianie. Wziął aktywny udział w budowie podziemnej siatki wspierającej Żydów na terenach objętych okupacją. Po tym, jak Wilno zostało zajęte przez Niemców w 1941 roku, Tenenbaum jeszcze bardziej zaangażował się w konspirację, organizując schronienie dla żydowskich aktywistów w Białymstoku, który był wówczas stosunkowo spokojny. Aby uniknąć wykrycia, podróżował po kraju pod fałszywym imieniem Yussuf Tamaroff, co pozwoliło mu na większą swobodę działania.

W 1942 roku Tenenbaum powrócił do Warszawy, przywożąc ze sobą tragiczne wiadomości o eksterminacji Żydów na terenach wschodnich. Po masowych deportacjach z warszawskiego getta latem 1942 roku, Żydowska Organizacja Bojowa podjęła 12 września decyzję o rozpoczęciu zbrojnego oporu w dużych gettach w Polsce. Mordechaj Tenenbaum został wyznaczony do getta w Białymstoku z zadaniem przygotowania oporu w razie zagrożenia likwidacją. Jego inicjatywa spotkała się z oporem ze strony przewodniczącego białostockiego Judenratu, Efraima Barasza, oraz części społeczności żydowskiej, która wierzyła, że getto białostockie będzie bezpieczne dzięki swojej roli w przemyśle.

Mimo początkowych trudności, udało się zorganizować podziemną siatkę, która rozpoczęła gromadzenie broni – pozyskiwanej z jednostek partyzanckich w Białegostoku oraz kradzionej niemieckim żołnierzom. Nocą z 15 na 16 sierpnia 1943 roku, Niemcy przeszli do ostatecznej likwidacji getta, co spotkało się z oporem ze strony kilkuset słabo uzbrojonych młodych ludzi, pod dowództwem Tenenbauma oraz Daniela Moszkowicza. Mimo heroicznych walk, powstanie zakończyło się porażką oraz wieloma ofiarami.

Przez dłuższy czas, dalsze losy Tenenbauma pozostawały nieznane. Historia skierowana na jego poszukiwanie przez historyka Szymona Datnera ujawniła, że Mordechaj Tenenbaum oraz jego zastępca Daniel Moszkowicz popełnili samobójstwo, by nie oddać broni do rąk niemieckich. W dniu 18 kwietnia 1945 roku, Mordechaj Tenenbaum został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. A w 11 lipca 2008 roku, radni Rady Miejskiej Białegostoku uczcili jego pamięć nazywając plac w obrębie dawnego getta jego imieniem. Wśród 10 najwybitniejszych białostoczan z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości, znalazł się również 19 lutego 2019 roku, wyróżniając się jako jedna z kluczowych postaci w historii miasta.

---

Oceń: Mordechaj Tenenbaum

---