Rafał Gan-Ganowicz

---

Życiorys

Młodość

Rafał Gan-Ganowicz wywodził się z rodziny o tatarskich korzeniach, która posługiwała się herbem Rawicz. Jego ojciec miał za sobą służbę w Legii Cudzoziemskiej, a później zdecydował się na wyjazd do Argentyny w poszukiwaniu lepszych warunków do życia.

Tragiczne wydarzenia miały miejsce podczas obrony Polski we wrześniu, kiedy to zginęła matka Gan-Ganowicza, a w trakcie powstania warszawskiego stracił ojca. Jako młody człowiek, osierocony Rafał zetknął się z Armią Czerwoną, a jego doświadczenia związane z tymi okolicznościami spowodowały, że sam stwierdził, iż „czego sowieciarz nie może zabrać, to zniszczy”. W rezultacie, jego postawy antykomunistyczne nie były tradycyjnie wyniesione z domu, lecz nabyte w trakcie interakcji z komunistycznym reżimem.

Po wojnie, jako nastolatek w Polsce, zainicjował działalność konspiracyjną, polegającą na kolportażu ulotek krytykujących władze komunistyczne oraz malowaniu haseł antyrządowych na murach. W czerwcu 1950 roku jego działalność przyciągnęła uwagę Urzędów Bezpieczeństwa, co skłoniło go do planowania ucieczki do Wrocławia. Udało mu się w niecodzienny sposób, ukryty pod pociągiem, dotrzeć do Berlina Zachodniego, gdzie wstąpił do amerykańskiej służby wartowniczej.

Później osiedlił się we Francji, gdzie zrealizował swoje marzenia edukacyjne, zdając maturę i kończąc studia wojskowe organizowane przez NATO oraz kurs spadochroniarski. 11 listopada 1959 roku otrzymał stopień podporucznika w Londynie z rąk generała Władysława Andersa, a następnie wrócił do Paryża, gdzie podjął pracę w polskiej szkole.

Udział w konfliktach zbrojnych

Kongo

Gan-Ganowicz zdecydował się dołączyć do wojsk Moïse Tshombego, będącego premierem Konga i liderem secesyjnej Katangi. Był dowódcą jednego z batalionów, współdziałając z polskimi najemnikami, takimi jak Józef Swara, Kazimierz Topór-Staszak oraz Stanisław Krasicki. Ich działania miały na celu podporządkowanie Katangi władzom centralnym Konga.

Jemen

W roku 1967 Gan-Ganowicz wszedł w szeregi wojsk brytyjskich, które brały udział w tłumieniu antykolonialnych powstań w Federacji Arabii Południowej, znanym jako konflikt adeński. Po intensywnych starciach 28 listopada brytyjskie siły opuściły Aden, a dwa dni później ogłoszono niepodległość przez Ludową Republikę Południowego Jemenu. Gan-Ganowicz przyczynił się m.in. do zestrzelenia sowieckiego samolotu pilotowanego przez płk. Kozłowa, dowódcę grupy radzieckich doradców. Mimo wsparcia ze strony ZSRR, Egiptu oraz Jemenu Północnego, dowody znalezione przy becie Kozłowa potwierdzały zaangażowanie ZSRR w konflikcie, pomimo zaprzeczeń przedstawicieli sowieckiego rządu na forum ONZ.

Działalność antykomunistyczna

Po powrocie do Francji Gan-Ganowicz osiedlił się w Paryżu, gdzie prowadził zróżnicowane życie zawodowe, pracując jako kierowca, elektryk oraz tłumacz, a także angażując się w organizacje kombatanckie. W 1981 roku, po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, zorganizował demonstracje na rzecz więzionych działaczy „Solidarności”. W latach 80. pełnił rolę zagranicznego przedstawiciela konspiracyjnej organizacji „Solidarność Walcząca” oraz był korespondentem Radia Wolna Europa, występując pod pseudonimem Jerzy Rawicz.

W swoich wspomnieniach, napisanej pt. *Kondotierzy*, relacjonował wydarzenia ze swojego życia, a dzieło to ukazało się wielokrotnie w drugim obiegu wydawniczym w Polsce oraz poza jej granicami. Drugą książkę, opisującą amerykańskie jednostki wartownicze, niestety nie zdołał dokończyć.

Dalsze życie

Zgodnie z zarządzeniem Prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, Rafał Gan-Ganowicz został powołany na członka Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej reprezentującego teren Francji w czasie VIII kadencji (1989–1991). Powrócił na stałe do Polski w lutym 1997 roku, zamieszkując początkowo w Warszawie, a następnie przenosząc się do Lublina, gdzie angażował się w działalność Fundacji Młoda Demokracja oraz Fundacji Szczęśliwe Dzieciństwo. Utrzymywał przyjaźń z osobami takimi jak Ewa Kubasiewicz-Houée oraz Tadeusz Sikora, znanym poetą i kompozytorem.

Rafał Gan-Ganowicz zmarł na raka płuca 22 listopada 2002 roku w wieku 70 lat. Jego pogrzeb miał miejsce 26 listopada 2002 roku w Lublinie, gdzie został pochowany na cmentarzu na Kalinowszczyźnie.

Po śmierci jego postać stała się przedmiotem zainteresowania, a w 2006 roku pisarz i dziennikarz Jacek Indelak, który był konsultantem na planie filmu *Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza*, przytoczył rozmowę z byłym wojskowym, w której ten odpowiedział na dopytywania dotyczące zabijania: – „Nie wiem. Ja zabijałem tylko wrogów.”.

Upamiętnienie w popkulturze

Film Pistolet do wynajęcia

W 1996 roku Piotr Zarębski zainicjował prace nad filmem poświęconym postaci Rafale Gan-Ganowiczu, którego tytuł brzmiał Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza. Mimo że scenariusz uzyskał pozytywną ocenę ze strony Pierwszego Programu TVP, film nie został dopuszczony do emisji po kolaudacji w styczniu 1997 roku. Powód odrzucenia filmu wskazywano na „pochwałę przemocy”, jednak w rzeczywistości duży wpływ na tę decyzję miały czynniki polityczne.

Dzięki aktywnej kampanii medialnej prowadzonej przez dziennik „Życie”, w tym artykułowi autorstwa Andrzeja Rafała Potockiego zatytułowanemu Kto się boi Rafała Gan-Ganowicza?, oraz interpelacjom składanym przez 62 posłów, film ostatecznie został wyemitowany w popularnym paśmie telewizyjnym.

W następnym etapie miały miejsce pokazy filmowe w rozmaitych miastach Polski, gromadzące łącznie kilka tysięcy widzów. Od tego momentu Rafał Gan-Ganowicz zyskał szeroką rozpoznawalność w kręgach antykomunistycznych.

Spektakl Teatru Telewizji Operacja Reszka

Rafał Gan-Ganowicz był także jednym z kluczowych bohaterów sztuki noszącej tytuł Operacja Reszka, stworzonej przez Włodzimierza Kuligowskiego. Sztuka osadzona w realiach peerelowskich koncentruje się na intrydze, której celem było zwabienie do pułapki a następnie likwidacja Piotra Jeglińskiego. W tej sztuce Gan-Ganowicz pojawia się, aczkolwiek nie jest wymieniony z nazwiska, został nazwany po prostu „Rafał”.

Zespół GAN

W 2013 roku w Szczecinie powstał zespół muzyczny o nazwie GAN, który gra rockową muzykę patriotyczną oraz tożsamościową. Nazwa zespołu jest bezpośrednim odniesieniem do przydomka Ganowicza. Pierwszy album zespołu, zatytułowany Przeklęty Polak, ukazał się w 2014 roku i otwiera go utwór „Gan”, dedykowany właśnie Rafalowi Gan-Ganowiczowi.

Publikacje

Rafał Gan-Ganowicz jest autorem wielu znaczących dzieł literackich oraz publicystycznych. Jego praca „Kondotierzy” wydana została w Wrocławiu przez NAWA – Niezależną Agencję Wydawniczą Solidarności Walczącej w 1988 roku. Obok pierwszego wydania, książka doczekała się kilku reedycji na różnych rynkach.

Wznowienia tego tytułu odbyły się w drugim obiegu, w tym w Krakowie w 1989 roku przez wydawnictwo „V”, a także w Warszawie przez Międzyzakładową Strukturę „Solidarności” w tym samym roku. Dla czytelników na emigracji przygotowano ekspresowe wydanie w Londynie, które było publikowane przez Polską Fundację Kulturalną również w 1989 roku. W kolejnych latach książka powróciła na rynek krajowy w wersjach legalnych, w tym w Warszawie przez wydawnictwo „Optimus” w 1991 roku oraz w 1999 roku przez „Alfa-Wero”. Ostatnia edycja została wydana przez Wydawnictwo Prohibita w Warszawie w 2013 roku.

Warto zwrócić uwagę na unikalność i różnorodność wydań tej książki, co pokazuje znaczenie i trwałość jej przekazu w polskim obiegu literackim.

Odznaczenie

Decyzją Prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego, z dnia 15 czerwca 2007, Rafał Gan-Ganowicz otrzymał pośmiertne odznaczenie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Przyznanie tej nagrody było uznaniem jego znaczących osiągnięć w obszarze działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce.

Akcentowane są również jego wybitne zasługi związane z pracą zawodową oraz społeczną, z której korzyści odnosili się obywatele kraju.

---

Oceń: Rafał Gan-Ganowicz

---