Maurycy Trębacz, urodzony 3 maja 1861 roku w Warszawie, to postać, która wpisała się w historię polskiego malarstwa i rysunku. Jego twórczość, związana z żydowskim pochodzeniem, przyczyniła się do wzbogacenia kultury artystycznej tamtego okresu.
Artysta zmarł 29 stycznia 1941 roku w Łodzi, pozostawiając po sobie znaczący dorobek, który do dziś inspiruje i fascynuje miłośników sztuki.
Życiorys
Maurycy Trębacz przyszedł na świat w Warszawie, w żydowskiej rodzinie, jako syn Dawida, który był malarzem pokojowym. Jego brat, Bernard Trębacz, również zajął się malarstwem. W młodości uczęszczał do szkół artystycznych prowadzonych przez Wojciecha Gersona oraz Aleksandra Kamińskiego w Warszawie. Dzięki pomocy finansowej, którą uzyskał od adwokata Stanisława Rotwanda oraz wsparciu Leopolda Horowitza, otrzymał dwuletnie stypendium przyznane przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Stypendium to umożliwiło mu naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie studiował pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza, a także w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych u A. Wagnera i F. Seitza w latach 1882–1884. Jego studia zakończyły się zdobyciem srebrnego medalu za obraz zatytułowany „Z martyrologii – akademickie studium leżącego mężczyzny”, które zostało oparte na zaginionym płótnie „Miłosierny Samarytanin” z 1886 roku.
W Krakowie studiował pomiędzy 1880 a 1882 rokiem, a następnie, od 1883 kontynuował edukację w Akademii monachijskiej. Już w 1887 roku nawiązał współpracę z wpływowym protektorem, którym był sekretarz ambasadora Austro-Węgier, hrabia Wawrzyńc Benzelstjerna Engeström.
Trębacz zadebiutował w Łodzi w 1888 roku. W trakcie lat 1889–1894 mieszkał z Samuelem Hirszenbergiem w Paryżu, gdzie jego obraz „Rekonwalescentka” zyskał uznanie, zdobywając brązowy medal podczas Powszechnej Wystawy Światowej. Okresowo przebywał również w Monachium, a później osiedlił się w Warszawie, z częstymi wizytami w Lwowie i Drohobyczu.
W dniach od 3 do 24 maja 1903 roku w Łodzi, w sali przy ul. Piotrkowskiej, miała miejsce jego indywidualna wystawa, na którą składały się 40 jego prac. Niestety, frekwencja była słaba, a sprzedaż obrazów znikoma. W Łodzi osiedlił się na krótko około 1909 roku, jednak wcześniej wielokrotnie bywał w tym mieście, wykonując portrety na zamówienie.
Od 1903 roku wielokrotnie prezentował swoje prace na różnych wystawach zbiorowych i indywidualnych w tym mieście. W październiku 1910 roku, w nowo otwartym salonie wystawienniczym łódzkiego malarza Eustachego Pietkiewicza przy ul. Dzielnej (obecnie ul. prez. G. Narutowicza) 7, łódzcy miłośnicy sztuki mogli zobaczyć obrazy polskich i żydowskich artystów, w tym dzieła Trębacza oraz Henryka Hirszenberga. W dniach 15 kwietnia 1913 roku w Grand Hotelu zorganizowana została wystawa, która miała uczcić 30-lecie jego działalności twórczej; podczas wystawy sprzedał zaledwie 4 obrazy.
W trakcie I wojny światowej, 11 czerwca 1916 roku, zorganizowano pokaz jego dzieł w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 104, w ramach kwesty „Ratujcie dzieci”. Wystawiono prace najlepszych lokalnych twórców żydowskich, takich jak S. Hirszenberg, M. Trębacz i L. Pilichowski. W 1916 roku powstało „Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych”, które skupiło artystów żydowskich i zorganizowało wystawę otwartą 1 kwietnia 1918 roku, gdzie również prezentował swoje prace Maurycy Trębacz.
Na stałe osiedlił się w Łodzi 2 maja 1918 roku, zamieszkując przy ul. Zawadzkiej 39 (dzisiejsza ul. A. Próchnika), a od 20 stycznia 1919 roku mieszkał przy ul. Piotrkowskiej 71. Tam prowadził prywatną szkołę rysunku i malarstwa, aż do września 1939 roku. Lubił bywać w pracowni swojego przyjaciela Samuela Hirszenberga przy ul. Spacerowej (al. T. Kościuszki) 1, gdzie spotykał się z artystami starszej generacji, takimi jak Natan Altman, Dawid Modenstein, czy Leopold Pilichowski.
W Miejskiej Galerii Sztuki miała miejsce wystawa z okazji 50-lecia działalności artystycznej Trębacza (w 1926 roku), a jego ostatnia wystawa indywidualna odbyła się w siedzibie Stowarzyszenia Humanitarnego „Montefiore – B’nei B’rith” przy ul. Piotrkowskiej 90.
W okresie międzywojennym artysta pozostał realistą, jednak nie przynależał do żadnej wyraźnie określonej grupy artystycznej. Jego twórczość obejmowała wiele sentymentalnych obrazów i szkiców o tematyce żydowskiej, które cieszyły się uznaniem wśród klientów, często zdobiących nimi swoje mieszkania. Jeden z jego dzieł zatytułowany „Z martyrologii” został zakupiony przez Magistrat miasta Łodzi (w 1928 roku) i przekazany do zbiorów przyszłego Muzeum Historii i Sztuki.
Niestety, okres ten charakteryzował się niskim poziomem wykonywanych prac oraz banalną tematyką, co spowodowało spadek jakości tworzonych dzieł, które zaczęły schlebiać coraz mniej wymagającym nabywcom. Kryzys trwającego artsytycznej kariery Trębacza pogłębiło odrzucenie jego kandydatury do Nagrody Artystycznej miasta Łodzi w 1932 roku, która trafiła w ręce Władysława Strzemińskiego. Aby wynagrodzić mu tę porażkę, Rada Miejska, na wniosek Przecława Smolika i ławnika Antoniego Purtala, postanowiła 1 września 1932 roku przyznać Maurycemu Trębaczowi, który znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, dożywotnie wsparcie z miejskich funduszy w wysokości 125 zł miesięcznie.
Artysta mieszkał wtedy przy ul. Wólczańskiej 140, gdzie udzielał prywatnych lekcji malarstwa oraz uczestniczył w życiu artystycznym Łodzi, pozostając aktywnym do końca swojej kariery.
Uwagi o twórczości
W prace Maurycego Trębacza wpisany jest historyczny realizm, który przejawia się zarówno w jego „salonowych” scenach, jak i w pejzażach oraz portretach. Jego twórczość jest również wzbogacona kompozycjami na tematy związane z kulturą żydowską. Przez wiele lat artysta był pod wpływem szkoły monachijskiej, która znacząco kształtowała jego malarskie podejście.
Trębacz wypracował sobie status jednego z najbardziej znanych i płodnych malarzy żydowskich na przełomie XIX i XX wieku. Jego dorobek artystyczny, mimo że imponujący, nie był jednolity. W twórczości artysty znaleźć można różnorodne sceny rodzajowe ilustrujące codzienne życie Żydów, subtelne „buduarowe” obrazki, akty oraz malownicze pejzaże. Ponadto, Trębacz stworzył szereg konwencjonalnych portretów, jak również prace inspirowane literaturą, na czoło z „Koncertem Jankiela”.
Na początku swojej kariery artysta reprezentował kierunek akademicki, jednak z biegiem czasu w jego malarstwie zaczęły dostrzegać się wpływy impresjonizmu, szczególnie w pejzażach. Mimo że przez ponad 60 lat działalności Trębacz pozostał wierny XIX-wiecznej tematyce, forma jego dzieł zmieniała się tylko nieznacznie.
Dzięki dopracowanemu rzemiosłu oraz dużemu wyczuciu koloru, jego tradycyjne malarstwo zdobyło znaczną popularność i uznanie wśród krytyków oraz miłośników sztuki.
Ofiara Holocaustu
W czasie II wojny światowej Maurycy Trębacz, podobnie jak wszyscy Żydzi z Łodzi, został uwięziony w tamtejszym getcie, które zostało utworzone w lutym 1940 roku. Getto to zostało ostatecznie zamknięte 30 kwietnia, a Maurycy zmarł w wyniku głodu, który był powszechny w tym tragicznych czasach. Mieszkał przy ul. B. Limanowskiego 19, co stanowiło ważne miejsce w jego życiu.
Po zakończeniu wojny, jego szczątki spoczęły na cmentarzu żydowskim w Łodzi, przy ulicy Brackiej, w grobie numer 490, kwatery L. Miał żonę Polę, która przyszła na świat w 1882 roku, oraz dwoje dzieci: córkę Zofię, urodzoną 17 października 1907 roku, i syna Bronisława, który przyszedł na świat 24 sierpnia 1911 roku.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Antoni Muracki | Elwira Ślązak | Tomasz Grochowalski | Izabela Milewska | Andrzej Malinowski (malarz) | Halina Leska | Zuzanna Rabska | Marcin Bruczkowski | Paweł Pawlikowski | Mieczysław Szymański | Ewa Machulska | Stanisław Łapiński (aktor) | Tadeusz Wackier | Feliks Szczepański | Wiesław Michnikowski | Pola Gojawiczyńska | Ajzyk Samberg | Krystyna Królikiewicz-Harasimowicz | Andrzej Butruk | Stasiak (raper)Oceń: Maurycy Trębacz