Krzysztof Kaczanowski

---

Życiorys

Krzysztof Łukasz Kaczanowski, znana postać w świecie antropologii, przyszedł na świat w Warszawie 21 stycznia 1938 roku. Jego edukacja rozpoczęła się na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiował biologię ze specjalizacją w zakresie antropologii. Ukończone studia w 1961 roku w Katedrze Antropologii otworzyły mu drzwi do kariery akademickiej, której poświęcił całe swoje życie.

W trakcie swojej pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim zdobył wszystkie wymagane tytuły i stopnie naukowe. W 1970 roku obronił pracę doktorską, a w 1977 roku uzyskał habilitację. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1991 roku, a status profesora zwyczajnego zdobył w 2000 roku.

Od 2 lutego 1962 roku Kaczanowski był związany z Katedrą Antropologii, a po reorganizacji instytucji, kontynuował pracę w Zakładzie Antropologii UJ aż do momentu przejścia na emeryturę. W roku 1982 objął stanowisko kierownika Zakładu, a w międzyczasie pełnił szereg funkcji, w tym sekretarza naukowego (1978–1981) oraz wicedyrektora Instytutu Zoologii UJ (1981–1987). Poza tym był kierownikiem Pracowni Ekspertyz Sądowych, gdzie zajmował się sprawami o dochodzenie ojcostwa, oraz Pełnomocnikiem Rektora ds. Studiów Otwartych na Uniwersytecie Jagiellońskim (1985–1993).

W latach 1992–2001 Kaczanowski rozszerzył swoją działalność akademicką, pracując na Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach jako kierownik Zakładu Anatomii i Antropologii. Jego działalność w środowisku naukowym była niezwykle aktywna; był członkiem różnych instytucji, takich jak Rada Wydziału Nauk Humanistycznych i Przyrodniczych w Preszowie, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Komitet Antropologii PAN, oraz Komisji Archeologicznej w Oddziale Krakowskim. Przez dwanaście lat, od 1970 do 1982, był przewodniczącym krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Antropologicznego.

W 2011 roku zainicjował reaktywowanie Komisji Antropologicznej PAU, która wcześniej działała w latach 1973-1979. Przez kolejne pięć lat pełnił rolę przewodniczącego tej Komisji. W roku 2007 wyróżniono go tytułem członka honorowego Polskiego Towarzystwa Antropologicznego.

Kaczanowski przeszedł na emeryturę 30 września 2008 roku. Jego badania nad antropologią, szczególnie dotyczące polskiego Spisza, miały dla niego szczególne znaczenie; aktywnie uczestniczył w ich realizacji oraz kierował przebiegiem prac, co zaowocowało naukową publikacją w 2015 roku. Profesor zmarł 4 czerwca 2016 roku i spoczywa na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Praca naukowa i dydaktyczna

Specjalizacje profesora Kaczanowskiego obejmowały różnorodne dziedziny związane z antropologią, a w szczególności antropologią historyczną, ontogenetyczną oraz genetyką człowieka. W trakcie swojej kariery naukowej, profesor Kaczanowski w sposób szczególny przedstawił swoje poglądy oraz zainteresowania w sfilmowanym wywiadzie zatytułowanym „Śladami antropologii”.

Prace badawcze profesora koncentrowały się na strukturze antropologicznej historycznych populacji, w tym Krakowa oraz terenów Polski południowej. Kluczowym elementem jego badań były badania terenowe, w które wchodziły zarówno antropometryczne pomiary, jak i wykopaliska. W szczególności skupiał się na analizie ciałopalnych oraz szkieletowych pochówków, co obejmowało badanie epoki brązu i innych materiałów datowanych aż do XVII wieku.

Profesor Kaczanowski szczegółowo badał również zagadnienia związane z paleopatologią oraz strukturą antropologiczną i ontogenezą, zwracając uwagę na wpływ czynników środowiskowych. Uczestniczył w pracach wykopaliskowych na Wawelu, gdzie odkryto szczątki kostne Kazimierza Jagiellończyka oraz Elżbiety Rakuszanki. Jego prace obejmowały także badania cmentarzy w krakowskich kościołach, takich jak św. Marka i św. Mikołaja oraz na terenie Rynku krakowskiego.

W swoich badaniach skupiał się również na ontogenezie, uwzględniając wpływ środowiska społecznego na rozwój jednostki. Analizował m.in. dzieci, młodzież i dorosłych z regionu Żywca i Żywiecczyzny. Był także inicjatorem oraz organizatorem badań nad dziećmi i młodzieżą z okolic Huty Katowice, prowadząc badania nad konstytucją osób chorych na białaczkę. Jego prace w regionie Spisza były dla niego kluczowe i miały szczególne znaczenie w kontekście jego badań.

Profesor Kaczanowski był autorem licznych haseł z zakresu antropologii w Wielkiej Encyklopedii PWN (2001–05) oraz w Encyklopedii Biologicznej (wyd. „Opres” 1998–2000). Wykładał na różnych wydziałach, w tym na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydziale Filozoficzno-Historycznym, a także w Akademii Medycznej, która później przekształciła się w Collegium Medicum UJ.

Prowadził wykłady z zakresu antropologii ogólnej, biomedycznych podstaw rozwoju, metodyki badań terenowych i innych specjalistycznych tematów. Uczestniczył również w Międzywydziałowym Studium Doktoranckim oraz Uniwersytecie Trzeciego Wieku UJ, gdzie prowadził wykłady specjalistyczne dotyczące metodyki badań archeologiczno-antropologicznych oraz genetyki człowieka.

Był mentorem dla studentów, odpowiadając za praktyki studenckie oraz pełniąc rolę opiekuna przy pracach dyplomowych (magisterskich) w dziedzinie antropologii. Promował 15 doktoratów, a jego dorobek obejmował także 5 habilitantów. Jego wkład w naukę nie ograniczał się jedynie do badań, gdyż recenzował także przewody habilitacyjne i wnioski o nadanie tytułów profesorskich.

Profesor zreformował również program studiów kierunkowych z zakresu antropologii, wprowadzając kanon podstawowych przedmiotów niezbędnych do uzyskania stopnia magistra na Zakładzie Antropologii. W ramach tego reformy, wprowadził wykłady z etnografii oraz archeologii jako rekomendowane, a w niektórych przypadkach również jako wymagana część programu nauczania.

Odznaczenia i uhonorowania

Krzysztof Kaczanowski, wyróżniający się osobistość, został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami, które są świadectwem jego znaczącego wkładu w różnych dziedzinach. Lista jego odznaczeń obejmuje:

• złoty Krzyż Zasługi,
• medal Komisji Edukacji Narodowej,
• nagroda „Pro Arte Docendi” przyznana przez Rektora UJ w roku akademickim 2008/2009,
• odznaka „Honoris Gratia” nadana przez Prezydenta Miasta Krakowa,
• złota odznaka „Za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa”.

Publikacje

Oto zestawienie publikacji Krzysztofa Kaczanowskiego, które stanowią ważny wkład w dziedzinę antropologii oraz badaniach archeologicznych.

• Dziedziczenie podpalcowej linii D na dłoni człowieka, „Zeszyty Naukowe UJ”, nr 58, 1962, s. 5-29,
• Badania antropologiczne we wsi Jurgów na Spiszu, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Etnograficzne”, nr 105,2, 1965, s. 23-32,
• Czaszki z cmentarzy przy kościele Mariackim w Krakowie (XV-XVIII w.), „Materiały i Prace Antropologiczne”, nr 71, 1965, s. 57-112,
• Einige Aspekte der Zusammenarbeit zwischen Anthropologie und Archäologie, „Acta Archeologica Carpathica”, nr 13, 1972, s. 131-135,
• Zmienność ontogenetyczna i dymorfizm płciowy niektórych elementów ludzkiego ucha zewnętrznego, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Zoologiczne”, nr 19, 1973, s. 33-60,
• Charakterystyka antropologiczna mieszkańców wsi Jurgów na Spiszu, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Zoologiczne”, nr 22, s. 7-78, 1976,
• Monografia antropologiczna wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Krakowie-Zakrzówku, „Materiały Archeologiczne”, nr 17, 1977, s. 171-193,
• Antropologiczne badania na Polskim Spiszu, w: Biały Z. (red.), Polski Spisz. Jedność kultury ludowej i jej historyczne uwarunkowania. Środowisko naturalne – warunki gospodarowania. Antropologia Gwary, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Etnograficzne, 22, Studia Spiskie 1, Kraków 1987,
• Cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej w Kietrzu, woj. opolskie, od II okresu epoki brązu do okresu halsztackiego, „Monografie i Opracowania SGH”, nr 24, 1992, s. 113-177,
• Dorośli mieszkańcy Pilzna – opis antropologiczny, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Zoologiczne 41, 1995, s. 111-114,
• Współautor, redakcja- J. Aleksandrowicz, S. Brożek, K. Kaczanowski, H. Gizowa, A. Kępiński, Psychosoziologische und anthropologische Untersuchungen an Leukämiekranken, „Zeitschrift für Psycho-Somatische Medizin”, nr 9, 1963, s. 256-261,
• J. Aleksandrowicz, S. Brożek, K. Kaczanowski, B. Piaskowski, Antropometria chorych na białaczki, „Polski Tygodnik Lekarski”, nr 19, 43, 1964, s. 1636-1638,
• E. Gleń, K. Kaczanowski, P. Sikora, Wstępne opracowanie anatomiczno-antropologiczne szczątków kostnych Kazimierza Jagiellończyka, „Studia do Dziejów Wawelu”, nr 4, 1978, s. 488-491,
• E. Gleń, K. Kaczanowski, P. Sikora, Wstępne opracowanie anatomiczno-antropologiczne szczątków kostnych Elżbiety Rakuszanki, „Studia do Dziejów Wawelu”, nr 4, 1978, s. 491-494,
• E. Gleń, K. Kaczanowski. Wiek wystąpienia I menstruacji u dziewcząt i kobiet z Bukowna i Strzemieszyc w nawiązaniu do warunków socjalnych. „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Zoologiczne” nr 26, 1980, s. 7-15,
• E. Gleń, K. Kaczanowski, Human remains, w: J.P. Kozłowski (red.), Excavation in the Bacho Kiro Cave (Bulgaria) Final Report, Warszawa 1982,
• K. Kaczanowski. Szkielety ludzkie z cmentarzyska z wczesnego okresu epoki brązu na Górze Klin w Iwanowicach. [w] A. Machnik, J. Machnik, K. Kaczanowski (red.) Osada i cmentarzysko wczesnego okresu epoki brązu na Górze Klin w Iwanowicach. Wrocław 1987,
• K. Kaczanowski, J. Schmagier, K. Szostek, E. Gleń-Haduch, H. Głąb, A. Kosydarski, B. Mayer, D. Mrówka, E. Niedźwiecka. Badania antropometryczne dzieci młodzieży z Pilzna i Żywca, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Zoologiczne” nr 41, 1995, s. 13-51,
• K. Kaczanowski, H. Głąb, K. Szostek. Influence of Crematory Processes on Trace Element in Human Teeth, „Variability and Evolution”, nr 5, 1996, s. 95-100,
• K. Kaczanowski, H. Głąb, E. Wiśniewska, Analiza antropologiczna szczątków ludzkich z kościoła św. Marka w Krakowie, w: Z. Kliś (red.), Studia z dziejów kościoła św. Marka w Krakowie, Kraków 2001,
• K. Kaczanowski, A. Kosydarski, H. Głąb, D. Niemiec, Parafianie św. Mikołaja w Krakowie w świetle badań historycznych i archeologicznych od XII do XVII wieku, w: Z. Kliś (red.), Studia z dziejów kościoła św. Mikołaja w Krakowie, Kraków 2002,
• K. Kaczanowski (red.), H. Głąb, E. Haduch, K. Kaczanowski, B. Mayer, E. Niedźwiecka, J. Schmagier, A. Szczepanek, K. Szostek, I. Wronka, DZIECKO ŻYWIECKIE, Kraków 205, ISBN 83-86219-43-2,
• K. Kaczanowski, A. Kosydarski, E. Niedźwiecka, Results of 1998-2004 Anthropological Studies at an Ancient Burial Site at Koshary (Ukraine), w: E. Papuci-Władyka (red.) Pontika 2006. Recent Research in Northern Black Sea Coast Greek Colonies, Kraków 2008,
• Krzysztof Kaczanowski, Skład rasowy wsi spiskich i regionów Spiszu w: Kaczanowski K. (red.), Stulecie Zakładu Antropologii UJ 1908-2008, Księga Jubileuszowa, Kraków 2008,
• Krzysztof Kaczanowski, Z historii Zakładu Antropologii UJ. Spisz – moja bardzo prywatna historia badań, w: Kaczanowski K. (red.), Stulecie Zakładu Antropologii UJ 1908-2008, Księga Jubileuszowa, Kraków 2008,
• Ostatnie publikacje- Krzysztof Kaczanowski, Ocena badań antropologicznych, medycznych i psychologicznych prowadzonych przez IDO na Podhalu, Łemkowszczyźnie i innych terenach Polski, w: Maj M. (red.), Antropologia i etnologia w czasie wojny. Działalność Sektion Rassen-Und Volkstumsforschung Institut für Deutsche Ostarbeit, Kraków 1940-1944, w świetle materiałów źródłowych. Kraków 2015, ISBN 978-83-233-3879-6,
• Krzysztof Kaczanowski, LUDNOŚĆ POLSKIEGO SPISZU W ŚWIETLE BADAŃ ANTROPOLOGICZNYCH, Kraków 2015, ISBN 978-83-936763-8-5.

---

Oceń: Krzysztof Kaczanowski

---