Karolina Wendt

---

Młodość

Karolina Wendt była najmłodszą córką warszawskiego krawca Piotra Wendta (1770–1828), który niestety osierocił rodzinę, gdy dziewczynka miała zaledwie 6 lat. Pozostawił po sobie czwórkę dzieci, które zmuszona była wychowywać w trudnych warunkach materialnych ich matka, wdowa Marianna ze Schmidtów (1778–1845). W dniu 1 lutego 1834, w trosce o przyszłość córki, umieściła ją w bezpłatnej szkole baletowej Teatru Wielkiego w Warszawie.

Na początku Karolina była uczennicą Ludmiły Polichnowskiej oraz Romana Turczynowicza. W ostatnich latach nauki jej wyjątkowy talent rozwijali znakomici pedagodzy, w tym ówczesny pierwszy tancerz Mikołaj Grekowski oraz dyrektor baletu Maurice Pion.

Pewnego dnia, zaledwie 12-letnia Karolina, po raz pierwszy zaprezentowała swoje umiejętności na scenie, występując 6 listopada 1834, gdy tańczyła niewielką partię w balecie „Apollo i Midas”, w choreografii Maurice’a Piona. Od tego momentu często występowała w przedstawieniach organizowanych dla uczniów w ówczesnym Teatrze Rozmaitości (dzisiejszy Teatr Narodowy).

Na przykład, 2 czerwca 1836 zatańczyła tam rolę Anetki w „Fletrowersie zaczarowanym”, a 27 lutego 1837 zagrała partię Gracji w „Gabinecie figur mechanicznych”. Były to balety stworzone przez Piona dla uczniów, bazujące na dawnych choreografiach Fortunata Bernardellego. Warto również wspomnieć, że wystąpiła w Kaliszu, podczas spotkania cesarza Mikołaja I z królem Fryderykiem Wilhelmem III we wrześniu 1835.

Pierwsza polska Syfida

Karolina Wendt, jako tancerka, po raz pierwszy zanieśłwała nas w świat teatru baletowego 17 lutego 1839 roku, prezentując się w niezwykłej roli, która nie była jej wcześniej znana. Była pierwszą Polką, która odważyła się na wystąpienie w tytułowej roli w spektaklu Sylfida, skomponowanym przez Maurice’a Piona, wzorowanym na paryskim oryginale autorstwa Filippa Taglioniego.

Jej debiut wzbudził entuzjazm w Warszawie, co natychmiastowo przyznało jej status solistki i uczyniło ulubienicą miejscowej publiczności. Świadectwem tego jest opinia krytyka teatralnego Antoniego Lesznowskiego, znanego również jako właściciel „Gazety Warszawskiej”, który w swoich felietonach poświęcił Karolinie wiele uwagi, opisując jej talent i osiągnięcia.

Główną ozdobą tego baletu jest rola Sylfidy. Od lat dwóch przeszło występuje w niej młoda, pełna talentu tancerka, panna Wendt. Przypominamy sobie jej pierwsze wystąpienie tak chlubne, i które zapowiadało świetniejsze jeszcze nadzieje.

Karolina zdobyła uznanie mimo swojego młodego wieku. W ciągu zaledwie dwóch lat od debiutu, krytyka podkreślała jej umiejętności polegające na pokonywaniu skomplikowanych trudności związanych z tańcem oraz aktorstwem. Z każdym kolejnym wystąpieniem, jej talent rozwijał się i ewoluował, zdobywając nowe atuty oraz wdzięki.

Jej taniec był opisywany jako „powietrzny”, co sugerowało niezwykłą lekkość ruchów. Publika zastanawiała się, co w jej wykonaniu jest bardziej fascynujące, czy uniesienia w powietrzu, czy może elegancja i gracja, które towarzyszyły każdym jej ruchom i gestom.

W „Sylfidzie” kluczowe było nie tylko jej umiejętność tańca, ale także talent aktorski. W tym zakresie Karolina również spełniała wszelkie wymogi, jej gra mimiczna była głęboko osadzona w emocjach i oddaniu postaci. Dowodem na jej sukces były gromy oklasków, brawa oraz liczne przywołania na scenę, co świadczyło o tym, że widownia dostrzegała oraz doceniała talent tej młodej, obiecującej tancerki, która z każdym wystąpieniem zasługiwała na coraz większe uznanie.

Ważniejsze role w Warszawie

Karolina Wendt zyskała ogromną popularność na warszawskiej scenie baletowej, odnosząc liczne sukcesy w istotnych przedstawieniach. Oto najważniejsze z jej ról:

• 1837: Bryzeida – Mars i Flora, choreografia Maurice Pion wg Louisa Thiérry, muzyka Karol Kurpiński,
• 1839: Sylfida – Sylfida, choreografia Maurice Pion wg Filippa Taglioniego, muzyka Jean Schneitzhöffer,
• 1840: Jeniusz – Jeniusz różowy, czyli Fernando i Leora, choreografia Maurice Pion, muzyka Józef Damse,
• 1841: Regina – Schadzka na przedmieściu, czyli Więcej strachu niż bólu, choreografia Maurice Pion, muzyka Józef Damse oraz Józef Stefani,
• 1842: Paquilla – Herta, królowa Elfryd, czyli Czarownica i pasterka, choreografia Maurice Pion wg Filippa Taglioniego, muzyka Johann Georg Friedrich Keller,
• 1842: Donna Maria – Rozbójnik morski, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Adolphe-Charles Adam,
• 1842: Jola – Lucyperek, choreografia Maurice Pion wg Julesa Perrota, muzyka Wilhelm Ludwig Reuling i Józef Stefani,
• 1843: Gitana – Gitana, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Johann Philipp Schmidt, Daniel Auber i Józef Stefani,
• 1843: Mimili – Mimili, czyli Stryjczykowie, choreografia Maurice Pion, Muzyka Józef Stefani,
• 1844: Główna solistka – Poranek indyjski, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Józef Stefani,
• 1844: Solistka – Dzień karnawału weneckiego, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Józef Stefani,
• 1844: Miranda – Miranda, choreografia Paolo Taglioni wg Filippa Taglioniego, muzyka Daniel Auber i Gioacchino Rossini.

W 1842 roku, kiedy to Krakowski senator Franciszek Korab Brzozowski miał okazję podziwiać jej talent w balecie Sylfida oraz Weselu w Ojcowie, określił ją jako „metresę Nesselrodego”. Ta wzmianka sugeruje, że mogła cieszyć się wsparciem wpływowego protektora. Generał-lejtnant w służbie rosyjskiej, hrabia Fryderyk Karol Nesselrode (ojciec Marii Kalergis), był znanym osobistością tamtych czasów.

W latach 1843–1844 Karolina Wendt stała się ulubioną solistką Filippa Taglioniego, który był znaczącą postacią w świecie baletu romantycznego i dyrektorem Teatru Wielkiego. Krytycy oraz publiczność wysoko cenili ją za rozwinięcie roli Sylfidy, ale również za występy w innych baletach Taglioniego, takich jak: Paquilla w Hercie, królowej Elfryd, czy tytułowe role w Gitanie oraz Mirandzie. Wśród komplementów odnoszących się do jej talentu, wyróżniał się słynny krytyk Lesznowski. W jego recenzjach z lat 1842 i 1843 można przeczytać: „Nie wiemy, co w niej więcej uwielbiać, czy tę grację, czy wdzięk trudny do opisania, rozlany w jej powabnej postaci, czy tę biegłość, łatwość, to wykształcenie mechaniczne nóg, czy na koniec to życie, ten zapał”. Widzowie odnosili się do niej jako do tancerki o wyjątkowych umiejętnościach, która z łatwością pokonywała trudności swojego zawodu, a jej występy zachwycały lekkością oraz wykończeniem.

W dniu 30 listopada 1844 roku, Karolina pożegnała się z warszawską publicznością, występując jako Miranda w balecie Taglioniego. Zaledwie dzień później, 1 grudnia 1844 roku, zgodnie z własną prośbą została zwolniona z kontraktu w Warszawskich Teatrach Rządowych, otrzymując zaproszenie na gościnne występy do Wiednia, gdzie pozostała aż do połowy 1845 roku.

Występy gościnne w Wiedniu

W 1845 roku Karolina Wendt miała zaszczyt występować w Wiedniu, prezentując swoje umiejętności w trzech znaczących choreografiach. Pierwszym wydarzeniem była Sylfida, znana również jako Sylphide, której choreografię stworzył Filippo Taglioni, a muzykę skomponował Jean Schneitzhöffer.

W tym samym roku Wendt wystąpiła w Krakowiaku i Mazurze – Gisella, oder Die Willis, które były dodane do I aktu baletu Jeana Corallego. Możliwe, że zawierały tańce inspirowane warszawskim Weselem w Ojcowie, wykonane w choreografii Maurice’a Piona według Louisa Thierry’ego, przy muzyce Karola Kurpińskiego.

Kolejnym spektaklem był Pas de cinq w La Tarentule, gdzie choreografię opracował Jean Coralli, a muzykę skomponował Casimir Gide. Występy Wendt zdobyły ogromne uznanie zarówno wśród widzów, jak i krytyków. Jak relacjonował dziennik „Der Wanderer”, po jej debiucie napisano: „Na ogół Sylfy i inne ulotne duchy przynoszą do nas ciepłe wiatry zachodnie – tym razem młodziutka Sylfida przyleciała na skrzydłach Boreasza z ostrej północy. Nie spodziewałem się ze strony tej arktycznej Sylfidy tyle gibkości, wdzięku i artyzmu, jakie Panna Wendt zaprezentowała podczas pierwszego występu gościnnego.”

Publiczność, znana ze swojego rygorystycznego podejścia, przyjęła debiutantkę ciepło, obdarzając ją gromkimi brawami. To było nie lada osiągnięcie dla artystki, która zdołała sprostać oczekiwaniom widzów Hoftheater. W tej samej scenie triumfy odnosiły takie legendy jak Grisi, Taglioni, Elssler, Rozier oraz Danse.

Primabalerina Teatro alla Scala

W połowie roku 1845 Karolina Wendt otrzymała zaszczytną propozycję objęcia pozycji pierwszej tancerki klasycznej w renomowanym Teatro alla Scala. Już na koniec tego samego roku zainaugurowała swoją artystyczną karierę w Mediolanie, gdzie miała okazję współpracować z wieloma znakomitymi choreografami swoich czasów, takimi jak: Filippo Taglioni, Carlo Blasis, Giovanni Casati, Domenico Ronzani oraz Jules Perrot.

W środowisku baletowym była uznawana za primabalerinę w typie francuskim, co oznaczało, że jej repertuar obejmował zarówno emotywne i dramatyczne role, jak i różnorodne popisy taneczne, które dziś często stają się trudne do dokładnego zidentyfikowania. Przez cały czas Wendt doskonaliła swoje umiejętności taneczne pod okiem wybitnego pedagoga z Mediolanu, Carla Blasisa, który był dyrektorem szkoły baletowej La Scali.

Na scenie Teatro alla Scala występowała obok takich znakomitych postaci jak Maria Taglioni, Fanny Elssler, Carolina Rosati, Jelena Andrejanowa, Adele Dumilatre oraz Adele Monplaisir. Towarzyszyli jej także czołowi tancerze tamtych czasów, w tym Gustave Carey, Jules Perrot oraz Hippolyte Monplaisir. Karolina Wendt nie ograniczała się jedynie do występów w Teatro alla Scala; wzięła także udział w przedstawieniach gościnnych na scenach Teatro Carlo Felice w Genui (wiosna 1847) oraz Nuovo Teatro Nazionale w Turynie (wiosna 1848).

Występy Wendt wzbudzały w prasie włoskiej nieustanne uznanie, a recenzje pełne były zachwytu nad jej talentem i umiejętnościami tanecznymi.

Ważniejsze role w Mediolanie

Karolina Wendt była wybitną postacią w świecie tańca, która szczególnie zasłynęła w Mediolanie, gdzie regularnie występowała na deszczach słynnych teatrów. W jej repertuarze znalazły się zarówno role solowe, jak i występy w większych zespołach tanecznych, które na zawsze wpisały się w historię baletu. Oto podsumowanie jej najważniejszych występów:

• 1845: partia solowa – Zeila, choreografia autorstwa Charles-Auguste’a Hus, muzyka nieznana.
• 1846: partia solowa – Pas de quatre, choreografia stworzona przez Filippo Taglioni wg Julesa Perrota, muzyka Cesare Pugni, w której wystąpiły również Maria Taglioni, Carolina Rosati, Carolina Vente oraz Sofia Fuoco; był to znakomity przykład romantycznego divertissement zrealizowanego w La Scali.
• 1846: partia solowa – L’ombra, choreografia Filippo Taglioni, muzyka nieznana, z udziałem Marii Taglioni w roli głównej.
• 1846: partia solowa – Iselda di Normandia, choreografia autorstwa Giovanni Casati, muzyka Pio Bellini.
• 1846: pierwsza solistka – Ballabili (tańce) w operze Roberto il diavole Giacomo Meyerbeera; choreografia Carlo Blasis, muzyka Pio Bellini.
• 1846: M-lle Camargo – Manon Lescaut, choreografia Giovanni Casati, muzyka Pio Bellini.
• 1846: partia solowa – Sardanapalo, choreografia Giovanni Casati, muzyka Pio Bellini.
• 1846: Annetta – La duchessa di Mazarino, choreografia Giovanni Casati, muzyka Pio Bellini.
• 1846: Argentina – Le Villanelle di Chambery, choreografia Tommaso Casati, muzyka Pio Bellini.
• 1847: partia solowa – Caterina ovvero la figlia del bandito, choreografia Jules Perrot, muzyka Cesare Pugni oraz Giovanni Bajetti.
• 1847: Elisa – Adelaide di Francia, choreografia Tommaso Casati wg Luisa Henry’ego, muzyka Cesare Pugni.
• 1847: Primabalerina Diana – Beatrice di Gand ovvero un sogno, choreografia Domenico Ronzani wg Antonia Cortesiego, muzyka nieznana.
• 1847: partia solowa – Odetta o La Demenza di Carlo VI re di Francji, choreografia Jules Perrot, muzyka Giacomo Panizza, Giovanni Bajetti oraz Giovanni Battista Croff.
• 1847: partia solowa – Dianora de’Bardi, choreografia Egidio Priora, muzyka nieznana.
• 1847: partia solowa – Gli Afghani, choreografia Egidio Priora, muzyka Antonio Mussi.
• 1847: partia solowa – Odoardo III ossia L’assedio di Calais, choreografia Charles-Auguste Hus wg Louisa Henry’ego, muzyka w wykonaniu Wolfganga Amadeusa Mozarta, Gioacchino Rossiniego, Giacoma Meyerbeera oraz Cesare Pugni.
• 1848: Walc – Faust, choreografia Jules Perrot, muzyka Giacomo Panizza, Michael Andrew Costa oraz Niccolò Bajetti.
• 1848: partia solowa – La silfide, choreografia Andrea Palladino wg Antonia Cortesiego, muzyka Jean Schneitzhoeffer.
• 1848: Wieśniaczka Mazourka – Il diavolo a quattro (w polskim tłumaczeniu: Hrabina i wieśniaczka), choreografia Andrea Palladino wg Josepha Maziliera, muzyka Pio Bellini; przedstawienie to miało miejsce w Nuovo Teatro Nazionale w Turynie.

Karolina Wendt miała ogromny wpływ na rozwój baletu, a jej osiągnięcia wciąż są wspominane i doceniane do dzisiaj.

Śmierć w Turynie

Karolina Wendt, znana tancerka, cierpiała na gruźlicę, co znacząco wpływało na jej stan zdrowia. Niestety, 27 czerwca 1848 roku, podczas gościnnych występów w Turynie, jej życie dobiegło końca. Choroba przerwała jej obiecującą karierę w mediolańskim Teatro alla Scala.

Włoska gazeta Il Pirata w swoim wydaniu z 1 lipca 1848 roku zamieściła wzruszający nekrolog, w którym napisano, że „w dniu 27 czerwca o godzinie szóstej rano, po długiej chorobie, w Turynie zakończyła życie Carolina Vente, tancerka, której w krótkim czasie udało się osiągnąć wysoką reputację na scenie La Scali oraz w innych stolicach i miastach”.

Miała zaledwie dwadzieścia pięć lat. Jej śmierć była ogromnym wstrząsem dla społeczności artystycznej; wiadomość ta wywołała smutek wśród jej kolegów oraz wśród wszystkich, którzy mieli szczęście ją znać. Tragedia ta na zawsze pozostanie w pamięci tych, którzy doceniali jej talent oraz charyzmę na scenie.

---

Oceń: Karolina Wendt

---