Józef Fajngold

---

Życiorys

Józef Fajngold to artysta, który wyrósł z rodziny żydowskiej o nieortodoksyjnych tradycjach. W jego rodzinnym domu mówiono w jidysz, co pozwoliło mu na wczesne przyswojenie dwóch języków. W dzieciństwie uczęszczał do chederu, a później do szkoły rabinackiej. Jego edukacja artystyczna rozpoczęła się w Szkole Malarstwa i Rzeźby przy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej w Warszawie, gdzie studiował w latach 1925–1929. Następnie kontynuował naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie pod okiem Tadeusza Breyera w latach 1929–1932.

W celu sfinansowania studiów, Fajngold podjął pracę w warsztatach grawerskich, gdzie zaczynał tworzyć srebrną biżuterię, głównie pierścionki oraz brosze. Jego prace były sprzedawane w warszawskich sklepach Ireny Golińskiej i Czesława Garlińskiego, z którymi nawiązał stałą współpracę już w 1930 roku. Od 1928 do 1939 był członkiem Stowarzyszenia Artystów Plastyków Żydów w Polsce.

Okres II wojny światowej spędził w Związku Radzieckim. W latach 1942–1945 był związany z Związkiem Plastyków Radzieckich, a w 1946 wstąpił do Związku Polskich Artystów Plastyków. Po zakończeniu wojny przez pewien czas mieszkał w Łodzi, gdzie angażował się w rzeźbiarstwo oraz tworzenie biżuterii dla Ars Polony, Cepelii oraz Centrali Jubilerskiej. W 1958 roku przeniósł się do Warszawy.

Warto nadmienić, że Fajngold był poliglotą, który biegle posługiwał się w mowie i piśmie aż jedenastoma językami.

Twórczość

W swoich artystycznych poszukiwaniach Józef Fajngold skupił się na rzeźbie, tworząc przede wszystkim portrety oraz płaskorzeźby z metalu. Oprócz tego, jego działalność obejmowała również wytwarzanie biżuterii ze srebra i miedzi, a także żydowskich przedmiotów rytualnych wykonanych ze srebra. Od lat 80. XX wieku jego prace obejmowały cykl rzeźb zatytułowany Głów kobiecych, które są srebrnymi przedstawieniami głów kobiet o wysokości około 20 cm. Mimo tego, że powstały w XX wieku, wpisują się one w klasycyzującą odmianę art déco, charakterystyczną dla stylu Fajngolda.

Artysta był także twórcą płaskorzeźb, w których ukazywał postaci historyczne takie jak Joachim Lelewel, Abraham Lincoln, Jan Kochanowski, Stanisław Moniuszko oraz Mikołaj Rej. Jego miedziane płaskorzeźby, przybierające formą obrazy, przedstawiały sceny z bogatej tradycji i kultury żydowskiej. Kiedy tworzył żydowskie srebra rytualne, takie jak chanukije, ryngrafy do ubierania Tory, jady oraz mezuzy, umiał, według słów Ireny Huml, nadać im niezwykle indywidualny charakter, niezależnie od ich kultowego znaczenia.

Produkcję biżuterii rozpoczął już w latach 30. XX wieku. Wśród jego przedwojennych dzieł można znaleźć broszki repusowane w srebrze, które ukazały głowy kobiet ujęte w owal, o wydłużonym kształcie, z subtelnym półuśmiechem i przymkniętymi oczami, prezentowane w profilu trois quarts. Broszki te odzwierciedlają wpływy zachodnich tendencji w stylu polskiego art déco, z analogicznymi przedstawieniami kobiet obecnymi w sztuce tego okresu, takich jak malarstwo Modiglianiego oraz twórczość Eliego Nadelmana, Jeana Dupasa i Pierre’a Tourina, mimo że nie pojawiały się one w samej biżuterii. Łączą się także z twórczością Botticellego.

Motywy bardziej typowe dla biżuterii zachodniego art déco zyskały na znaczeniu w powojennej, unikatowej twórczości Fajngolda. Po zakończeniu wojny artysta zaczął wykorzystywać blachę miedzianą, którą tak jak srebrną, zazwyczaj patynował. W latach 60. XX wieku Fajngold stosował metodę modelowania srebra na gorąco, dzięki czemu powstała masywna biżuteria srebrna, zdobiona kamieniami półszlachetnymi i bursztynem, o organiczno-geometrycznych kształtach. Jego dorobek artystyczny czyni go jednym z najważniejszych artystów wpływających na styl polskiej biżuterii srebrnej w tamtych latach.

Prace Fajngolda znajdują się w takich instytucjach jak Muzeum Miedzi w Legnicy, Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu Dolnym, Muzeum w Gliwicach, muzeum w Mińsku, a także w muzeum w Ein-Charod w Izraelu.

Wystawy

Wystawy indywidualne

W ciągu swojej kariery artystycznej, Józef Fajngold miał zaszczyt prezentować swoje dzieła na kilku renomowanych wystawach indywidualnych. W 1929 roku odbyła się jego wystawa pod patronatem Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych, co stanowiło istotny krok w jego twórczości. Kolejnym istotnym wydarzeniem była wystawa w 1997 roku, zatytułowana Józef Fajngold 1910–1998. Rzeźbiarz i złotnik, która miała miejsce w Legnicy i Warszawie, celebrując jego twórczość oraz wkład w polską sztukę.

Wystawy zbiorowe

Artysta uczestniczył również w wielu wystawach zbiorowych, gdzie miał okazję pokazać swoje prace obok innych utalentowanych twórców. Możemy wymienić kilka kluczowych wydarzeń:

• 1928 – Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych, Warszawa,
• 1934 – IV Salon Zimowy IPS-u,
• 1957 – XII Wystawa Okręgu Łódzkiego ZPAP, Łódź,
• 1959 – Rzeźba Warszawska, Zachęta, Warszawa,
• 1960 – Rzeźba polska 1945–1960, Zachęta, Warszawa,
• 2013 – Granice srebrnych przestrzeni. Polska biżuteria drugiej połowy XX wieku – wystawa ze zbiorów prof. Ireny Huml, Galeria Sztuki, Legnica.

---

Oceń: Józef Fajngold

---