Andrzej Stasiuk

---

Życiorys

Andrzej Stasiuk, autor znany z zamiłowania do literatury, w swoim życiu miał różne doświadczenia, które ukształtowały jego osobowość i twórczość. Ukończył jedynie szkołę podstawową i nigdy nie zdobył średniego wykształcenia, co było efektem wydalenia z kolejnych placówek edukacyjnych. Został usunięty z liceum zawodowego, technikum oraz zasadniczej szkoły zawodowej, głównie z powodu nieobecności oraz braku zaangażowania w naukę. W młodości, zamiast skupiać się na edukacji, wolał spędzać czas na ulicach ze znajomymi, ale także odkrywał świat literatury.

Wśród autorów, których dzieła inspirowały go w tym okresie, znajdują się Allen Ginsberg oraz Dylan Thomas. Wczesne lata 80. przyniosły mu zaangażowanie w działalność Ruchu Wolność i Pokój. Stasiuk zdezerterował z wojska, co stało się powodem półtorarocznego pobytu w więzieniu. Przemiany oraz refleksje związane z tym doświadczeniem znalazły swe odzwierciedlenie w broszurze „Prison is Hell”. Przed tym dramatycznym wydarzeniem podjął także próbę samobójczą, co pokazuje głębię jego przeżyć.

W 1986 roku autor opuścił Warszawę, osiedlając się w Czarnem w Beskidzie Niskim. Tam zamieszkał w jednym z domów po wysiedlonych Łemkach i zaangażował się w opiekę nad miejscową cerkwią. W kilka lat później przeniósł się do Wołowca, gdzie odkrywał dalsze perspektywy twórcze.

Jako autor, Stasiuk przyczynił się do obiegu literackiego, pisząc felietony, które można znaleźć w takich publikacjach jak „Tygodnik Powszechny”, „Gazeta Wyborcza”, „Tytuł”, „Ozon”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” i wielu innych. Uznanie zdobył także dzięki swoim książkom, przekładanym na wiele języków, w tym białoruski, angielski, fiński, francuski, niemiecki, rosyjski, norweski, szwedzki, ukraiński, węgierski, włoski, czeski oraz rumuński.

Wraz z żoną Moniką Sznajderman, założył w 1996 roku Wydawnictwo Czarne, które specjalizuje się w literaturze faktu, eseistyce, prozie oraz nowoczesnym reportażu. Stasiuk ma również doświadczenie aktorskie: wystąpił w filmie „Gnoje” (1995) w reżyserii Jerzego Zalewskiego, który jest adaptacją jego tekstu „Biały kruk”.

W dniu 26 stycznia 2018 roku zadebiutował album studyjny „Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky”, wydany we współpracy z ukraińskim zespołem Haydamaky. Na tym albumie Stasiuk melorecytuje polskie wersje twórczości Adama Mickiewicza, podczas gdy wokalista zespołu, Ołeksandr Jarmoła, interpretuje ukraińskie tłumaczenia tych tekstów. Album zdobył uznanie, docierając do 12. miejsca na polskiej liście sprzedaży OLiS. Dnia 26 listopada 2021 roku na rynku ukazał się kolejny album „Opla Stasiuk Trzaska”, stworzony wspólnie z Mikołajem Trzaską, Piotrem Bukowskim i Hubertem Zemler, na którym Stasiuk melorecytuje fragmenty modlitw oraz wspomnień z dzieciństwa.

Twórczość

Andrzej Stasiuk to wybitny polski pisarz, który stworzył wiele znakomitych dzieł literackich. Jego twórczość obejmuje różnorodne gatunki, od prozy po eseje. Poniżej przedstawiamy chronologiczną listę niektórych z jego najważniejszych publikacji:

• Prison is hell, 1988,
• Mury Hebronu, 1992,
• Wiersze miłosne i nie, 1994,
• Biały kruk, 1995 (Nagroda Fundacji im. Kościelskich),
• Opowieści galicyjskie, 1995,
• Przez rzekę, 1996,
• Dukla, 1997 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 1998),
• Dwie sztuki (telewizyjne) o śmierci, 1998,
• Jak zostałem pisarzem (próba autobiografii intelektualnej), 1998,
• Dziewięć, 1999,
• Moja Europa. Dwa Eseje o Europie zwanej Środkową, 2000 (wraz z Olgą Tokarczuk),
• Tekturowy samolot, 2000 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2001),
• Opowieści wigilijne, 2000 (razem z Jerzym Pilchem),
• Zima, 2001 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2002),
• Jadąc do Babadag, 2004 (nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego, maj 2005; Nagroda Literacka „Nike”, październik 2005),
• Noc. Słowiańsko-germańska tragifarsa medyczna, 2005 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2006),
• Fado, 2006 (Nagroda Literacka im. Arkadego Fiedlera „Bursztynowy Motyl”),
• Ciemny las, 2007,
• Dojczland, 2007,
• Czekając na Turka, 2009,
• Taksim, 2009 (Nagroda Literacka Gdynia 2010),
• Dziennik pisany później, 2010 (książka znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011),
• Grochów, 2012 (nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia 2013),
• Nie ma ekspresów przy żółtych drogach, 2013 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2014),
• Wschód, 2014 (Nagroda Literacka m.st. Warszawy, nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2015),
• „Życie to jednak strata jest”. Andrzej Stasiuk w rozmowach z Dorotą Wodecką, Agora SA, Czarne, Warszawa 2015, ISBN 978-83-2682-217-9,
• Kucając, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2015,
• Osiołkiem, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2016,
• Kroniki beskidzkie i światowe, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2018,
• Przewóz, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2021 (nominacja do Nagrody Literackiej „Nike” 2022, Nagroda Literackiej m.st. Warszawy 2022 w kategorii proza, Nagroda Literacka Prezydenta Miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego za 2021 w kategorii książka roku ex-aequo z Justyną Kulikowską, nominacja do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” 2022),
• Rzeka dzieciństwa, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2024.

Kontrowersje

W swoim artykule opublikowanym w listopadzie 2022 roku w „Tygodniku Powszechnym”, Andrzej Stasiuk odkrył mroczną stronę swojej młodości. Wspomniał o wydarzeniach, które niechlubnie naznaczyły jego wczesne lata, przyznając się do dręczenia zwierząt.

Dyskografia

W tej sekcji przyjrzymy się dyskografii Andrzeja Stasiuka, polskiego pisarza i autora, który zyskał uznanie nie tylko dzięki swojej twórczości literackiej, ale również poprzez swoją działalność muzyczną.

Na poniższej liście znajdziesz szczegóły dotyczące jego albumów studyjnych:

Rok	Informacje o albumie	Najwyższa pozycja w notowaniach
		POL
2018	Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky (oraz Haydamaky) Data wydania: 26 stycznia 2018 Wytwórnia: PUGU PUGU art / Agora SA Format: CD, pobranie cyfrowe	12
2021	Opla Stasiuk Trzaska Data wydania: 26 listopada 2021 Wytwórnia: Wydawnictwo Czarne Format: CD, pobranie cyfrowe	_

Nagrody

Andrzej Stasiuk, renomowany polski pisarz, otrzymał szereg prestiżowych nagród literackich w ciągu swojej kariery. Oto zestawienie znaczących wyróżnień, które zdobył:

• Nagroda Fundacji Kultury (1994),
• Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1995),
• Nagroda im. S.B. Lindego (2002),
• Nagroda im. Beaty Pawlak (2004) za książkę Jadąc do Babadag,
• Nagroda Literacka „Nike” (2005) za dzieło Jadąc do Babadag,
• Nagroda im. Adalberta Stiftera (2005),
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005),
• Nagroda Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera za Fado (2007),
• Nagroda Literacka Gdynia (2010) za Taksim,
• Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za rok 2011 w dziedzinie literatury,
• Płyta w Alei Pisarzy przy Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ł. Górnickiego w Oświęcimiu (2012),
• Nagroda Literacka m.st. Warszawy (2015) w kategorii „proza” za książkę Wschód,
• Austriacka Nagroda Państwowa w dziedzinie literatury europejskiej (2016),
• Gwiazda w Alei Gwiazd Literatury przed Miejską Biblioteką Publiczną w Mińsku Mazowieckim (2016),
• Nagroda Literacka Prezydenta Miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego za 2021 w kategorii książka roku za Przewóz (2022).

Te osiągnięcia świadczą o ważnej pozycji autora w polskim środowisku literackim oraz jego wkładzie w kulturę i literaturę krajową.

Filmografia

Filmografia Andrzeja Stasiuka obejmuje kilka istotnych produkcji.

• Gnoje (1995, film fabularny, reżyseria: Jerzy Zalewski),
• Człowiek zwany „Świnia” (1999, film biograficzny, reżyseria: Aleksandra Czernecka, Dariusz Pawelec),
• Zawód – podróżnik na południe. Andrzej Stasiuk (2009, film dokumentalny, reżyseria: Dariusz Pawelec).

Adaptacje

Andrzej Stasiuk jest niezwykle płodnym twórcą, którego dzieła znalazły swoje odzwierciedlenie w różnych formach artystycznych. Wśród najważniejszych adaptacji literackich, które można odnotować, a które wzbogaciły polską kulturę, wymienia się:

• Gnoje (film fabularny, 1995) – współautorstwo scenariusza zainspirowanego powieścią Biały kruk,
• Wino truskawkowe (film fabularny, 2007) – autorstwo scenariusza na podstawie kilku opowiadań zacytowanych w zbiorze Opowieści galicyjskie,
• Monolog o śmierci (spektakl telewizyjny, 2000),
• Muchy (spektakl telewizyjny, 2000),
• Mury Hebronu (słuchowisko radiowe, 2009) – adaptacja na podstawie powieści o tej samej nazwie.

---

Oceń: Andrzej Stasiuk

---