Elisabeth Jerichau-Baumann

---

Życiorys

Elisabeth Jerichau-Baumann, córka Filipa Adolfa Baumanna, który był właścicielem fabryki kart do gry „Gotti & Baumann”, oraz Joanny Fryderyki Reyer, urodziła się w rodzinie o silnych tradycjach artystycznych. Jej rodzice, będący prominentnymi członkami warszawskiej gminy ewangelicko-augsburskiej, wspierali jej pasję do sztuki od najmłodszych lat. Fabryka oraz dom rodzinny znajdowały się w południowym skrzydle gmachu biblioteki konwiktu zakonu pijarów na Żoliborzu, w Warszawie.

Już jako dziecko, Elisabeth wykazywała niezwykły talent artystyczny. Rodzina dostrzegała w niej potencjał, porównując ją do Angeliki Kaufmann, znanej malarki, która zdobyła międzynarodowe uznanie. Wsparcie ze strony rodziców było nieocenione, a ich ambicje względem jej kariery były wysokie. Wrażenia z powstania listopadowego, które miało miejsce gdy miała zaledwie dwanaście lat, w znacznym stopniu ukształtowały jej artystyczne spojrzenie na świat. Opisując te tragiczne wydarzenia w duńskiej książce „Ungdomserindringer”, wyraziła swoje emocje związane z bólem straty i walki o wolność.

W latach 1838–1844 Elisabeth doskonaliła swoje umiejętności w Szkole Malarstwa w Düsseldorfie, gdzie uczyła się pod okiem uznanych profesorów, takich jak Wilhelm von Schadow czy Ferdinand Sohn. Szybko zyskała reputację, a jej przyjaciel, bajkopisarz Hans Christian Andersen, opisywał ją jako „małą Polkę” z nieprzeciętnym talentem i urodą. Mimo że cieszyła się uznaniem, nie akceptowała komentarzy dotyczących jej talentu jako „pięknego jak na damę”. Jej celem było zrównanie się z mężczyznami w sztuce.

Dzięki swoim zdolnościom, Elisabeth z powodzeniem brała udział w teatralnych przedstawieniach, a jej rola jako Marii w „Jak się wam podoba” Szekspira odniósł duży sukces, owocując uznaniem przez Karl Immermanna, znanego reżysera. W 1844 roku stworzyła dwa obrazy dotyczące wspomnień z powstania, które przyciągnęły uwagę krytyków i publiczności.

Na wystawie w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie, obrazy Elisabeth zwróciły uwagę tłumów, a ich sukces przyniósł jej rozgłos oraz kontrakty. Jednocześnie, jej prace dotarły do wpływowych osobistości, które doceniły ich artystyczne wartości, co przyniosło jej uznanie na międzynarodowej scenie.

Niestety po nieprzychylnej reakcji namiestnika Królestwa Polskiego, Iwana Paszkiewicza, Elisabeth została zmuszona do emigracji. Nie mogła powrócić do Warszawy, jednak jej miłość do ojczyzny pozostała silna. W 1846 roku, w Rzymie, artystka poślubiła rzeźbiarza Jensa Adolfa Jerichau, co otworzyło jej nowe drzwi do kariery. W Danii, gdzie jej mąż został profesorem Akademii Sztuk Pięknych, Elisabeth miała szansę na dalszy rozwój, jednak nie obyło się bez trudności związanych z akceptacją w nowym kraju.

Pomimo nacjonalistycznych nastrojów, które panowały w Danii, Elisabeth za pomocą sztuki starała się połączyć dwa różne światy. Jej słynne dzieło „Matka Dania”, oddające hołd polskiej kulturze, zdobyło uznanie i umocniło jej pozycję na tamtejszej scenie artystycznej. Tworzyła szybko i z pasją, mając talent do uchwytywania istoty portretowanych modeli, co czyniło jej prace wyjątkowymi.

Elisabeth Jerichau-Baumann zmarła w Kopenhadze, gdzie spoczywa obok swojego męża. Jej twórczość, choć doceniana w Danii, nie została zapomniana w Polsce. Jej historia została przywrócona do życia w latach 90. XX wieku, a wynikiem tego były liczne wystawy jej dzieł oraz publikacje, które ukazały jej niepowtarzalny wkład w historię sztuki.

Dzieła Elisabeth, w tym „Główka dziewczyny”, która znajduje się w zbiorach Fundacji im. Ciechanowieckich na Zamku Królewskim w Warszawie, pozostają świadectwem jej talentu oraz miłości do rodzimej kultury. Jej życie i twórczość wciąż inspirują artystów i miłośników sztuki, przypominając o niezłomnym duchu i pasji do malarstwa.

Wyróżnienia i nagrody

Elisabeth Jerichau-Baumann, utalentowana artystka, zdobyła wiele prestiżowych nagród i wyróżnień w swoim życiu. Oto niektóre z nich:

• w 1858 roku w Danii została pierwszą kobietą, która otrzymała Złoty Medal Thorvaldsena,
• w 1861 roku została członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze, a w 1880 roku w Sztokholmie,
• na wystawach w Berlinie i Amsterdamie w 1867 roku oraz we Wiedniu w 1873 roku została nagrodzona złotymi medalami,
• w elitarnym Salonie Paryskim w 1861 roku zdobyła wyróżnienie, a także uczestniczyła w Wystawach Światowych w Paryżu w 1855 i 1867 roku,
• w Londynie w 1852 roku, królowa Wiktoria zaprosiła artystkę, by wystawiła swoje obrazy w Pałacu Buckingham, przyjęła ją na prywatnej audiencji i zakupiła jej obraz zatytułowany Norweska Wdowa (obecnie w posiadaniu Royal Collection),
• cesarz Napoleon III w 1861 roku zakupił jej dzieło Czytanie Biblii,
• papież Pius IX, zachwycony jej talentem, przyjął ją oraz jej obraz Chrześcijańskie męczennice w katakumbach Rzymu z 1872 roku w Watykanie z wielkim honorem.

O Higga tajemnice jej życia i twórczości kryją się w wielu fascynujących wydarzeniach, które w znaczący sposób wpłynęły na jej karierę artystyczną.

Rodzina

Elisabeth Jerichau-Baumann była niezwykłą postacią, która przyczyniła się do świata sztuki, nie tylko poprzez swoje dzieła, ale również jako matka licznego potomstwa. W jej rodzinie znalazło się aż dziewięcioro dzieci:

• Karolina Amalia (1847–1848),
• Thorald Harald Adolph Lorentz (1848–1909),
• Marie Rose Elisabeth Signe (1850–1893),
• Harald Adolph (1851–1878),
• Agnete Caroline (1853–1897),
• Karen Elizabeth (1855–1855),
• Luise Johanne (1859-1891),
• Sophie Dagmar Elisabeth (1859–1944),
• Holger Hvitfeldt (1861–1900).

Interesującym faktem jest, że dwoje z jej dzieci, a mianowicie Harald i Holger, wybrało drogę artystyczną i zostali malarzami. Ich talenty w sztuce są z pewnością dziedzictwem matki, która inspirowała ich do tworzenia.

Twórczość literacka

Elisabeth Jerichau-Baumann to postać, która nie ograniczała swojej twórczości jedynie do malarstwa. Oprócz tego, że była utalentowaną artystką, wykazała się także zdolnościami dziennikarskimi oraz literackimi. Tworzyła wiersze i publikowała prace o różnorodnej tematyce.

W jej dorobku literackim znajdują się trzy znaczące książki:

• Ungdomserindringer (Wspomnienia z młodości), Wøldikes Forlag, Kopenhaga, 1874,
• Til Erindring om Harald Jerichau. (Wspomnienie o Haraldzie Jerichau), Andr. Schus Forlag, Kopenhaga, 1879,
• Brogede rejsebilleder (Obrazki z podróży), Forlagsbureauet, Kopenhaga, 1881.

Wystawy artystki w Polsce

Poznań. Towarzystwo Sztuk Pięknych Księstwa Poznańskiego

Artystka miała okazję zaprezentować swoje prace w kilku istotnych miejscach, w tym w Poznaniu, gdzie odbyły się wystawy w znanych hotelach. Pierwsza wystawa miała miejsce w Hotelu Drezdeńskim, gdzie wystawione zostało dzieło zatytułowane „Święta Cecylia” w 1843 roku. Kolejne jej dzieło, „Śpiące dziecię ciuciarskie igrające z jagnięciem” (znane jako Dziecko z jagnięciem), zyskało uznanie podczas wystawy w Hotelu Saskim w 1847 roku.

Warszawa

W Warszawie prace Elisabeth Jerichau-Baumann zagościły na Wystawie Sztuk Pięknych w salach Szkoły Malarstwa w 1845 roku. Wśród zaprezentowanych dzieł znalazły się m.in. „Narzeczona z XV wieku” w trzech częściach oraz piękne portrety, w tym portret żeński w figurze siedzącej i portret samej artystki.

Gdańsk. Gdańskie Towarzystwo Artystyczne, Zielona Brama, 1858-1859

Gdańskie Towarzystwo Artystyczne stanowiło kolejne ważne miejsce dla prezentacji twórczości Jerichau-Baumann. W latach 1858-1859 artystka wystawiła tu kilka znakomitych prac, w tym „Narodziny Zbawiciela”, „Mała dziewczynka z kwiatami” oraz „Mała mateczka”.

Ważniejsze wystawy artystki w innych krajach Europy

Berlin

Artystka brała udział w licznych wydarzeniach organizowanych przez Królewską Akademię Sztuk Pięknych w Berlinie. W latach 1844, 1848, 1850, 1856, 1858, 1860, 1866, 1868, 1870, 1872, 1874, 1876–1880 jej prace były regularnie eksponowane, co świadczy o jej uznaniu w ówczesnym środowisku artystycznym.

Drezno

W Dreznie artystka miała swoje wystawy w Akademii Sztuk Pięknych w 1853 roku, a także zaprezentowała swoje dzieła w ramach działalności Drezdeńskiego Towarzystwa Literackiego w 1872 i 1880 roku.

Kopenhaga

Podczas pobytu w Kopenhadze, Elisabeth wystawiała swoje prace w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych – Charlottenborg przez lata 1849–1858, 1860–1865, 1867–1880, co umocniło jej pozycję w skandynawskiej sztuce.

Londyn

Artystka uczestniczyła również w prestiżowych wydarzeniach w Londynie, takich jak Wystawa Światowa w 1862 roku oraz Międzynarodowa Wystawa w 1871 roku. Jej prace były także widoczne w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1858, 1860, 1863–1869.

Manchester

Na Akademii Sztuk Pięknych w Manchesterze jej twórczość była prezentowana w 1860 i 1865 roku, co przyczyniło się do popularyzacji jej dzieł w tym regionie.

Monachium

W latach 1876 i 1879 uczestniczyła w znaczących wydarzeniach artystycznych w Monachium, takich jak Wystawa Sztuki i Przemysłu w Glaspalast oraz Wystawa Międzynarodowa.

Mediolan

Artystka zyskała uznanie także na Narodowej Wystawie Sztuk Pięknych w Mediolanie w 1881 roku, co potwierdza jej międzynarodowy zasięg twórczości.

Paryż

W Paryżu jej prace były wystawiane podczas Wystawy Światowej w 1855 i 1867 roku. Ponadto uczestniczyła w Salonie Paryskim w Palais des Champs-Élysées w 1861 roku.

Wiedeń

W kolejnym istotnym mieście, Wiedniu, Elisabeth brała udział w Wystawie Światowej w 1873 roku oraz była obecna w Wiedeńskim Towarzystwie Artystycznym w tym samym roku, co zostało docenione przez krytyków sztuki.

---

Oceń: Elisabeth Jerichau-Baumann

---