Hanna Nałkowska

---

Debiut artystki

Hanna Nałkowska to artystka, której twórczość ma swoje korzenie w solidnym wykształceniu artystycznym. Ukończyła pensję Emilii Pankiewiczówny, a następnie kształciła się w rzeźbiarstwie pod okiem Teodora Skoniecznego. Jej debiut na salonach sztuki miał miejsce w 1913 roku, kiedy to po raz pierwszy zaprezentowała swoją rzeźbę w Salonie WiosennymZachęty, gdzie można było podziwiać pracę zatytułowaną Helenka.

W 1916 roku podjęła studia w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie sięgnęła po wiedzę z zakresu malarstwa, ucząc się pod okiem znakomitych profesorów, takich jak Edwarda Trojanowskiego, Stanisława Lentza oraz Karola Tichego. W tym samym okresie kontynuowała naukę rzeźby pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego i Edwarda Wittiga.

Jej talent został doceniony już na samym początku kariery, gdy w tym samym roku zdobyła pierwszą nagrodę w konkursie organizowanym przez Zachętę za rzeźbę o nazwie Bojownik.

Okres międzywojenny

Czas pomiędzy dwoma wojnami światowymi sprzyjał intensywnej aktywności twórczej Hanny Nałkowskiej. W tym okresie artystka miała przyjemność uczestniczyć w wielu indywidualnych wystawach, które odbyły się w prestiżowej warszawskiej Zachęcie w latach 1922 i 1931. Ponadto brała udział w licznych wystawach zbiorowych, organizowanych przez Związek Zawodowy Artystów Plastyków w Warszawie (1927, 1928), a także przez Instytut Propagandy Sztuki (1935, 1937). Jej prace były również prezentowane w wielu mniejszych galeriach na terenie stolicy, jak również w miastach takich jak Poznań, Łódź, Lublin i Lwów. Warto wspomnieć o jej udziale w Galerii Zaka w Paryżu (1930), a także Salonie Wiosennym (1930) i Salonie Jesiennym (1931) w Paryżu. W 1937 roku jej twórczość została doceniona na Światowej Wystawie w Nowym Jorku (1939), gdzie artystka zaprezentowała swoje prace obok innych znakomitych artystów.

W latach 1930–1931 Nałkowska miała możliwość kształcenia się we Włoszech, gdzie studiowała technikę rzeźby w marmurze. Następnie kontynuowała naukę w Paryżu pod okiem cenionych artystów, takich jak Ch. Despiau, M. Gimond i J. Bernard. Jej talent został nagrodzony na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 roku, gdzie otrzymała medal za swoją rzeźbę zatytułowaną Ewa, a także medalion z wizerunkiem swojego ojca. Rzeźba Ewa jest obecnie częścią zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej, znaczna część dorobku artystycznego rzeźbiarki uległa zniszczeniu. Wśród utraconych dzieł znajdowały się takie rzeźby jak: Siłacz, Dziewczyna siedząca, Charcica, Tancerka Ruth Sorel, Tors oraz Akt. Dodatkowo zaginęły portrety oraz popiersia postaci literackich i artystycznych, w tym Stefana Żeromskiego, Ewy Szelburg-Zarembiny, Waleriana Łukasińskiego, a także Józefa Mireckiego. Warto także wspomnieć o projektach pomników, które również nie przetrwały tego tragicznego okresu, jak pomniki Adama Mickiewicza czy Stefana Okrzei oraz płaskorzeźba Przysięga.

Jednakże, w Dąbrowie Tarnowskiej ocalała jedna z ważniejszych realizacji – brązowa płaskorzeźba, która została umieszczona na pomniku poświęconym poległym w pierwszej wojnie światowej. To jedyny zachowany fragment twórczości artystki, co czyni go jeszcze bardziej wyjątkowym.

Po wojnie

Po II wojnie światowej, w latach 1945–1953, Hanna Nałkowska osiedliła się w Łodzi. To tam artystka powróciła do swojej pasji, jaką było rzeźbienie. W 1947 roku podjęła pracę nad pomnikiem Stu Straconych, mającym na celu upamiętnienie egzekucji stu Polaków, które miały miejsce w ramach zemsty za zamordowanie gestapo. Monument ten został zamówiony przez magistrat Zgierza, jednak niestety nigdy nie ujrzał światła dziennego.

W 1948 roku, na konkursie przedolimpijskim, Nałkowska zdobyła wyróżnienie za swoją rzeźbę pod tytułem Rytm. Z kolei w 1953 roku rzeźbiarka powróciła do Warszawy, gdzie na Starym Mieście stworzyła własną pracownię. To właśnie w tym miejscu powstały liczne prace, takie jak:

• nagrobek Zofii Nałkowskiej z 1959 roku,
• płaskorzeźba Socjalistycznej kobiety, która została wykorzystana w pomniku nagrobnym Władysławy Bytomskiej,
• popiersie Wacława Nałkowskiego dla audytorium jego imienia na Uniwersytecie Warszawskim (1961),
• Głowa dziewczyny, Głowa chłopca, a także głowa Antoniego Bolesława Dobrowolskiego,
• portret Władysława Tatarkiewicza oraz Jana Brzechwy,
• kilka płaskorzeźb portretowych na warszawskich cmentarzach,
• tablica pamiątkowa profesora Leśniowskiego w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie,
• trzy posągi religijne w kościele garnizonowym w Łodzi oraz
• posąg Madonny w kościele w Bełchatowie.

Warto również wspomnieć, że elementem nagrobku jej ojca była rzeźba zatytułowana Bojownik. Ostatnia indywidualna wystawa Hanny Nałkowskiej miała miejsce w warszawskiej Kordegardzie w 1963 roku. Sylwetka tej artystki zasługuje na szczególną uwagę z uwagi na jej skomplikowane związki środowiskowe oraz unikalną osobowość, która manifestowała się w jej wyborach życiowych. Ponadto, jej dzieła cechował stosunkowo wysoki poziom formalny. Osiągnięcia artystki zostały gruntownie opisane i skatalogowane. Zebrano naukowo zachowane dokumenty, a także usystematyzowano istotne fakty z jej życia, zarówno osobistego, jak i zawodowego.

Życie prywatne

Hanna Nałkowska przyszła na świat w 1888 roku, w rodzinie Wacława i Anny z Šafránków. Jej starszą siostrą była znana pisarka Zofia Nałkowska, która również znacząco wpłynęła na polską literaturę. Artystka w swoim życiu dwukrotnie zmieniała status cywilny. Po raz pierwszy wyszła za mąż w 1924 roku, wybierając na męża Maksymiliana Bicka, wysokiego urzędnika Polskiego Monopolu Tytoniowego. Małżeństwo to trwało aż do 1941 roku, kiedy Maksymilian tragicznie zdecydował się na samobójstwo.

W latach 1952–1955 Hanna ponownie stanęła na ślubnym kobiercu, tym razem z Zygmuntem Stefanowiczem, który zmarł zaledwie po trzech latach ich wspólnego życia. W czasie II wojny światowej, razem z matką przebywała w okupowanej Warszawie, gdzie posiadała sklep tytoniowy. Po śmierci męża, Hanna jako tragiczny cios przeżyła również stratę matki, z którą była niezwykle blisko związana. Wydarzenia te spowodowały, że więź między nią a siostrą Zofią stała się jeszcze silniejsza.

Po wojnie, z racji zniszczeń w Warszawie, artystka i jej siostra przeniosły się do Łodzi, gdzie zamieszkały w kamienicy przy al. A. Mickiewicza 15. Budynek ten w Łodzi znany był również jako „dom literatów”, ponieważ w tym czasie osiedliło się tam wielu znakomitych polskich twórców literackich. Hanna Nałkowska kontynuowała swoją pasję rzeźbiarską aż do końca swojego życia. Ostatnie lata poświęciła na porządkowanie i udostępnianie spuścizny po swoim ojcu, Wacławie Nałkowskim, oraz siostrze Zofii, dla której również wyraziła zgodę na publikację jej pamiętników.

Hanna Nałkowska znalazła swój spokój we wspólnej mogile z rodzicami, którzy zostali pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 219-2-1).

---

Oceń: Hanna Nałkowska

---