Franciszek Lessel

---

Życiorys

Franciszek Lessel, wybitny kompozytor, miał niezwykle interesujące pochodzenie. Jego ojciec, Wincenty Ferdynand Lessel, także był kompozytorem, a jego korzenie sięgają Czech. To właśnie u niego młody Franciszek zdobywał swoje pierwsze umiejętności muzyczne. W końcówce 1799 roku podjął decyzję o wyjeździe do Wiednia, gdzie rozpoczął studia kompozytorskie pod okiem Josepha Haydna. Relacje między Lesslem a Haydnem były wyjątkowo bliskie. Pomimo znacznej różnicy wieku, obaj artyści przyjaźnili się; zaznaczyć należy, że Haydn ponoć udzielał Lesslowi finansowego wsparcia, a także dbał o praktyczne aspekty jego twórczości, kupując mu papier nutowy.

Po śmierci swojego mistrza w 1809 roku Lessel powrócił do Polski, gdzie rozpoczął intensywną działalność artystyczną. Koncertował, grając na fortepianie oraz harmonice szklanej — instrumencie, który cieszył się dużą popularnością w tych czasach. Udzielał również lekcji muzyki oraz komponował własne utwory. Jego występy miały miejsce nie tylko w Wiedniu, ale również w Krakowie, Warszawie oraz Puławach, gdzie jego ojciec, Wincenty, zainicjował działalność orkiestry na dworze Czartoryskich.

W sferze osobistej los Franciszka Lessla nie układał się pomyślnie. Odwzajemnił swoje uczucia do panny Cecylii Beydale, nieślubnej córki księżnej Izabeli Czartoryskiej. Niestety, z uwagi na różnice społeczne oraz trudności finansowe, nie mogli się pobrać. Według lokalnych legend, Lessel skomponował Wariacje na temat polskiej pieśni ludowej a-moll z myślą o Cecylii. Utwór charakteryzuje się wyrazistym emocjonalnym ładunkiem, a jego dramaturgia manifestuje się w wymownych przesunięciach między dramatycznymi wariacjami a sentymentalnym tematem głównym, który na końcu powraca jako forma swoistego epilogu.

Po roku 1812, czując się rozgoryczony i zniechęcony, Lessel podjął decyzję o pracy jako administrator w majątku Gzików w pobliżu Kalisza. Sprawy związane z muzyką odeszły na dalszy plan, jednak nie zrezygnował całkowicie z komponowania. Od 1823 roku pełnił funkcję pełnomocnika dóbr Marii Wirtenberskiej w Pilicy, gdzie zyskał znaczący wpływ na rozwój i organizację romantycznego parku. W 1836 roku został administratorem w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego w Marymoncie, a rok później objął stanowisko inspektora gimnazjum gubernialnego w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie zmarł w 1838 roku.

Twórczość

Franciszek Lessel uznawany jest za jednego z nielicznych polskich kompozytorów, którzy mieli zaszczyt uczyć się pod okiem Josepha Haydna. Warto jednak zauważyć, że istnieją badania sugerujące, iż także Feliks Janiewicz, młody polski muzyk, miał styczność z Haydnem. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów, że Janiewicz odbył u niego formalne studia, choć jest to dość prawdopodobne.

Muzyka Lessla nosi ślady wpływów zarówno Haydna, jak i Mozarta, a ponadto ukazuje silne powiązania ze stylem brillant. Jego utwory, które są formalnie klasyczne i charakterystyczne dla epoki, przez długi czas pozostawały w zapomnieniu, a wiele z nich bezpowrotnie zaginęło. Aktualnie jednak niektóre kompozycje Lessla są wydobywane z muzealnych zbiorów i wykonywane na nowo. Do szczególnie interesujących należy Koncert fortepianowy C-dur op. 14, w którym słychać motywy ludowe, takie jak mazur i pieśni kozackie, obecne w finałowym Rondzie.

Ponadto Lessel był autorem kilku sonat fortepianowych, które w pewnym sensie nawiązują do stylu J. Haydna. Te sonaty stanowią jedne z najważniejszych, a zarazem nielicznych zachowanych polskich utworów fortepianowych z okresu klasycyzmu. Wartości muzyczne i pedagogiczne tych kompozycji są ogromne, co czyni je istotnym elementem polskiego dziedzictwa muzycznego.

Wybrane utwory

Franciszek Lessel to postać o niezaprzeczalnym wpływie na polską muzykę klasyczną. W jego bogatej twórczości odnajdujemy wiele cennych kompozycji, które cieszą się uznaniem zarówno w kraju, jak i za granicą.

Wśród najważniejszych dzieł Lessela możemy wyróżnić:

• Śpiewy historyczne do słów Juliana Ursyna Niemcewicza, stworzonych na głos i fortepian,
• Adagio et Rondeau a la Polonaise op. 9, przeznaczone na fortepian oraz orkiestrę,
• Koncert fortepianowy C-dur op. 14,
• 6 symfonii, z których niestety zachował się jedynie finał jednej,
• Kantata na dzień św. Cecylii,
• Różnorodne utwory kameralne, w tym Trio fortepianowe E-dur op. 5,
• Sonaty fortepianowe oraz utwory na fortepian solo, do których należą m.in. znane „Wariacje na temat polskiej pieśni ludowej” a-moll oraz polonezy.

Twórczość Lessela jest świadectwem jego talentu i pasji do muzyki, a wymienione utwory wciąż pozostają żywe w świadomości melomanów.

Dyskografia

Franciszek Lessel, znany kompozytor, ma bogaty dorobek muzyczny, który obejmuje różnorodne dzieła. Jego dyskografia zawiera między innymi:

• 1998: String and Flute Quartets – Acte Préalable AP00006,
• 1999: Complete Piano Works vol. 1 – Acte Préalable AP0022,
• 1999: Complete Piano Works vol. 2 – Acte Préalable AP0023,
• 2000: Piano Concerto, St. Cecilia Cantata – Acte Préalable AP0055,
• 2006: Chamber Works – Acte Préalable AP0143,
• 2008: Grand Duetts For Two German Flute Op. 1 – Acte Préalable AP0178.

---

Oceń: Franciszek Lessel

---