Feliks Chmurkowski

---

Życiorys

Feliks Chmurkowski był synem Kajetana Chmurkowskiego oraz Pauliny z Gradowskich. Swoje edukacyjne kroki stawiał w Gimnazjum im. Mickiewicza w Warszawie. Już od 1917 roku brał udział w statystowaniu na scenie w Teatrze Rozmaitości.

Okres międzywojenny

W latach 1918–1920 Feliks kształcił się w warszawskiej Szkole Dramatycznej, którą prowadził Jan Lorentowicz. W tym samym czasie występował również pod pseudonimem Tęczyński w Teatrze Żołnierskim YMCA. W 1920 roku wziął ślub z Marią z domu Fiszer, aktorką, co miało duży wpływ na jego życie zawodowe. W sezonie 1920/21 pojawiał się na scenach teatrów w Wilnie, a następnie dołączył do zespołu Teatru Praskiego w Warszawie, gdzie występował pod swoim prawdziwym nazwiskiem.

W kolejnych latach Chmurkowski pracował w Lublinie, Grodnie oraz Łodzi, gdzie zadebiutował jako reżyser w Teatrze Popularnym w grudniu 1924, wystawiając sztukę „Tajemniczy Dżems”. W sezonie 1925/26 aktywnie reżyserował i grał w Teatrze Miejskim w Grudziądzu, który był częścią Zjednoczonych Teatrów Pomorskich, a następnie przeniósł się do Katowic, Torunia i Poznania. W 1930 roku wrócił do Warszawy, gdzie występował w teatrach takich jak Polski oraz Mały, a także w teatrze Banda, który współpracował z Teatrem Polskim. W sezonie 1933/34 występował w teatrach: Rozmaitości, Kameralnym, 8:30 oraz Letnim, a od 1934 aż do wybuchu II wojny światowej w zespole TKKT, grając m.in. w Teatrze Narodowym i Nowym. W tym czasie brał również udział w licznych objazdach Reduty.

Chmurkowski skupiał się na reżyserii w teatrach lokalnych, rzadko podejmując taką pracę w Warszawie. Jego wybór repertuaru często obejmował tzw. lekkie dramaty, a jego reżyserska działalność spotykała się z przychylnymi ocenami krytyków.

II wojna światowa

Seria wydarzeń związanych z II wojną światową przyniosła znaczne zmiany w jego życiu. W okresie niemieckiej okupacji pracował jako kierownik administracyjny w kawiarni „Pod Znachorem”, która była prowadzona przez bezrobotnych artystów i zyskała sławę w okupowanej Warszawie. Zlokalizowana przy ulicy Boduena 4, kawiarnia była miejscem spotkań wielu twórców. Wspólnie z żoną prowadził także bar „Pod światełkami” w Radości pod Warszawą, gdzie zatrudniali innych aktorów, którzy stracili pracę. W 1943 roku Chmurkowski został aresztowany i przez ponad rok przebywał w więzieniu na Pawiaku, z którego został zwolniony latem 1944 roku. Uczestniczył również w powstaniu warszawskim.

Okres powojenny

Po wojnie wrócił na sceny warszawskie, występując w Teatrze Polskim, a równocześnie współpracował z innymi teatrami w stolicy. Od sezonu 1955/56 związany był z Teatrem Domu Wojska Polskiego, od 1957 roku przekształconym w Teatr Dramatyczny, gdzie pracował aż do przejścia na emeryturę w końcowym etapie sezonu 1967/68. W 1966 roku gościnnie występował w warszawskim Teatrze Współczesnym. Obchodził również jubileusz czterdziestolecia kariery artystycznej w 1960 roku oraz pięćdziesięciolecia w 1966. Z rąk Ministra Kultury i Sztuki 19 stycznia 1955 roku otrzymał Medal 10-lecia Polski Ludowej.

Feliks Chmurkowski wystąpił w wielu polskich produkcjach filmowych oraz słuchowiskach radiowych, nagrywając od 1949 do 1975 roku kilkadziesiąt słuchowisk Teatru Polskiego Radia. Ze względu na swoją tuszę oraz pełną, harmonijną twarz, zyskiwał w szybkim tempie popularność, grając przeważnie w rolach charakterystycznych. Doceniano go za wdzięk oraz ciepło, jednak szybko stał się uznawany za mistrza ról drugoplanowych i epizodycznych, specjalizując się w kreacji komicznych.

Oprócz działalności artystycznej był bardzo aktywnym członkiem ZASP-u, gdzie dwukrotnie zasiadał w Zarządzie Głównym (w 1932 oraz 1947 roku). W 1948 roku został prezesem Zarządu Głównego oraz Naczelnej Rady Artystycznej, pełniąc te funkcje aż do rozwiązania ZASP-u w 1950 roku. W 1959 roku przyznano mu tytuł członka zasłużonego SPATiF-ZASP, a od 1967 roku pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Kapituły Członków Zasłużonych.

Chmurkowski zmarł w Warszawie i spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 173-3-7).

Przebieg pracy artystycznej

Feliks Chmurkowski był wybitnym artystą, a jego kariera obejmowała wiele teatrów na przestrzeni lat. Oto przegląd jego pracy artystycznej z lat 1920–1968:

• 1920–1921 – Teatr na Pohulance w Wilnie,
• 1921–1922 – Teatr Praski w Warszawie,
• 1922–1923 – Teatr Miejski w Lublinie,
• 1922–1923 – Teatr Miejski w Toruniu,
• 1923–1924 – Teatr Miejski w Grodnie,
• 1924–1925 – Teatr Popularny w Łodzi,
• 1925–1926 – Teatr Miejski w Grudziądzu,
• 1927–1928 – Teatr Miejski w Toruniu,
• 1928–1930 – Teatr Nowy w Poznaniu,
• 1930–1933 – Teatr Polski w Warszawie,
• 1934–1939 – Towarzystwo Krzewienia Kultury Teatralnej,
• 1945–1955 – Teatr Polski w Warszawie,
• 1955–1968 – Dom Wojska Polskiego w Warszawie.

Filmografia

Filmografia Feliksa Chmurkowskiego to bogaty zbiór różnorodnych ról, które pokazują jego wszechstronność oraz talent aktorski. Poniżej przedstawiamy szczegółowy przegląd jego osiągnięć filmowych.

1933 – Romeo i Julcia, w roli stolarza Wiórka 1933 – Każdemu wolno kochać, w roli gościa u Renaty 1933 – Jego ekscelencja subiekt 1935 – Antek policmajster 1935 – Jaśnie pan szofer, w roli szobera 1935 – Kochaj tylko mnie, w roli lekarza 1935 – Wacuś, w roli nauczyciela 1936 – Jego wielka miłość 1936 – Bolek i Lolek, w roli ojca Lola 1936 – Pan Twardowski, w roli księdza na wsi (gościnnie) 1936 – Bohaterowie Sybiru, w roli inżyniera 1937 – Piętro wyżej, w roli Stefana Boneckiego, ojca Aliny 1939 – Trzy serca, w roli Kolicza 1939 – Kłamstwo Krystyny, w roli Wróbelka 1939 – Włóczęgi, w roli taty Karśnick 1939 – Geniusz sceny, w roli dygnitarza Fryderyka Wielkiego 1939 – U kresu drogi

1939/1942 – Testament profesora Wilczura 1947 – Ślepy tor, w roli Cezarego Krogulskiego 1948 – Skarb, w roli współlokatora pokoju Witka 1949 – Za wami pójdą inni, w roli Osińskiego 1951 – Młodość Chopina, w roli Osińskiego 1953 – Piątka z ulicy Barskiej 1954 – Pod gwiazdą frygijską, w roli starosty 1955 – Sprawa pilota Maresza, w roli niemieckiego kuracjusza 1959 – Cafe pod Minogą, w roli Konstantego Aniołka 1959 – Biały niedźwiedź, w roli niemieckiego kuracjusza 1962 – Mandrin (fr. Mandrin, Le Bandit Gentilhomme) 1963 – Smarkula, w roli „starego capa” w taksówce Floriana 1963 – Dwa żebra Adama, w roli Jana Pawła Maczka 1964 – Rękopis znaleziony w Saragossie, (niewymieniony w czołówce) 1970 – Pan Dodek, w roli szatniarza 1970 – Romantyczni, w roli gościa na koncercie u Nawrockich

---

Oceń: Feliks Chmurkowski

---