Ewa Krzyżewska

---

Życiorys

W okresie II wojny światowej Ewa Krzyżewska wraz z rodziną często zmieniała miejsce zamieszkania. Mieszkała w Warszawie, przy ul. Podchorążych 87 oraz w Międzylesiu. W 1940 roku osiedliła się przy ul. Bartosza Głowackiego w Chrzanowie, gdzie uczęszczała do Szkoły Podstawowej nr 3 im. Towarzystwa Przyjaciół Dzieci a następnie do Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego. Była wyróżniającą się uczennicą, uzyskującą wysokie oceny. Jej talent aktorski zadebiutował na szkolnych akademiach.

Po zakończeniu wojny osiedliła się z matką w Krakowie. W 1956 roku rozpoczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego. Jej uroda przykuła uwagę, gdy zdjęcie zrobione przez słynną fotografkę Joannę Plewińską zostało opublikowane na okładce „Przekroju” w 1959 roku. Po pierwszym roku studiów zyskała szansę na pracę jako praktykantka na planie filmu Kalosze szczęścia, gdzie to właśnie Janusz Morgenstern, asystent Andrzeja Wajdy, dostrzegł jej potencjał. W roli barmanki Krystyny Rozbickiej w filmie Popiół i diament zdobła uznanie. Aby przygotować się do roli, odbyła kilkumiesięczną praktykę w restauracji „Ratuszowa” we Wrocławiu.

W 1962 roku, za występ w Popiele i diamencie, Krzyżewska otrzymała nagrodę „Kryształowej Gwiazdy” od Francuskiej Akademii Filmowej. Po tym sukcesie wystąpiła w roli Marii w jugosłowiańskim filmie Veljki Bulajicia Wojna (1960), który mimo krytycznych recenzji, przyniósł jej pozytywne opinie. W 1961 roku grała tytułową rolę w filmie Stanisława Możdżeńskiego Zuzanna i chłopcy, oraz jako Wala w Zaduszkach Tadeusza Konwickiego, za co uzyskała Nagrodę Polskiej Krytyki Filmowej.

Ewa Krzyżewska ukończyła studia teatralne w 1961 roku, jednak dyplom odebrała dopiero we wrześniu 1970. W latach 1962–1967 była aktorką warszawskiego Teatru Dramatycznego. Od czasu do czasu podkładała głos w obcojęzycznych filmach. W 1963 roku wystąpiła przed królową matką Elżbietą podczas seansu w Londynie. Była aktywną członkinią Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W tym samym roku wzięła udział w teledysku Telewizji Polskiej do piosenki „Narzeczona”, którą wykonał Mieczysław Wojnicki.

Zgromadziła wielu zwolenników dzięki roli w filmie Faraon (1965) Jerzego Kawalerowicza oraz w kryminale Zbrodniarz i panna (1963) Janusza Nasfetera. Reżyser Janusz Majewski stwierdził:

„Należała do tych aktorek, o których sile oddziaływania decydował już sam wygląd. Niebywale fotogeniczna, miała w sobie to 'coś’, co przykuwało wzrok. Otoczona nimbem tajemniczości, była przy tym niezwykle introwertyczna, niechętna do zwierzeń.”

W latach 1966–1970 wstrzymała swoją działalność aktorską. Po powrocie zagrała w filmie Jerzego GruzyDzięcioł oraz jako pierwszoplanowa postać w Akcji Brutus (1970) Jerzego Passendorfera. Następnie wystąpiła w Jak daleko stąd, jak blisko (1971), zarówno w charakterze kochanki, jak i dzięki odważnym erotycznym scenom w filmie Janusza Majewskiego Zazdrość i medycyna (1973), gdzie odtworzyła postać Rebeki. Po premierze tego obrazu zniknęła z życia artystycznego, osiedlając się wraz z mężem w Nowym Jorku, gdzie podjęła pracę w bibliotece ONZ, a także jako agentka nieruchomości i projektantka mody. Zmieniła wtedy nazwisko na Caron, aby ułatwić jego wymowę cudzoziemcom oraz zdobyła amerykańskie obywatelstwo. W 1989 roku osiedliła się z mężem w Almuñécar, w Hiszpanii.

Tragiczne wydarzenia miały miejsce 28 lipca 2003 roku, kiedy to, jadąc z mężem, uległa poważnemu wypadkowi drogowemu. W wyniku zderzenia z innym pojazdem, zginął jej mąż Bolesław, a Krzyżewska zmarła po dwóch dniach w szpitalu. Pochowano ją w Almuñécar, jednak kilka lat później jej ciało zostało ekshumowane i przewiezione do kraju, gdzie spoczęła w grobowcu rodziny Krzyżewskich na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 85, rząd 5, grób 17/18). Na płycie nagrobnej umieszczono owalne porcelanowe czarno-białe zdjęcie i odpowiednią inskrypcję.

Życie prywatne

Ewa Krzyżewska była córką Juliusza Waleriana Krzyżewskiego oraz Marii Stanisławy z Piotrowskich, a także prawnuczką Ludwika Nowakowskiego, który był powstańcem styczniowym. Jej chrzestnymi byli znany satyryk i poeta Jeremi Przybora oraz stryjenka Ewelina Krzyżewska.

Pierwszym mężem Ewy był Wacław Andrzej Spława-Neyman, pracownik Centrali Handlu Zagranicznego, z którym zaprzyjaźniła się w samolocie podczas lotu Warszawa – Belgrad. Ślub wzięli 14 października 1960 w urzędzie stanu cywilnego w Krakowie, a rozwód nastąpił 19 lipca 1963. Podczas trwania tego małżeństwa przyjęła podwójne nazwisko męża, lecz po rozwodzie wróciła do panieńskiego nazwiska.

30 czerwca 1971 roku poślubiła Bolesława Kwiatkowskiego, który był architektem, prawnikiem oraz dyplomatą.

Filmografia

Aktorstwo

Ewa Krzyżewska ma na swoim koncie bogaty dorobek filmowy, który obejmuje zarówno filmy fabularne, jak i krótkie etiudy. Wśród jej licznych ról, przez lata odegrała niezwykle interesujące postacie, które na trwałe zapisały się w historii polskiego kina.

Filmy fabularne i etiudy
Rok	Tytuł	Reżyser	Rola
1958	Popiół i diament	Andrzej Wajda	barmanka Krystyna
1960	Rat	Veljko Bulajić	Maria
1961	Zaduszki	Tadeusz Konwicki	Wala
	Zuzanna i chłopcy	Stanisław Możdżeński	Zuzanna Wiśniewska
1963	Liczę na wasze grzechy	Jerzy Zarzycki	Renata
	Naprawdę wczoraj	Jan Rybkowski	Teresa, przedstawicielka Zjednoczonych Wydawnictw
	Zbrodniarz i panna	Janusz Nasfeter	Małgorzata Makowska
1965	Faraon	Jerzy Kawalerowicz	Hebron
	Lekarstwo na miłość	Jan Batory	Honorata
	Sposób bycia	Jan Rybkowski	matka bohatera
	Poszukiwania na ulicach miasta	Barry Clayton	_
	Zvony pre bosých	Stanislav Barabáš	Verona
1966	Faust XX	Ion Popescu-Gopo	diablica Margueritte
	Piekło i niebo	Stanisław Różewicz	diabeł stróż
	Powrót na ziemię	Stanisław Jędryka	Wanda-Irena
	Przedświąteczny wieczór	Helena Amiradżibi-Stawińska, Jerzy Stefan Stawiński	kochanka Andrzeja
	Zejście do piekła	Zbigniew Kuźmiński	Linda, sekretarka Adlera
1970	Akcja Brutus	Jerzy Passendorfer	Anastazja, łączniczka „Boruty”
	Dzięcioł	Jerzy Gruza	mieszkanka Warszawy
1971	Okno zabite deskami	Janusz Majewski	Anna
	Liebeserklärung an G.T.	Horst Seemann	Gisa Tonius
	Jak daleko stąd, jak blisko	Tadeusz Konwicki	Zosia
1973	Zazdrość i medycyna	Janusz Majewski	Rebeka Widmarowa
Seriale telewizyjne
1965	Noc inspektora	Wladislaw Ikomonow	_
1972	Mrtwyc se zawrszta	_	Helga
	Das Geheimnis der Anden	Rudi Kurz	Maja

Polski dubbing

Oprócz pracy jako aktorka w filmach, Ewa Krzyżewska zajmowała się również dubbingowaniem. Jej umiejętności w tej dziedzinie przyniosły jej uznanie oraz możliwość udziału w projektach związanych z polskim dubbingiem.

Filmy fabularne
Rok produkcji	Nazwa filmu	Reżyser dźwięku	Postać
1964	Winnetou II: Ostatni renegaci	Jerzy Twardowski	Ribanna
1965	Zbrodnia doskonała	Maria Olejniczak	Gina Bianchi

Teatr

W tej sekcji przedstawiamy wybór ról teatralnych, które miała okazję zagrać Ewa Krzyżewska. Jej talent i wszechstronność zarówno na scenie, jak i w Teatrze Telewizji są niezaprzeczalne.

Role teatralne
Rok	Sztuka	Autor	Reżyser	Rola	Teatr
1962	Elektra	Sofokles	Mieczysław Górkiewicz	Klitajmestra	PWST Kraków
	Hamlet	William Szekspir	Gustaw Holoubek	Ofelia	Teatr Dramatyczny w Warszawie
1963	Dziewiąty sprawiedliwy	Jerzy Jurandot	Ludwik René	Tamar
	Śmierć porucznika	Sławomir Mrożek	Aleksander Bardini	_
1964	Don Juan, czyli miłość do geometrii	Max Frisch	Ludwik René	Donna Anna
1965	Po upadku	Arthur Miller	Ludwik René	Elsie
Role w Teatrze Telewizji
1964	Pantofelki z krokodyla	Branislav Crnčević	Slavoljub Stefanović Ravasi	Cecylia Bay-Bay

Upamiętnienie

Wizerunek Ewy Krzyżewskiej zdobił wiele okładek zarówno polskich, jak i zagranicznych czasopism filmowych. Do najważniejszych tytułów należą: „Positif” z 1959 roku, „Film Spiegel” z 1970, a także „Film” w wydaniach z 1970 oraz 1973 roku. Ponadto, jej wizerunek pojawił się w „Ekranie” w 1974 roku oraz w „Treffpunkt Kino” w 1975 roku.

W życiu artystki znaczącą rolę odegrała biografia opracowana przez Jana Romualda Krzyżewskiego, nosząca tytuł „Krzyżewscy: sekrety starej skrzyni”. Książka ta przybliża nie tylko jej życie, ale i rodzinną historię.

Z okazji piętnastej rocznicy śmierci Ewy Krzyżewskiej, w holu I Liceum Ogólnokształcącego w Chrzanowie, gdzie aktorka się uczyła, wmurowano okolicznościową tablicę pamiątkową. Uroczystość odsłonięcia miała miejsce 21 czerwca 2018 roku i zaszczyciła ją obecnością pasierbica Krzyżewskiej, Beata Kwiatkowska, która przyleciała z Las Vegas.

Dodatkowo, w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chrzanowie, od 20 czerwca do 31 lipca 2018 roku można było podziwiać wystawę, na której zgromadzono pamiątki po aktorce, w tym plansze z okładkami czasopism, ilustrujące jej karierę.

---

Oceń: Ewa Krzyżewska

---