Elżbieta Barszczewska

---

Życiorys

Życiorys

Elżbieta Barszczewska przyszła na świat w rodzinie z tradycjami artystycznymi. Jej ojcem był Witold Tadeusz Barszczewski (1867–1926), a matką Maria Helena Szumska (1880–1951). Ukończyła maturę w 1932 roku w warszawskim XI Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Marii Konopnickiej.

Początkowo planowała rozpocząć studia na Szkoły Nauk Politycznych, lecz szybko zmieniła decyzję, wybierając studia aktorskie. W 1934 roku uzyskała dyplom Warszawskiego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, gdzie również spotkała swojego przyszłego męża. W tym samym roku odbyła swój debiut teatralny w Teatrze Polskim, wcielając się w postać Heleny w śnie nocy letniej w adaptacji Szekspira, reżyserowanego przez Leona Schillera.

W drugiej połowie lat trzydziestych jej popularność wzrosła dzięki rolom filmowym. Wśród najważniejszych kreacji warto wymienić Stefci Rudecką w Trędowatej (1936), Beatę Wilczur i jej córkę Marię w Znachorze (1937), Bronkę Mossakowską w Dziewczętach z Nowolipek (1937), a także Elżbietę Biecką w Granicy (1938).

Do wybuchu II wojny światowej występowała na scenach Teatrów Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej (TKKT) i gościnnie w Teatrze Narodowym. W okresie okupacji pracowała jako kelnerka w kawiarniach Café Bodo oraz U Aktorek, jednocześnie angażując się w konspiracyjne życie teatralne. W marcu 1941 roku została aresztowana przez Niemców w związku z dramatycznymi wydarzeniami, które dotknęły Igo Syma.

Po zakończeniu wojny wróciła do działalności artystycznej, pracując w Teatrze Polskim w latach 1945–1962 oraz w Teatrze Narodowym w latach 1962–1965. Od 1965 do 1987 roku ponownie związana była z Teatrem Polskim. W 1971 została członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

W dniu 23 sierpnia 1980 roku, w ważnym momencie dla Polski, stała się jednym z 64 uczonych, pisarzy i publicystów, którzy zwrócili się do komunistycznych władz o dialog z robotnikami w trakcie strajków.

Ostatnią premierą z jej udziałem była sztuka Wspomnienie według Johna Murrela, w której zagrała rolę Sarah Bernhardt. Na ekranie telewizyjnym wystąpiła w produkcji Pieśni Marie de France.

Elżbieta Barszczewska była żoną aktora Mariana Wyrzykowskiego i matką Juliusza, który również poszedł śladami matki, zostając aktorem. Zmarła w Warszawie, a jej pamięć jest czczona na cmentarzu Powązkowskim, gdzie spoczywa w Aleji Zasłużonych.

Wybrane spektakle teatralne

Elżbieta Barszczewska, znana polska aktorka, miała zaszczyt wystąpić w wielu znaczących spektaklach teatralnych, które wpisały się w historię polskiej sceny. Poniżej przedstawiamy listę wybranych ról, które zagrała w swoim bogatym dorobku artystycznym.

• 1934 – Sen nocy letniej jako Helena (reż. L. Schiller),
• 1935 – Wielki człowiek do małych interesów jako Aniela (reż. Aleksander Zelwerowicz),
• 1939 – Hamlet jako Ofelia,
• 1945 – Wesele jako Maryna (reż. Jacek Woszczerowicz),
• 1946 – Lilla Weneda jako Lilla Weneda (reż. Juliusz Osterwa),
• 1947 – Oresteja jako Elektra (reż. Arnold Szyfman),
• 1947 – Hamlet jako Ofelia (reż. A. Szyfman),
• 1948, 1954 – Cyd jako Infantka (reż. Edmund Wierciński),
• 1948 – Fantazy jako Diana (reż. E. Wierciński),
• 1953 – Wujaszek Wania jako Helena Andrejewna (reż. Maria Wiercińska),
• 1953 – Horsztyński jako Salomea (reż. E. Wierciński),
• 1958 – Nora jako Nora (reż. M. Wiercińska),
• 1958 – Mazepa jako Amelia (reż. Roman Zawistowski),
• 1960 – Gra miłości i śmierci jako Zofia de Courvoisier (reż. Zdzisław Mrożewski),
• 1961 – Wysoka ściana jako Urszula Darniewicz (reż. M. Wyrzykowski),
• 1962 – Wysoka ściana jako Urszula Darniewicz (reż. Jerzy Hoffman),
• 1963 – Elektra jako Elektra (reż. Kazimierz Dejmek),
• 1964 – Fircyk w zalotach jako Podstolina (reż. Józef Wyszomirski),
• 1964 – Wiśniowy sad jako Raniewska (reż. Władysław Krasnowiecki),
• 1968 – Lilla Weneda jako Roza Weneda (reż. August Kowalczyk),
• 1975 – Pigmalion jako pani Higgins (reż. Anna Minkiewicz),
• 1976 – Maria Stuart jako Maria Stuart (reż. A. Kowalczyk),
• 1978 – Dziady jako pani Rollinson (reż. Adam Hanuszkiewicz),
• 1981 – Wspomnienie jako Sarah Bernhardt (reż. Jan Bratkowski).

Każda z ról, które odgrywała Barszczewska, miała istotny wpływ na rozwój polskiego teatru i świadczy o jej ogromnym talencie oraz zaangażowaniu w sztukę.

Filmografia

Na wielkim ekranie zadebiutowała jeszcze w czasach studenckich w filmie Co mój mąż robi w nocy…, którego reżyserem był Michał Waszyński. Dzięki swojej subtelnej urodzie, wyjątkowemu głosowi oraz ogromnemu talentowi szybko zyskała popularność w środowisku filmowym, zdobywając uznanie zarówno wśród publiczności, jak i krytyków, stając się jedną z najbardziej rozpoznawalnych gwiazd tamtego okresu.

W latach 1934–1939 zagrała w wielu filmach, w tym:

• 1934:
  • Co mój mąż robi w nocy… w roli kobiety na dancingu (niewymieniona w czołówce),
• 1936:
  • Pan Twardowski jako Neta Twardowska,
  • Trędowata jako Stefcia Rudecka,
• 1937:
  • Dziewczęta z Nowolipek jako Bronka Mossakowska,
  • Ordynat Michorowski jako duch Stefci Rudeckiej (niewymieniona w czołówce),
  • Płomienne serca jako Wanda Porębska,
  • Znachor jako Beata, żona profesora Wilczura / Marysia Wilczurówna,
• 1938:
  • Granica jako Elżbieta Biecka,
  • Kościuszko pod Racławicami jako Hanka,
  • Ostatnia brygada jako Ewa Żegota,
  • Profesor Wilczur jako Marysia Czyńska, córka Wilczura,
• 1939:
  • Geniusz sceny jako Salomea w “Horsztyńskim”,
  • Kłamstwo Krystyny jako Krystyna Olakówna,
  • Nad Niemnem jako Justyna Orzelska,
  • Trzy serca jako Kasia, wychowanica hrabiny Tynieckiej.

Po zakończeniu II wojny światowej, wystąpiła jedynie w jednym filmie – Rytmie serca (1977) w reżyserii Zbigniewa Kamińskiego.

W trakcie swojej kariery pracowała z wieloma znakomitymi aktorami, w tym z Mieczysławą Ćwiklińską, Stefanem Jaraczem, Kazimierzem Junoszą-Stępowskim oraz Stanisławą Wysocką.

Ordery i odznaczenia

Elżbieta Barszczewska, wybitna postać w polskim świecie kultury, wyróżniona została licznymi nagrodami oraz odznaczeniami, które świadczą o jej niezwykłym wkładzie w rozwój sztuki i kultury w Polsce. Poniżej przedstawiamy listę tych zaszczytnych odznaczeń:

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1959),
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949),
• Złoty Krzyż Zasługi (przyznany dwukrotnie: 25 czerwca 1946, 13 listopada 1953),
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966),
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1968),
• Złota Odznaka honorowa „Za zasługi dla Warszawy”,
• Odznaka „Zasłużony dla Teatru Polskiego w Warszawie” (1976).

Każde z tych odznaczeń przypomina o jej ogromnych osiągnięciach oraz zaangażowaniu w promowanie polskiej kultury i sztuki.

Nagrody

Elżbieta Barszczewska, znana i ceniona w świecie teatru, zyskała uznanie dzięki swoim niezwykłym osiągnięciom artystycznym. W ciągu swojej kariery aktorskiej otrzymała szereg prestiżowych nagród, które potwierdzają jej talent oraz wkład w kulturę polską.

• Nagroda Ministra Spraw Zagranicznych za rolę Ofelii na Festiwalu Szekspirowskim (1947),
• Nagroda Państwowa II stopnia „za działalność aktorską w minionym 10-leciu” (1955),
• Nagroda m.st. Warszawy za całokształt pracy artystycznej w minionym 10-leciu (1955),
• Nagroda m.st. Warszawy za całokształt pracy artystycznej (1960),
• Nagroda Wydawnictwa Stowarzyszenia PAX im. Włodzimierza Pietrzaka (1972),
• Nagroda „Homo Varsoviensis ’76” – nagroda tygodnika „Stolica” (1977),
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie aktorstwa (1977).

Wszystkie te wyróżnienia świadczą o jej niezrównanym talencie oraz pasji do sztuki aktorskiej, dzięki czemu na zawsze zapisała się w pamięci polskich widzów.

---

Oceń: Elżbieta Barszczewska

---