Calek Perechodnik

Inne

Calek Perechodnik, znany również jako Calel Perechodnik, to postać niezwykle istotna z perspektywy historycznej. Urodził się 8 sierpnia 1916 roku w Warszawie, a jego życie zakończyło się tragicznie w październiku 1944 roku w tym samym mieście.

Perechodnik był polskim inżynierem agronomem o żydowskim pochodzeniu, który w trakcie II wojny światowej pełnił rolę funkcjonariusza w Żydowskiej Służbie Porządkowej w getcie w Otwocku. Jego aktywność w tym trudnym okresie skupiała się nie tylko na kwestiach humanitarnych, ale także na organizacji pomocy oraz ochrony społeczności żydowskiej, która zmagała się z brutalnymi represjami ze strony okupantów.

Warto również zaznaczyć, że Perechodnik był uczestnikiem powstania warszawskiego, co świadczy o jego zaangażowaniu w walkę o wolność i godność zarówno Żydów, jak i Polaków. Jego wspomnienia zostały spisane w książce zatytułowanej Spowiedź, która stanowi ważne świadectwo relacji polsko-żydowskich w trudnych czasach II wojny światowej.

Książka ta nie tylko dokumentuje osobiste przeżycia Perechodnika, ale także ukazuje zbrodnie niemieckie popełnione podczas holokaustu, podkreślając tragiczne losy wielu niewinnych ludzi.

Życiorys

Cale Perechodnik był synem Sary i Oszera Perechodników. Dorastał w Otwocku, gdzie razem z bratem aktywnie uczestniczył w działalności prawicowo-syjonistycznej organizacji Bejtar. W obliczu ograniczeń dotyczących liczby studentów żydowskich na Uniwersytecie Warszawskim, zdecydował się na studia w Tuluzie, Francja. W 1937 roku uzyskał tam dyplom inżyniera agronoma. Po powrocie do kraju, w sierpniu 1938 roku, zawarł związek małżeński z Anną Nusfeld, która była współwłaścicielką kina „Oaza” w Otwocku. Razem z wujem prowadził w Otwocku skład materiałów budowlanych.

7 września 1939 roku, po apelu w radiu Romana Umiastowskiego, opuścił Otwock z rodziną, w tym z bratem i ojcem, udając się do Słonimia. Powrócił do Otwocka w październiku 1939 roku. W sierpniu 1940 roku na świat przyszło jego jedyne dziecko, córka Athalie. Wkrótce potem, jesienią 1940 roku, Niemcy ustanowili w Otwocku getto, do którego trafiła przeważająca część żydowskiej społeczności miasta. W lutym 1941 Perechodnik dołączył do miejscowej policji żydowskiej.

Wkrótce po tym, on i inni Żydzi z Otwocka zostali wysłani do obozu pracy w Piekiełku, obecnie znanym jako część warszawskiej dzielnicy Białołęka. Gdy 19 sierpnia 1942 roku miała miejsce likwidacja otwockiego getta, Perechodnik jako policjant uczestniczył w załadunku Żydów do wagonów. Tego tragicznego dnia jego żona i dwuletnia córka zostały wywiezione do obozu zagłady w Treblince, gdzie poniosły śmierć. W rezultacie tych wydarzeń zaczął się ukrywać, początkowo w Otwocku, a następnie w Warszawie.

Od 6 grudnia 1942 roku ukrywał się w mieszkaniu przy ul. Pańskiej 104. Opuścił to miejsce wkrótce po wybuchu powstania warszawskiego. Dnia 17 sierpnia 1944 roku przystąpił do Armii Krajowej, gdzie służył w 2. kompanii (I batalionu) Zgrupowania „Chrobry II”. 5 września został przeniesiony do kompanii rezerwowej, a później zwolniony ze służby z powodu zachorowania na tyfus. Niestety, zginął po kapitulacji powstania, pod koniec października 1944 roku, zabity przez niemieckich żołnierzy, którzy znaleźli bunkier, w którym się ukrywał. Inne źródła sugerują, że odkryli go szabrownicy.

Podczas ukrywania się przy ul. Pańskiej, od 7 maja do 19 października 1943 roku, pisał po polsku swoje wspomnienia, które nazwał „spowiedzią”, adresując je głównie do swojej żony, której nie zdołał uratować. W tych dokumentach opisał m.in. relacje między żydowską a polską ludnością Otwocka, obozy przymusowej pracy dla Żydów w okolicach Warszawy, przypadki pomocy, jaką Polacy udzielali Żydom, a także trudności, z jakimi borykali się Żydzi ukrywający się po aryjskiej stronie. Rękopis przesłał do swojego znajomego, Władysława Błażewskiego. Po wojnie dokument trafił do jego starszego brata, Pejsacha, który dokonał jego przepisu na maszynie i przekazał Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej w Łodzi. Wspomnienia Perechodnika po raz pierwszy wydano w Polsce w 1993 roku przez Ośrodek Karta, nosząc tytuł Czy ja jestem mordercą? Natomiast pełne wydanie, oparte na oryginalnym rękopisie, ukazało się w 2004 roku pod tytułem Spowiedź, zaś autor zadedykował je „sadyzmowi niemieckiemu, podłości polskiej i tchórzostwu żydowskiemu”.

Przypisy

  1. Dzielnica upamiętniła obóz pracy przymusowej „Piekiełko”. [w:] Urząd Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy [on-line]. bialoleka.waw.pl, 27.11.2019 r. [dostęp 06.05.2020 r.]
  2. Zbigniew Gluza. Zemsta Perechodnika. „Polityka”, s. 60, 11.04.2018 r.
  3. David Engel: Posłowie, [w:] Calek Perechodnik, Spowiedź. Warszawa: Ośrodek Karta i Żydowski Instytut Historyczny, 2016, s. 321–322. ISBN 978-83-64476-55-6.
  4. Zbigniew Gluza: Od wydawcy, [w:] Calek Perechodnik, Spowiedź. Warszawa: Ośrodek Karta i Żydowski Instytut Historyczny, 2016, s. 5, 7. ISBN 978-83-64476-55-6.
  5. Perechodnik 2016, s. 60, 76.
  6. Perechodnik 2016, s. 29.
  7. Perechodnik 2016, s. 19.
  8. Perechodnik 2016, s. 16.
  9. Perechodnik 2016, s. 14.
  10. Perechodnik 2016, s. 11–12.
  11. Perechodnik 2016, s. 10.
  12. Perechodnik 2016, s. 9, 319.
  13. Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 348. ISBN 83-01-08364-6.
  14. Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 349. ISBN 83-01-08364-6.
  15. Barbara Engelking, Dariusz Libionka: Żydzi w powstańczej Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2009, s. 79. ISBN 978-83-926831-1-7.
  16. Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 377. ISBN 83-01-00065-1.
  17. Krystyna Kubiak: Zarys dziejów Otwocka w latach 1407–1944, [w:] Otwock 1407–1967. Warszawa: Książka i Wiedza, 1972, s. 46, 70.

Oceń: Calek Perechodnik

★★★★★
Średnia ocena:4.85 Liczba ocen:21