Andrzej Stawar

Kultura i sztuka

Andrzej Stawar, właściwie Edward Janus, był postacią niezwykle istotną w polskim życiu intelektualnym XX wieku. Urodził się 30 kwietnia 1900 roku w Warszawie, a zmarł 5 sierpnia 1961 roku w Saint-Germain-en-Laye.

Był on nie tylko marksistą, lecz także prominentnym publicystą, krytykiem literackim i tłumaczem z języka rosyjskiego. Jego działalność w obszarze kultury była szeroka i różnorodna, co czyniło go jednym z kluczowych intelektualistów w przedwojennej Polsce.

Stawar pełnił funkcje redaktorskie w takich czasopismach jak „Miesięcznik Literacki” oraz „Nurt”, a także współpracował z „Dźwignią”. Jego prace odzwierciedlają zaangażowanie w życie społeczne i polityczne kraju, przyczyniając się do rozwoju lewicowej myśli intelektualnej. Członkostwo w Komunistycznej Partii Polski (KPP) ukazuje jego zdecydowane poglądy polityczne oraz przynależność do lewicy.

Andrzej Stawar pozostaje jedną z najważniejszych postaci przedwojennej lewicowej elity intelektualnej, a jego dziedzictwo literackie i krytyczne wciąż inspiruje współczesnych myślicieli.

Życiorys

Andrzej Stawar, od 1915 roku uczęszczający do gimnazjum, szybko przerwał swoją edukację na rzecz pracy jako robotnik. Od 1919 do 1922 roku pełnił służbę wojskową w Wojsku Polskim. W okolicach 1923 roku związał się z Komunistyczną Partią Robotniczą Polski (KPRP) oraz później z Komunistyczną Partią Polski (KPP), gdzie zaangażował się w pracę Centralnej Redakcji. Już w 1924 roku pełnił funkcję w sekretariacie Komunistycznej Frakcji Poselskiej.

W trakcie swojej działalności Stawar publikował artykuły w miesięczniku „Nowa Kultura”, który był inspirowany przez KPP. Jego życie osobiste nabrało dramatyzmu 10 września 1931 roku, kiedy to został aresztowany i spędził dwa miesiące w więzieniu w Warszawie. W latach 1929-1933 współpracował z Krajową Redakcją KPP, a od 1927 roku pełnił rolę sekretarza w miesięczniku literackim „Dźwignia”. Jego teksty mogły być również znaleźć w „Wiadomościach Literackich” od 1925 roku.

W 1934 roku Stawar faktycznie zerwał z KPP, przyłączając się do krytyki stalinizmu, co czyniło go częścią antystalinowskich prądów w ruchu komunistycznym. Krytykował on również tzw. „biurokratyczne zniekształcenia w państwie robotniczym”, pozostając jednocześnie przeciwnikiem trockizmu. W obliczu wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku, udał się na Węgry, gdzie od 1940 roku rozpoczął pracę w Komitecie ds. Opieki nad Polskimi Uchodźcami w Budapeszcie.

Stawar brał czynny udział w polskim życiu literackim na emigracji, ale od marca 1944 roku musiał ukrywać się przed niemieckimi okupantami. Po wojnie, w czerwcu 1945 roku, powrócił do kraju. Niestety, w 1949 roku został objęty zakazem druku za swoje wcześniejsze polemiki z KPP, a zakaz ten obowiązywał aż do 1956 roku. Po wojnie jego teksty ukazywały się w „Kuźnicy”, a on sam stał się autorem książek poświęconych m.in. Tadeuszowi Boyowi-Żeleńskiemu, Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu, Henrykowi Sienkiewiczowi oraz Stanisławowi Brzozowskiemu.

Andrzej Stawar był odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy, co potwierdza jego znaczące osiągnięcia w pracy literackiej i politycznej. Od stycznia 1961 roku przebywał na stałe we Francji, gdzie zmarł. Po jego śmierci, jego ciało zostało sprowadzone do kraju i pochowane w Alei Zasłużonych na wojskowych Powązkach, w kwaterze A22-tuje-3.

Najważniejsze prace

Andrzej Stawar jest znanym polskim pisarzem oraz krytykiem literackim, którego dorobek twórczy obejmuje wiele istotnych prac. Poniżej przedstawiamy kluczowe publikacje, które w znaczący sposób przyczyniły się do jego uznania w świecie literatury.

  • Szkice literackie: wybór (1957),
  • Tadeusz Żeleński (Boy) (1958),
  • O Gałczyńskim (1959),
  • Pisarstwo Henryka Sienkiewicza (1960),
  • O Brzozowskim i inne szkice (1961),
  • Pisma ostatnie (Biblioteka „Kultury”, „Dokumenty” Zeszyt 10) Paryż (1961).

Przekłady

Oto przykłady wybitnych dzieł literackich, które zasługują na uwagę:

  • Lew Tołstoj – Wojna i pokój,
  • Fiodor Dostojewski – Biedni ludzie,
  • Aleksy Tołstoj – Piotr Pierwszy,
  • Maksym Gorki – Wrogowie: sceny dramatyczne,
  • Ilia Erenburg – Jednym tchem,
  • Władimir Arsenjew – Dersu Uzała,
  • Michaił Priszwin – Korzeń życia i inne opowiadania,
  • Leonid Leonow – Droga na ocean,
  • Michaił Sałtykow-Szczedrin – Poszechońskie dawne dzieje,
  • Michaił Szołochow – Zorany ugór,
  • Michaił Szołochow – Cichy Don (wspólnie z Wacławem Rogowiczem),
  • Borys Pilniak – Arina (zbiór opowiadań).

Przypisy

  1. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

Oceń: Andrzej Stawar

★★★★★
Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:8