Parafia Ewangelicko-Reformowana w Warszawie

---

Założenie parafii

Historie i rozwój parafii ewangelicko-reformowanej w Warszawie sięgają XVIII wieku, kiedy to jej powstanie zostało zarejestrowane na obszarze Leszna w 1776 roku. Był to przełomowy moment, ponieważ zniesiono dekret wydany przez Janusza Mazowieckiego w 1525 roku, który zabraniał innowiercom osiedlania się w regionie Mazowsza.

Rok po rejestracji, w miejscu obecnej Warszawskiej Opery Kameralnej, poświęcono pierwszy kościół oraz rozpoczęto budowę plebanii, z projektów zrealizowanych przez Szymona Bogumiła Zuga. W tym okresie wprowadzono także pierwsze regulacje, znane jako Ordynacje, które miały na celu uporządkowanie działalności instytucji parafialnych, w tym Rady i zebrań, a także ustalenie kompetencji pastora.

W czasie tym parafia cieszyła się stosunkowo dużą autonomią w relacjach z wyższymi władzami kościelnymi, co było charakterystyczne dla wyznania kalwińskiego. W dniu 30 października 1866 roku zainicjowano budowę nowego kościoła w stylu neogotyckim, zaprojektowanego przez architekta Adolfa Loewego. Proces budowy trwał aż 14 lat, a świątynia została poświęcona 24 października 1880 roku.

Wysoka wieża z niezwykle finezyjnym hełmem wzoruje się na wieży katedry Najświętszej Marii Panny we Fryburgu Bryzgowijskim, co nadaje budowli imponujący wygląd. Elementy wystroju wnętrza kościoła, choć skromne, mają swoją wyjątkową wartość. Szczególnie wyróżnia się dębowa ambona, która powstała według projektu Konstantego Wojciechowskiego.

W 1881 roku parafia podjęła ważne inicjatywy społeczne, zakładając w należącym do niej pałacu Działyńskich szkołę elementarną oraz przytułek dla sierot. Kolejnym krokiem była budowa domu starców i kalek, co miało miejsce w roku 1900. Te działania świadczyły o zaangażowaniu parafii w pomoc potrzebującym, wzmacniając jej rolę w lokalnej społeczności.

1918–1939

Po odzyskaniu niepodległości życie parafialne przeżywało intensywny rozwój. W tym okresie powstały różnorodne organizacje, takie jak Stowarzyszenie Młodzieży, Koło Misji Wewnętrznej oraz Koło Pań. Dzięki inicjatywom parafii, prowadzono również zajęcia w szkole niedzielnej.

Ważnym aspektem społecznej działalności były wycieczki organizowane dla wiernych oraz kolonie dla dzieci, które odbywały się w malowniczej posiadłości ofiarowanej przez rodzinę Czapków. Te wydarzenia nie tylko umacniały relacje wewnątrz wspólnoty, ale również wprowadzały elementy edukacyjne i integracyjne.

Podczas okresu międzywojennego, parafia była również aktywna w sferze wydawniczej, wydając dwa czasopisma. W latach 1924–1928 publikowano „Żagiew Chrystusową”, a następnie, od 1926 do 1939 roku, ukazywało się ogólnokościelne pismo „Jednota”. Te inicjatywy były istotnym elementem komunikacji oraz wymiany myśli wśród wiernych.

Okupacja

W roku 1940, parafia wraz z kościołem, pałacem Działyńskich, Szpitalem Ewangelickim oraz innymi istotnymi budynkami przy ulicy Mylnej, znajdowały się w tzw. enklawie ewangelickiej. Ten obszar, wyłączony z warszawskiego getta, był połączony z ziemią aryjską wąskim korytarzem poprzez zniszczoną posesję przy ulicy Przejazd 5, która była w obrębie Warszawskiej obrony we wrześniu 1939 roku.

Wielu parafian oraz duchownych ryzykowało swoje życie, niosąc pomoc Żydom z getta. Ich działania upamiętnia jeden z pomników granic getta, usytuowany tuż za budynkiem parafii, co świadczy o odwadze i determinacji tej wspólnoty w trudnych czasach.

Okres okupacji był tragiczny. Wiele osób z parafii straciło życie, w tym kilku księży, którzy zostali zamordowani. Ewangelicy aktywnie uczestniczyli w powstaniu warszawskim, walcząc o wolność swojego miasta. Niestety, podczas tych zawirowań, budynki parafii na Lesznie zostały doszczętnie zniszczone, a zarówno kościół, jak i parafialny cmentarz przy Żytniej 42 również uległy poważnym uszkodzeniom.

Po wojnie

Po zakończeniu działań wojennych, pierwsze nabożeństwa miały miejsce w kaplicy, która została udostępniona przez metodystów przy placu Zbawiciela. Rozpoczęto również remont kościoła, usytuowanego przy al. „Solidarności”. Kościół ten pełnił też funkcje dla warszawskich luteranów, ponieważ ich świątynia uległa zniszczeniu w 1939 roku.

W 1958 roku parafia mogła cieszyć się z powrotu plebanii, znanego jako pałacyk Zuga. To właśnie tam ulokowały się różnorodne instytucje, w tym Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, który jest najwyższym organem wykonawczym, oraz redakcja „Jednoty”, reaktywowanej w 1957 roku. W latach 1960-1974 swoją siedzibę miała tu również Polska Rada Ekumeniczna.

Administracją parafii zajmuje się Kolegium Kościelne, które jest wybierane na czteroletnią kadencję. Jego członkowie są bliskimi współpracownikami proboszcza, który ma dziesięcioletnią kadencję. Wybory Kolegium oraz proboszcza są dokonywane przez Ogólne Zgromadzenie Zboru.

Dla dzieci i młodzieży prowadzone jest nauczanie religii w ramach szkółki niedzielnej, w czasie lekcji przedkonfirmacyjnych oraz w dwóch latach zajęć po przyjęciu konfirmacji. Świadectwa nauki religii są uznawane w publicznych szkołach.

W ramach parafii realizowane jest duszpasterstwo, skierowane do cudzoziemców narodowości chińskiej i wietnamskiej. Warto również zaznaczyć, że przy parafii działa Ekumeniczny Chór Kameralny Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Warszawie. Od 1991 roku chór ten koncertuje podczas nabożeństw w kościele oraz w innych wspólnotach wyznaniowych, bierze udział w konkursach i występuje za granicą, w tym w Czechach, Finlandii, Szwajcarii, Niemczech, Słowacji oraz Rumunii.

Duchowni (m.in.)

Wśród duchownych pełniących znaczącą rolę w Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie, możemy wymienić szereg wybitnych postaci, których wkład jest nieoceniony w kontekście społeczności religijnej.

• Karol Bogumił Diehl,
• Fryderyk Jakub Teichmann,
• Józef Spleszyński,
• August Karol Diehl,
• Fryderyk Jelen,
• Władysław Semadeni (1865–1930),
• Kazimierz Szefer,
• Stefan Skierski (1873–1948),
• Jerzy Jelen,
• Roman Mazierski,
• Ludwik Zaunar,
• Jan Józefat Potocki,
• Edward Wende (1874–1949),
• Kazimierz Ostachiewicz (1883–1952),
• Władysław Paschalis (1892–1996),
• Emil Jelinek (1905–1979),
• Jan Niewieczerzał (1914–1981),
• Zdzisław Tranda (ur. 1925),
• Zdzisław Grzybek (1926–1996),
• Bogdan Tranda (1929–1996),
• Jerzy Stahl (1939–1997),
• Mirosław Danys (ur. 1945),
• Lech Tranda (1956–2012),
• Piet van Veldhuisen (ur. 1959),
• Tadeusz Jelinek (ur. 1966),
• Michał Jabłoński (ur. 1967),
• Roman Lipiński (ur. 1946).

Prezesi kolegium kościelnego

Na przestrzeni lat, w Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie, przewodniczyli różni prezesi kolegium kościelnego. Oto lista najważniejszych postaci:

• Ludwik Pietrusiński (1803-1865),
• Ludwik Norblin (1836-1914),
• Kazimierz Loewe (1845-1924),
• Witold Bender (zm. 2015),
• Władysław Scholl (ur. 1954),
• Piotr Niewieczerzał (ur. 1971).

Cmentarz

W Warszawie znajduje się cmentarz ewangelicko-reformowany, założony w 1792 roku, zlokalizowany przy ulicy Żytniej 42. Ten historyczny nekropol znajduje się w stanie, który wymaga interwencji; wiele nagrobków o wartości zabytkowej pilnie potrzebuje renowacji.

Aby zaspokoić potrzeby konserwatorskie, organizowane są zbiórki funduszy przez Społeczny Komitet Opieki nad Zabytkami Cmentarza Ewangelicko-Reformowanego w Warszawie. Na tej szczególnej nekropolii spoczywają zasłużeni ludzie, w tym Stefan Żeromski, Jeremi Przybora, Anna German oraz Kazimierz Mijal.

Ich obecność przypomina o bogatej historii oraz osiągnięciach kulturowych, które ukształtowały Warszawę. Cmentarz ewangelicko-reformowany jest nie tylko miejscem wiecznego spoczynku, ale również świadectwem przeszłości, które powinno być zachowane dla przyszłych pokoleń.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Reformowana w Warszawie

---