Murowanka (szkoła w Wawrze)

---

Opis budynku

Murowanka to mały, parterowy budynek, wzniesiony z charakterystycznej czerwonej cegły licówki, znanej jako grancówka. Historia tego obiektu sięga wcześniejszych lat, kiedy to jego dach był pokryty czerwoną dachówką, co dodawało mu tradycyjnego uroku.

W środku znajdowała się jedna przestronna sala lekcyjna, która służyła jako główne miejsce nauki. Obok niej istniały również trzy niewielkie pokoje. Na początku działalności szkoły, pomieszczenia te były wykorzystywane jako kancelaria oraz mieszkania dla nauczycieli, co wpływało na bliską atmosferę placówki.

Warto dodać, że Murowanka jest wpisana do gminnej ewidencji zabytków Miasta Stołecznego Warszawy, posiadając numer ID 00016065. To potwierdzenie jej historycznego i kulturowego znaczenia w lokalnej społeczności.

Otoczenie budynku

Murowanka usytuowana jest w malowniczej okolicy, tuż obok historycznej karczmy (austerii) wawerskiej, która znajduje się po tej samej stronie ulicy. W bezpośredniej bliskości karczmy, w 1919 roku, postawiono krzyż powstańczy, honorem którego jest upamiętnienie poległych żołnierzy z pierwszej i drugiej bitwy pod Wawrem w ramach powstania listopadowego.

Przed Murowanką stoi także odsłonięty w 1930 roku pomnik poświęcony Józefowi Piłsudskiemu, który oddaje hołd tym, którzy polegli w obronie ojczyzny w latach 1918–1920. Te historyczne miejsca sprawiają, że otoczenie Murowanki jest nie tylko piękne, ale i pełne znaczenia historycznego.

Historia użytkowania

Okres przed II wojną światową

W 1903 roku, przy Szosie Warszawsko-Brzeskiej, obecnie znanej jako ul. Płowiecka 77, zbudowano budynek przeznaczony na szkołę jednoklasową. Powstał on dzięki wysiłkom mieszkańców Wawra, Gocławia oraz Zastowa.

Wcześniej, dzieci z kolonii Wawer uczęszczały do Szkółki Elementarnej, znajdującej się w Zerzniu, które leżało w sąsiedniej gminie Zagóźdź. Do momentu założenia Murowanki, dzieci uczęszczały do Ogólnoklasowej Szkoły założonej w 1872 roku w Grochowie, w drewnianym domku, gdzie nauka odbywała się w języku rosyjskim aż do opuszczenia Warszawy przez Rosjan.

W pierwszych latach funkcjonowania Murowanki uczęszczały do niej od 70 do 100 dzieci rocznie. Po odejściu Rosjan, nauka zaczęła odbywać się w języku polskim, pod kierownictwem Szymona Kurpiewskiego, który zreformował szkołę, dodając trzy klasy. Jednak ponieważ szkoła dysponowała jedynie jedną salą, dzieci uczyły się w czterech równoległych oddziałach.

W 1922 roku, liczba uczniów wzrosła do około 300, co zmusiło dyrekcję do wynajmowania dodatkowych pomieszczeń w budynku Sądu Pokoju, z powodu przeludnienia. Rodzice zorganizowali zbiórkę pieniędzy, która przyniosła zaledwie 84 tysiące marek polskich, co wystarczyło tylko na zakup dwóch i pół ławki.

W 1925 roku, w związku z napływem uczniów z nowo utworzonego osiedla Anin, Murowanka przyjęła status 7-klasowej szkoły powszechnej, a do 1936 roku liczba uczniów wzrosła do 1024. W tym czasie zajęcia musiały odbywać się na dwie zmiany, a budynek był w nie najlepszej kondycji, co zrekompensowane było przez społeczne zaangażowanie mieszkańców, którzy organizowali dodatkowe wsparcie.

Już w 1925 roku rozpoczęto starania o budowę nowej szkoły, a dzięki darowiźnie hrabiego Adama Branickiego udało się nabyć grunt pod nowy budynek. Uroczyste otwarcie miało miejsce 28 października 1934 roku.

Wokół Murowanki powstała wspólnota lokalna, która dbała o edukację i rozwój dzieci z Wawra, co doprowadziło do rozwoju edukacji w tym regionie.

Okupacja hitlerowska

W 1942 roku, po intensywnych staraniach, udało się uruchomić szkołę zawodową. Oferowała ona różnorodne kursy zawodowe, a także poziom gimnazjalny. W czasie tej okupacji, mimo trudnych warunków, odbywało się także tajne nauczanie, organizowane w różnych miejscach w Wawrze, w tym w Murowance oraz w innych pobliskich domach.

Niektórzy historycy donoszą, że Murowanka służyła również jako miejsce dla muzeum poświęconego powstaniom narodowym, uzyskując aprobatę niemieckich władz jako narzędzie propagandy.

Dzieci uczęszczały do nauki w skrajnie trudnych warunkach, jednak ich determinacja do nauki i zachowania polskiej kultury pozostała niezmieniona.

Czasy powojenne

W 1944 roku, po zakończeniu okupacji, szkoły w Wawrze wznowiły działalność. Lekcje prowadzone były w Murowance oraz w różnych lokalizacjach, takich jak restauracja „Milusia” czy w wynajmowanych lokalach. W 1948 roku, Murowankę przeniesiono do nowego gmachu, który został odbudowany po wcześniejszym zniszczeniu.

W kolejnych latach Murowanka pełniła funkcję magazynu dla sprzętu edukacyjnego oraz pomocy naukowych, a także wykorzystywana była dla celów półkolonii, a także dla prywatnych nauczycieli.

W późnych latach 70-tych, Murowanka stała się siedzibą działu technicznego WSS Społem. Pomimo upływu lat, budynek nie był w najlepszym stanie.

W 2008 roku podjęto decyzję o rewitalizacji Murowanki, a cały proces zakończono w 2017 roku. Dwa lata później, w 2019 roku, budynek został przekazany Fundacji na rzecz Wielkich Historii, która od tej pory prowadzi w Murowance punkt digitalizacji dla mieszkańców, promując tym samym historię i edukację w lokalnej społeczności.

---

Oceń: Murowanka (szkoła w Wawrze)

---