Kościół św. Antoniego Padewskiego w Warszawie (Stara Miłosna)

---

Historia

Kościół św. Antoniego Padewskiego, zlokalizowany w Starej Miłosnej, ma bogatą historię sięgającą 1916 roku, kiedy to zbudowano go jako drewnianą kaplicę w Rokitnie. Jego architektem był Bronisław Gajewski, a cieślą Wacław Wędrowski. W tym okresie obiekt służył jako miejsce kultu w czasie odbudowy barokowego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który uległ zniszczeniom wojennym.

Po II wojnie światowej, kaplica została rozebrana i przeniesiona do Starej Miłosny, gdzie w 1950 roku została na nowo zmontowana. W tym miejscu przyjęła styl ludowego baroku, nawiązujący do stylu zakopiańskiego. Projektantem tego przekształcenia był Stanisław Marzyński, który współpracował z ówczesnym proboszczem, Stanisławem Witkowskim. Dzięki tej operacji udało się obejść zakaz odbudowy parafialnego kościoła, który spłonął w wyniku działań wojennych. Uroczystość poświęcenia odbyła się 6 sierpnia 1950 roku, a dokonał jej prymas Stefan Wyszyński.

W 1984 roku, kościół oraz przykościelny cmentarz zostały wpisane do rejestru zabytków, uzyskując numer 1249-A z dnia 15 października 1984 roku. Następnie, podczas tworzenia gminnej ewidencji zabytków Warszawy w 2012 roku, obiekt otrzymał numer WES17001, a w 2019 roku, cmentarz został dodatkowo wpisany pod numerem WES35274. Całość obiektów nosi nazwę „Kościół św. Antoniego Padewskiego (wraz z cmentarzem kościelnym)”, co podkreśla zachowanie wartości kulturowych i historycznych tych miejsc.

Niestety, 22 stycznia 2006 roku wnętrze kościoła doznało poważnych zniszczeń w wyniku pożaru, który zniszczył m.in. organy. Jednym z efektów prowadzonej renowacji było odkrycie starszej polichromii, autorstwa Wincentego Kiliana oraz Zygmunta Wieniawy-Markiewicza, co dodatkowo wzbogaciło historyczne znaczenie obiektu.

W latach 2010-2016 z kolei, w południowo-wschodniej części terenu, zbudowano nowy kościół, zaprojektowany przez Piotra Pytasza oraz Michała Bałasza, który przejął funkcję kościoła parafialnego.

Położenie

Kościół św. Antoniego Padewskiego usytuowany jest w Starej Miłośnie, przy ulicy Borkowskiej 1. Został zbudowany na niewielkim wzniesieniu, znajdującym się po wschodniej stronie tej ulicy. W przeszłości, po przeciwnej stronie posesji, biegły piaszczyste drogi, jednak z upływem czasu utworzono nowe ulice, takie jak Sagalli oraz Jana Pawła II. Warto zaznaczyć, że kościół leży około 500 metrów od miejsca, gdzie stał jego poprzednik.

Tuż obok świątyni, także po stronie wschodniej, zlokalizowana jest drewniana dzwonnica, która dopełnia krajobraz. Ogrodzenie kościoła wykonane jest z żeliwa i ozdobione granitowymi słupkami, a teren otaczający budowlę jest zadrzewiony, co dodaje mu uroku.

W pobliżu kościoła znajdują się kamienie upamiętniające żołnierzy różnych formacji, którzy walczyli podczas II wojny światowej, oraz tablica poświęcona Kazimierzowi Dąbrowskiemu. W tym miejscu wybudowano również grotę Matki Bożej, która ma na celu upamiętnienie rocznicy ogłoszenia dogmatu o wniebowzięciu Maryi.

Architektura

Styl architektoniczny kościoła św. Antoniego Padewskiego w Warszawie, a dokładniej w dzielnicy Stara Miłosna, można określić jako nawiązujący do ludowego baroku, z wyraźnymi inspiracjami czerpanymi z architektury podhalańskiej. Budynek, w całości z drewna, został zrealizowany w konstrukcji sumikowo-łątkowej, osadzony na solidnej granitowej podmurówce.

Dach kościoła ma formę więźby stolcowo-kleszczowej i jest pokryty gontem, chociaż w przeszłości istniały okresy, w których używano eternitu oraz dachówki. Na jego szczycie znajdują się dwie sygnaturki pokryte blachą, z których większa, umieszczona w północnej części, ma ośmioboczny plan oraz cebulasty hełm z glorietą. W tej glorietcie początkowo znajdował się posążek przedstawiający św. Floriana. Mniejsza sygnaturka, znajdująca się w południowej części, charakteryzuje się daszkiem namiotowym.

Sam kościół to jednokondygnacyjna bryła, z nieco niższym prezbiterium, zorientowana na stronę południową, o prostokątnym planie. Prezbiterium przyjmuje kwadratowy kształt, od wschodu otoczone zakrystią, a z pozostałych stron znajdziemy pomieszczenia magazynowe. Północna elewacja ma trzy osie, obok której usytuowano również trzyosiową kruchtę oraz dwuskrzydłowe drzwi prowadzące do wnętrza. Z kolei elewacja południowa, również dwuosiowa, została ozdobiona krucyfiksem.

Boczne elewacje zostały zrealizowane w dwóch poziomach, a na elewacji wschodniej odnajdziemy drzwi prowadzące do zakrystii. Schody prowadzące na emporę znajdują się w bocznym pomieszczeniu. Okna w kościele mają konstrukcję krosnową i są wielopolowe; ich ilość waha się od okien jednodzielnych do trójdzielnych. Duże boczne okna wyróżniają się zwieńczeniem w formie łuku Tudorów. Na elewacji północnej oraz w kruchcie okna zamknięte są łukiem, a na szczycie można dostrzec tzw. „wolinę” – **wolkowe oko**.

Wnętrze obiektu pierwotnie było tynkowane, ale później zostało pokryte boazerią, szalowaną pionowo do ⅓ wysokości, a wyżej poziomo, co może przypominać wygląd zewnętrznej elewacji. Na podłodze użyto drewna, a w wyposażeniu pierwotnie znajdował się posąg św. Floriana w stylu baroku ludowego, później przeniesiony na plebanię. Część wyposażenia kościoła została sprowadzona w latach 50. XX wieku z innych świątyń. Figurki barokowe na emporze pochodzą prawdopodobnie z magazynów wojskowych w Śląsku.

Stacje drogi krzyżowej mają swoje źródło w Rzeszowszczyźnie, natomiast balustrada jest z kościoła Wizytek w Warszawie. Drewniany żyrandol, który został później przeniesiony na plebanię, pierwotnie znajdował się w warszawskiej synagodze. Wśród innych elementów wyposażenia znajduje się krucyfiks autorstwa Jerzego Machaja oraz ludowa kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Sufit, zbudowany z drewna, charakteryzuje się płytkimi kasetonami oraz polichromią, której autorką jest Anna Grochalska, przedstawiającą historię zbawienia. Na głównym ołtarzu umieszczono dębowy krucyfiks.

---

Oceń: Kościół św. Antoniego Padewskiego w Warszawie (Stara Miłosna)

---