Kamienica Józefa Bakela w Warszawie

---

Historia

Trzypiętrowa kamienica przy Chmielnej 126, która prawdopodobnie należy do Józefa Bakela, została wzniesiona w 1897 roku. Wznoszenie tego budynku miało miejsce w czasie intensywnego rozwoju zachodniego odcinka ulicy Chmielnej i było częścią szerszego procesu urbanizacji Mirowa. Kamienica ta przyczyniła się również do zbliżenia zabudowy miejskiej do obszarów kolejowych, ciągnących się wzdłuż torów od Dworca Wiedeńskiego.

W latach 1896–1900, w podobnym stylu architektonicznym, powstały sąsiednie obiekty oznaczone numerami 128 i 130. Charakteryzowały się one bogatą dekoracją sztukatorską, jednak ta została usunięta w latach 60. Po zniszczeniu tynku zachowały się jedynie boniowania na parterze oraz części balkonów, w tym balustrad i wsporników. „Ciąg trzypiętrowych kamienic” w tej części miasta do dziś może być świadectwem architektonicznego charakteru pierzei na końcu zachodniego Śródmieścia z przełomu XIX i XX wieku.

Kamienica nr 126 odgrywa kluczową rolę w tej architektonicznej układance dzięki swojemu narożnemu usytuowaniu oraz ośmioprzęsłowej elewacji od strony ulicy Żelaznej, co sprawia, że dodaje ona znaczenia całej pierzei oraz całemu skrzyżowaniu.

W okresie międzywojennym, naprzeciwko ulicy Chmielnej wybudowano tzw. Dom Kolejowy i Centralny Dworzec Pocztowy, co przyczyniło się do zwiększenia znaczenia tej lokalizacji. Kamienica przy Chmielnej 126 stała się miejscem intensywnych walk podczas powstania warszawskiego, gdzie przez pierwsze dni pełniła funkcję reduty, a później była ważnym punktem oporu dla powstańców, zwłaszcza dla kompanii Zbigniewa Bryma „Zdunina”, który w swojej książce Żelazna reduta opisuje jej znaczenie i historię.

Po II wojnie światowej styk Śródmieścia i Woli, w którym usytuowana jest kamienica, był określany jako „Dzikim Zachodem”. Tak nazwano to miejsce ze względu na mniejszą uwagę, jaką przykładały powojenne władze, które nie były zainteresowane zachowaniem przedwojennego charakteru tego obszaru.

W okresie po 2010 roku kamienica została zreprywatyzowana zgodnie z decyzjami wydanymi na podstawie Dekretu Bieruta. W momencie wydania pierwszej decyzji zameldowanych w niej było 70 osób, a w 2012 roku obiekt został umieszczony w gminnej ewidencji zabytków w Warszawie.

Obecnie zauważalne jest, że zachodni odcinek Chmielnej jest w znacznym stopniu zaniedbany. Z uwagi na historyczne znaczenie tej budowli oraz jej zły stan techniczny, stowarzyszenie Miasto Jest Nasze w lutym 2019 roku złożyło wniosek do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpisanie budynku do rejestru zabytków, co wiązało się z postulatem ochrony jego wartości oraz planami rewitalizacji.

Detal architektoniczny

Fasada trzypiętrowej kamienicy, która wzbogacona została krótką czteropiętrową oficyną po zachodniej stronie, składa się z dziesięciu przęseł. Dodatkowo, całokształt elewacji urozmaicono trzema ryzalitami. W centralnej osi, w której umiejscowiony jest przejazd bramny, znajduje się ryzalit wyróżniający się podwójną liczbą okien, co dodaje obiektowi charakterystycznego wyglądu.

Na całej szerokości elewacji biegnie gzyms wieńczący, który ma formę uskokową i składa się z czterech profilowanych listew, które wysunięto przed lico budynku. Dzięki relatywnie szerokim listwom oraz horyzontalnej perspektywie, efekt ten jest dodatkowo podkreślony dynamicznym przełamaniem w narożniku, co nadaje bryle kamienicy wyjątkowy wyraz.

Pierwotny wystrój budynku obejmował elementy takie jak opaski okienne (na dwóch wyższych piętrach miały formę uszakową) oraz sztukatorsko zdobione fryzy. Ponadto, zauważyć można krótkie naczółki poziomych okien na pierwszym piętrze, rocaille’owe zworniki na drugiej kondygnacji oraz podobne, ale mniej ozdobne zworniki na ostatniej kondygnacji, która została oddzielona gzymsem kordonowym. Na tej kondygnacji wyróżniają się półkoliste okna umiejscowione w partii ryzalitów.

Warto zwrócić uwagę, że do dzisiejszych czasów przetrwało siedem balkonów. Wśród nich cztery, w tym ten usytuowany w osi ściętego narożnika, zyskują uwagę dzięki oryginalnym balustradom kutym w faliste motywy wolut. Pozostałe trzy balkony, które znajdują się na skraju ryzalitu ostatniej osi bocznej elewacji, obramowane są balustradami z delikatnych, żeliwnych tralek.

Dodatkowym interesującym aspektem architektonicznym jest pasowe boniowanie kondygnacji przyziemia, które jest poprzebijane licznymi witrynami. Część z tych witryn zachowała pierwotne zamknięcie w kształcie łuku płaskiego, podczas gdy inne ewoluowały w kierunku prostokątnych kształtów. Oprócz tego, do naszych czasów dotrwał również przejazd bramny oraz dekoracje klatek schodowych, które wciąż zachwycają swoim stylem.

---

Oceń: Kamienica Józefa Bakela w Warszawie

---