Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Polskiej Akademii Nauk

Instytuty

Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego, działający pod egidą Polskiej Akademii Nauk, to kluczowa instytucja w obszarze badań biologicznych w Polsce. Powstał w 1918 roku w Warszawie, a jego misją jest prowadzenie zaawansowanych badań naukowych oraz rozwijanie wiedzy w różnych dziedzinach biologii.

Jako największe nieuniwersyteckie centrum biologiczne w kraju, instytut specjalizuje się w zakresie biotechnologii i biologii molekularnej, a także biochemii oraz neurobiologii. Współpraca z renomowanymi instytucjami zagranicznymi zapewnia wysoki poziom prowadzonych badań i sprzyja wymianie doświadczeń oraz wiedzy na międzynarodowej arenie.

O Instytucie

Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego to miejsce intensywnej pracy naukowej, w którym funkcjonują innowacyjne laboratoria oraz zaawansowane stanowiska badawcze. Prowadzone są tu badania obejmujące m.in. nowoczesną mikroskopię konfokalną, cytometrię przepływową i skaningową, mikroskopię elektronową, testy behawioralne oraz elektrofizjologię. Obecnie w strukturze Instytutu znajduje się 40 pracowni badawczych, zorganizowanych w cztery zakłady, a także sześć pracowni badawczo-usługowych, które tworzą Centrum Neurobiologii, powołane do życia w 2013 roku.

Zespoły naukowe pracujące w Instytucie intensywnie prowadzą badania w obszarach takich jak neurobiologia, neurofizjologia oraz biochemia komórkowa. Obszerny zasięg badań obejmuje różnorodne układy, począwszy od całych organizmów aż po białka i geny, z naciskiem na badanie szlaków sygnałowych związanych z rozwojem chorób. Najwyższa jakość badań oraz ich interdyscyplinarność stanowią o renomie jednostki.

Instytut Nenckiego ponownie przejął stację naukową w Mikołajkach, która prowadzi badania z zakresu ekologii ekosystemów wodnych oraz lądowych, jak również monitoringu środowiska. Dodatkowo, jednostka ma prawo nadawania stopnia doktora oraz doktora habilitowanego w dziedzinie biologii. W Instytucie działają cztery zakłady: Biologii Komórki, Biochemii, Neurobiologii Molekularnej i Komórkowej oraz Neurofizjologii. Badania prowadzone w Zakładzie Neurofizjologii koncentrują się na odkrywaniu mechanizmów funkcjonowania mózgu, analizując zjawiska takie jak plastyczność układu nerwowego.

W Zakładzie Biologii Komórki prowadzone są rozważania na temat kaskad sygnałowych i modulacji ekspresji genów, szczególnie w kontekście nowotworów oraz odpowiedzi immunologicznej. Zakład Biochemii stawia na zrozumienie molekularnych mechanizmów insulinooporności i cukrzycy typu 2. Na uwagę zasługują także badania dotyczące wpływu lipidów na zachowanie komórkowe oraz roli mitochondriów w utrzymaniu homeostazy.

Centrum Neurobiologii stwarza przestrzeń dla interdyscyplinarnych badań, dotyczących nowatorskich metod diagnostyki oraz terapii chorób układu nerwowego. Te prace są realizowane z wieloma instytucjami i uniwersytetami w Warszawie w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka „Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii CEPT 2007-2013”. Instytut współpracuje z szerokim gronem światowych jednostek naukowych.

W ramach szkolenia, instytut kształci ponad 150 doktorantów, także poprzez Międzynarodowe Studia Doktoranckie. Projekty badawcze są głównie finansowane z funduszy takich jak Programy Ramowe UE, POIG, a także z NCN oraz MNiSW. Dodatkowo, Instytut odgrywa kluczową rolę w projekcie Europejskiej Infrastruktury Badawczej Euro-BioImaging, będąc liderem w sprawie technik obrazowania stosowanych w biologii, biomedycynie oraz biotechnologii.

Instytut Nenckiego dynamicznie dostosowuje swój profil działalności, zwiększając udział badań aplikacyjnych. Wzrost liczby zgłoszeń patentowych oraz umów z przedsiębiorcami odzwierciedla te zmiany. Instytut jest również współzałożycielem Konsorcjum Biocentrum Ochota, które włącza w swoje działania inne instytuty, takie jak Instytut Biochemii i Biofizyki oraz Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej.

Stacja Hydrobiologiczna w Mikołajkach, uzupełniająca działalność Instytutu, oferuje laboratoria oraz przestrzenie seminaryjne, a także prowadzi badania w zakresie ekologii i monitoring środowiska. Instytut Nenckiego odgrywa również rolę w organizowaniu wydarzeń naukowych, takich jak Festiwal Nauki czy Tydzień Mózgu, a członkowie instytutu aktywnie uczestniczą w działaniach popularyzujących naukę.

W 2013 roku Instytut uzyskał znak HR Excellence in Research, co stanowi potwierdzenie wdrożenia standardów europejskich w obszarze rekrutacji i kariery naukowej. Instytut Biologii Doświadczalnej od lat angażuje się w popularyzację nauki, za co został uhonorowany tytułem Popularyzatora Nauki 2013.

Historia

Instytut im. Marcelego Nenckiego powstał z inicjatywy współpracowników i uczniów zasłużonego profesora, który marzył o stworzeniu w Warszawie placówki poświęconej badaniom biomedycznym. Niestety, w okresie zaborów, jego wizja była trudna do zrealizowania. Dopiero rewolucja w 1905 roku przyniosła zmiany, które umożliwiły nawiązanie współpracy między naukowcami i utworzenie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1907). W 1911 roku, przy ulicy Kalista 8 (dzisiejszej Śniadeckich 8), powstały laboratoria naukowe, które później przekształcono w zakłady. Towarzystwo kontynuowało prace nad powołaniem Instytutu Biologii Doświadczalnej, co stało się możliwe w niepodległej Polsce. Instytut rozpoczął pełną działalność w 1918 roku, co zawdzięczał entuzjazmowi warszawskiej inteligencji oraz atmosferze po odzyskaniu niepodległości.

Pod koniec 1918 roku Kazimierz Białaszewicz, wspólnie z Edwardem Flatauem, kierownikiem Zakładu Neurobiologii, oraz Romualdem Minkiewiczem, kierownikiem Zakładu Biologii Ogólnej, zwrócili się do Zarządu Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z propozycją utworzenia samodzielnego Instytutu. W marcu 1919 roku zarząd przychylił się do wniosku, co oznaczało formalne uznanie istnienia Instytutu. Ta decyzja otworzyła drogę do dalszych kluczowych decyzji.

W II Rzeczypospolitej Instytut Nenckiego utrzymał swoją niezależność jako placówka badawcza, czerpiąc częściowo wsparcie z budżetu państwa. Dofinansowanie to było szczególnie kierowane na rozwój badań nad hydrobiologią. W ramach Instytutu powstały trzy stacje badawcze, dwie z nich ulokowane na Wigrach oraz jedna na Helu (1932), a także Stacja Rzeczna w Pińsku. Warszawscy lekarze byli jednymi z pierwszych fundatorów tej instytucji. Wczesna działalność Instytutu w dużej mierze opierała się na pracowni neurobiologii Edwarda Flatau.

Po zakończeniu II wojny światowej, Instytut ucierpiał z powodu zniszczeń – jego wyposażenie zostało zdewastowane, a biblioteka uległa spaleniu. Odbudowa w Łodzi zawdzięczała się wysiłkom trzech par małżeńskich: Jana i Stanisławy Dembowskich, Włodzimierza oraz Stelli Niemierko, a także Jerzego Konorskiego i Liliany Lubińskiej. Wówczas Instytut składał się z trzech zakładów: Biochemii, Biologii i Neurofizjologii, a także Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach, biblioteki, administracji oraz warsztatu.

Zdecydowanie na szybki rozwój Instytutu Nenckiego wpłynęły następujące czynniki:

  • Decyzja o jego upaństwowieniu (1.04.1946),
  • Uzyskanie siedziby przy ul. Południowej 66 w Łodzi,
  • Rozpoczęcie budowy nowej siedziby w Warszawie przy ul. Pasteura 3 (1950), do której w latach 1953-1956 przenieśli się pracownicy trzech zakładów oraz personel techniczny i administracyjny,
  • Włączenie Instytutu do struktur Polskiej Akademii Nauk (1952),
  • Powiększenie w Warszawie struktury Instytutu o nowe jednostki: Zakład Hydrobiologii Eksperymentalnej (1953) oraz Zakład Psychologii (1955),
  • Uzyskanie przez Radę Naukową Instytutu prawa do nadawania stopni naukowych (1952).

Po intensywnej odbudowie oraz rozbudowie między 1946 a 1960 rokiem, Instytut przeszedł przez trudny okres, który trwał do 1968 roku. W tym czasie władze PAN nakazały przekazać innym placówkom Akademii około 1000 m² powierzchni należącej do Instytutu Nenckiego, a Zakład Psychologii oddano Uniwersytetowi Warszawskiemu (1961), natomiast Stacja Hydrobiologiczna w Mikołajkach Zakładowi Ekologii PAN (1962).

Rok 1968 był szczególnym momentem, gdyż Instytut obchodził 50-lecie istnienia, co dało możliwość podsumowania dwóch dekad jego powojennej działalności. Kolejne lata, zwłaszcza po 1989 roku, przyniosły znaczne zmiany w organizacji i finansowaniu nauki w Polsce, jednocześnie będąc czasem dynamicznego rozwoju Instytutu, któremu towarzyszyły zmiany strukturalne oraz ekspansja zakresu prowadzonej działalności badawczej.

Osoby związane z Instytutem

Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego, ważna placówka naukowa, ma w swojej historii wiele znaczących postaci. Wśród obecnych władz Instytutu (stan na 2018 rok) znajdują się kluczowy dyrektor oraz zastępcy dyrektora: prof. dr hab. Agnieszka Dobrzyń pełniąc funkcję dyrektora od 2018 roku, dr hab. Krzysztof Nieznański jako zastępca ds. naukowych od 2018 oraz dr hab. Monika Liguz-Lęcznar, również zastępca ds. naukowych. Administrację instytutu prowadzi dr Anna Jachner-Miśkiewicz, która odpowiada za te obowiązki od 2008 roku. W Rada Naukowa z kolei przewodniczy prof. dr hab. Andrzej Wróbel.

W ciągu lat, wielu naukowców związanych z tym instytutem przyczyniło się do rozwoju wiedzy w Polsce oraz na świecie, a część z nich została wyróżniona prestiżowymi odznaczeniami. Warto wspomnieć o osobach, które pełniły funkcje dyrektora oraz wicedyrektora:

  • Kazimierz Białaszewicz (1920-1925 i 1931-1933),
  • Romuald Minkiewicz (1926-1931),
  • Jan Dembowski (1933-1934 i 1948-1960; odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski),
  • Mieczysław Bogucki (1934-1939),
  • Włodzimierz Niemierko (1946-1967; odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski),
  • Jerzy Konorski (1946-1973; odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski),
  • Ludwik Choiński (1955-1969),
  • Leszek Kuźnicki (1968-1975; odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski),
  • Stella Niemierko (1968-1976),
  • Kazimierz Zieliński (1968, 1970-1991),
  • Władysław Dąbrowski (1969-1975),
  • Jerzy Rutkowski (1975-1979),
  • Andrzej Grębecki (1975-1981),
  • Hanna Strzelecka-Gołaszewska (1975-1982),
  • Irena Stępień (1977-1979),
  • Eugeniusz Lisok (1979-1981),
  • Krystyna Dec (1980-1991),
  • Bogusław Ferdyn (1981-1985),
  • Renata Dąbrowska (1982-1989),
  • Waldemara Gacuta-Przybylska (1985-1986),
  • Józef Zborowski (1986-1988),
  • Zbigniew Przygoda (1986-2007),
  • Maciej Nałęcz (1989, 1991-2001),
  • Jacek Kuźnicki (1991-1992),
  • Ewa Nowak-Olszewska (1991-2003),
  • Jolanta Skangiel-Kramska (1992-2003),
  • Jolanta Zagrodzka-Szmagalska (1994-2007),
  • Jerzy Duszyński (2002-2008),
  • Urszula Sławińska (2007-2013),
  • Adam Szewczyk (2008-2018),
  • Hanna Fabczak (2008-2018),
  • Witold Konopka (2014-2018).

Warto również zaznaczyć, że wśród innych profesorów związanych z Instytutem byli ci, którzy zostali uhonorowani licznymi nagrodami, w tym:

  • Romuald Klekowski (Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski i Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą),
  • Lech Wojtczak (Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski),
  • Kazimierz Zieliński (Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski i Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą).

Struktura

Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Polskiej Akademii Nauk jest strukturą złożoną z pięciu kluczowych jednostek organizacyjnych:

  • Zakład Biologii Komórki (kierownik: Katarzyna Kwiatkowska),
  • Zakład Biochemii (kierownik: Katarzyna Piwocka),
  • Zakład Neurobiologii Molekularnej i Komórkowej (kierownik: Leszek Kaczmarek),
  • Zakład Neurofizjologii (kierownik: Małgorzata Skup),
  • Centrum Neurobiologii (kierownik: Marcin Ciuk).

W ramach Zakładu Biologii Komórki znajdują się następujące pracownie:

  • Pracownia Biologii Molekularnej Błony Komórkowej (kierownik: Katarzyna Kwiatkowska),
  • Pracownia Cytoszkieletu i Biologii Rzęsek (kierownik: Dorota Włoga),
  • Pracownia Przekazywania Sygnału (kierownik: Tomasz Wilanowski),
  • Pracownia Synaptogenezy (kierownik: Tomasz J. Prószyński).

Zakład Biochemii obejmuje wiele wyspecjalizowanych pracowni:

  • Pracownia Białek Motorycznych (kierownik: Andrzej A. Kasprzak),
  • Pracownia Biochemii Lipidów (kierownik: Sławomir Pikuła),
  • Pracownia Bioenergetyki i Błon Biologicznych (kierownik: Jerzy Duszyński),
  • Pracownia Enzymologii Porównawczej (kierownik: Wojciech Rode),
  • Pracownia Metabolizmu Komórki (kierownik: Krzysztof Zabłocki),
  • Pracownia Molekularnej Biochemii Medycznej (kierownik: Paweł Dobrzyń),
  • Pracownia Molekularnych Podstaw Ruchów Komórkowych (kierownik: Maria Jolanta Rędowicz),
  • Pracownia Molekularnych Podstaw Starzenia (kierownik: Ewa Sikora),
  • Pracownia Sygnałów Komórkowych i Zaburzeń Metabolicznych (kierownik: Agnieszka Dobrzyń),
  • Pracownia Wewnątrzkomórkowych Kanałów Jonowych (kierownik: Adam Szewczyk).

W Zakładzie Neurobiologii Molekularnej i Komórkowej prowadzone są badania w takich pracowniach jak:

  • Pracownia Białek Wiążących Wapń (kierownik: Anna Filipek),
  • Pracownia Biofizyki Komórki (kierownik: Jakub Włodarczyk),
  • Pracownia Epileptogenezy (kierownik: Katarzyna Łukasiuk),
  • Pracownia Molekularnych Podstaw Zachowania (kierownik: Katarzyna Radwańska),
  • Pracownia Neurobiologii (kierownik: Leszek Kaczmarek),
  • Pracownia Neurobiologii Rozwoju i Ewolucji (kierownik: Krzysztof Turlejski),
  • Pracownia Neuroplastyczności (kierownik: Małgorzata Kossut),
  • Pracownia Procesów Transportu w Błonach Biologicznych (kierownik: Katarzyna Nałęcz).

Zakład Neurofizjologii zawiera różnorodne pracownie, takie jak:

  • Pracownia Badań Przedklinicznych i Chorób Neurodegeneracyjnych (kierownik: Grażyna Niewiadomska),
  • Pracownia Etologii (kierownik: Ewa Joanna Godzińska),
  • Pracownia Neurobiologii Emocji (kierownik: Ewelina Knapska),
  • Pracownia Neurobiologii Widzenia (kierownik: Wioletta Waleszczyk),
  • Pracownia Neuroinformatyki (kierownik: Daniel Wójcik),
  • Pracownia Neuromorfologii Molekularnej i Systemowej (kierownik: Grzegorz Wilczyński),
  • Pracownia Neuropsychologii (kierownik: Elżbieta Szeląg),
  • Pracownia Plastyczności Nerwowo-Mięśniowej (kierownik: Urszula Sławińska),
  • Pracownia Procesów Reinerwacyjnych (kierownik: Julita Czarkowska-Bauch),
  • Pracownia Psychofizjologii (kierownik: Anna Grabowska),
  • Pracownia Układu Limbicznego (kierownik: Stefan Kasicki),
  • Pracownia Układu Wzrokowego (kierownik: Andrzej Wróbel).

Centrum Neurobiologii z kolei może poszczycić się szeroką gamą pracowni badawczych:

  • Pracownia Badań Przedklinicznych o Podwyższonym Standardzie (kierownik: Urszula Wojda),
  • Pracownia Modeli Zwierzęcych (kierownik: Witold Konopka),
  • Pracownia Neurobiologii Molekularnej (kierownik: Bożena Kamińska-Kaczmarek),
  • Pracownia Obrazowania Mózgu (kierownik: Artur Marchewka),
  • Pracownia Obrazowania Struktury i Funkcji Tkankowych (kierownik: Tytus Bernaś),
  • Pracownia Bioinformatyki (kierownik: Michał Dąbrowski).

Oprócz głównych jednostek badawczych, w Instytucie funkcjonują również różne jednostki pomocnicze:

  • Pracownia Cytometrii (kierownik: Katarzyna Piwocka),
  • Zwierzętarnia (kierownik: Aleksandra Bartelik),
  • Laboratorium Mikroskopii Elektronowej (kierownik: Elżbieta Wyroba),
  • Pracownia Informatyki (kierownik: Mirosław Sikora),
  • Biblioteka (kierownik: Jan Bienias),
  • Stacja Hydrobiologiczna w Mikołajkach (kierownik: Tomasz Janecki).

Przypisy

  1. Andrzej Śródka, Rola lekarzy w utworzeniu Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
  2. Kazimierz Zieliński, Kronika naukowa, „Kosmos” 15.12.1993 r., s. 721-729, Rola Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w rozwoju nauk biologicznych w Polsce.

Oceń: Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Polskiej Akademii Nauk

★★★★★
Średnia ocena:4.79 Liczba ocen:20