Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk

---

Historia

Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk, znany jako IChF PAN, został założony na mocy uchwały Prezydium Rządu PRL w dniu 19 marca 1955 roku. Jest to pierwsza placówka chemiczna tego typu w ramach Polskiej Akademii Nauk. Ustalono wówczas, że jego głównym celem będzie prowadzenie badań nad aktualnymi problemami chemii fizycznej, które są istotne zarówno dla rozwoju nauk chemicznych, jak i potrzeb krajowej gospodarki.

Początkowo, centrum działalności instytutu koncentrowało się na przygotowaniu wysoko wykwalifikowanej kadry naukowej, która mogłaby prowadzić badania w obszarze fizykochemii. Na sprzyjający rozwój kadry wpływało to, że zatrudnieni w IChF naukowcy nie mieli dodatkowych zobowiązań dydaktycznych, jak to ma miejsce w szkołach wyższych.

W chwili powstania, w skład zespołu instytutu weszli uznani profesorowie: W. Świętosławski, St. Bretsznajder, B. Kamieński, M. Śmiałowski, W. Trzebiatowski, W. Kemula, St. Minc, K. Gumiński, oraz J. Kamecki. Także docenci, tacy jak J. Berak, Z. Szklarska-Śmiałowska, J. Wojciechowska i J. Minczewski, a także pomocniczy pracownicy naukowi, w tym 12 adiunktów, 11 starszych asystentów, 13 asystentów oraz 15 pracowników naukowo-technicznych, odegrali kluczową rolę w rozwoju instytutu.

W ramach działalności instytutu powołano 7 specjalistycznych zakładów, które miały zróżnicowane cele badawcze:

• Zakład Badań Strukturalnych (kierownik: prof. Włodzimierz Trzebiatowski) – skoncentrowany na badaniach nad strukturą materiałów ogniotrwałych, półprzewodników, stopów metali oraz katalizatorów,
• Zakład Fizykochemicznych Metod Analitycznych (prof. Wiktor Kemula) – zajmujący się opracowaniem szybkich metod kontroli jakości surowców i produktów,
• Zakład Fizykochemii Podstawowych Surowców Organicznych (prof. Wojciech Świętosławski) – prowadzący badania nad fizykochemicznymi właściwościami surowców organicznych oraz metodami rozdzielania ich mieszanin,
• Zakład Fizykochemii Zjawisk Powierzchniowych (prof. Bogdan Kamieński) – który z siedzibą w Krakowie i dodatkową pracownią w Lublinie (prof. A. Waksmundzki), zajmował się flotacją, wzbogacaniem minerałów oraz badaniami adsorpcji,
• Zakład Fizykochemii Procesów Elektrodowych (prof. Michał Śmiałowski) – prowadzący badania mechanizmów procesów elektrochemicznych oraz korozji,
• Zakład Elektrochemii (prof. Stefan Minc) – który koncentrował się na elektrolizie i badaniu właściwości elektrolitów,
• Zakład Fizykochemicznych Podstaw Technologii (prof. Stanisław Bretsznajder) – zajmujący się zagadnieniami inżynierii chemicznej oraz budową aparatów chemicznych.

Pierwszym dyrektorem IChF był prof. Wojciech Świętosławski, który pełnił także rolę przewodniczącego Rady Naukowej. Jego zastępcą został prof. M. Śmiałowski. Po przejściu śp. prof. Świętosławskiego na emeryturę w 1960 roku, kolejnymi dyrektorami byli: prof. Michał Śmiałowski w latach 1960-1973, prof. Wojciech Zielenkiewicz (1973-1990), prof. Jan Popielawski (1990-1992), prof. Janusz Lipkowski (1992-2003), prof. Aleksander Jabłoński (2003-2011), prof. Robert Hołyst (2011-2015), prof. Marcin Opałło (2015-2023) oraz dr hab. Adam Kubas (od 2023).

W miarę upływu lat, struktura instytutu ulegała modyfikacjom, zwiększała się liczba pracowników, a także pojawiały się nowe tematy badawcze, co doskonale odzwierciedla aktualny stan IChF oraz jego rolę w polskim nauczaniu i badaniach chemicznych.

Struktura

IChF jest kierowane przez różne zakłady naukowe, w których działają specjalistyczne zespoły badawcze o różnych kierunkach. Oto szczegółowy podział:

• Zakład Chemii Fizycznej Układów Biologicznych (kierownik: prof. dr hab. Maciej Wojtkowski)
• Kierownicy zespołów: prof. dr hab. M. Wojtkowski, dr Jan Guzowski, dr hab. Jan Paczesny.
• Zakład Fizykochemii Miękkiej Materii (kierownik: prof. dr hab. Robert Hołyst)
• Kierownicy zespołów: dr hab. Jacek Gregorowicz, dr hab. Wołodymyr Saszuk, prof. dr hab. Robert Hołyst, prof. dr hab. Piotr Garstecki, dr hab. Anna Ochab-Marcinek, dr hab. Marco Costantini.
• Zakład Katalizy na Metalach (kierownik: dr hab. Zbigniew Kaszkur)
• Kierownicy zespołów: dr hab. Zbigniew Kaszkur, dr hab. Rafał Szmigielski, dr hab. Juan Carlos Colmenares Quintero.
• Zakład Procesów Elektrodowych (kierownik: prof. dr hab. Marcin Opałło)
• Kierownicy zespołów: prof. dr hab. Joanna Niedziółka-Jönsson, dr hab. Martin Jönsson-Niedziółka, dr Wojciech Nogala, prof. dr hab. Marcin Opałło, dr inż. Emilia Witkowska-Nery.
• Zakład Układów Złożonych i Chemicznego Przetwarzania Informacji (kierownik: prof. dr hab. Jerzy Górecki)
• Kierownicy zespołów: dr hab. Wojciech Góźdź, prof. dr hab. Jerzy Górecki.
• Zakład Fotochemii i Spektroskopii (kierownik: prof. dr hab. Jacek Waluk)
• Kierownicy zespołów: dr hab. Agnieszka Michota-Kamińska, dr hab. Gonzalo Angulo Nunez, prof. dr hab. Robert Kołos, dr hab. Yuriy Stepanenko, prof. dr hab. Jacek Waluk.
• Zespoły samodzielne
• Kierownicy: prof. dr hab. Janusz Lewiński, dr Bartłomiej Wacław, dr Piyush Sindhu Sharma, dr hab. Adam Kubas, dr hab. Piotr Zarzycki, prof. dr hab. Robert Nowakowski, dr hab. Daniel Prochowicz, dr Tomasz Ratajczyk.

Międzynarodowe Centrum Badań Oka – ICTER (International Centre for Translational Eye Research) jest istotnym elementem instytutu, które prowadzi profesor Maciej Wojtkowski. Współpracuje z Instytutem Oka Uniwersytetu College London w Wielkiej Brytanii oraz Uniwersytetem Kalifornijskim w Irvine w Stanach Zjednoczonych. Głównym celem ICTER jest dogłębna analiza dynamiki i plastyczności ludzkiego oka w celu opracowywania innowacyjnych terapii i narzędzi diagnostycznych. Badania są prowadzone na różnych poziomach skali — od pojedynczych cząsteczek po całą architekturę oraz funkcje oka.

W ramach ICTER funkcjonują pięć grup badawczych:

• Grupa Optyki Fizycznej i Biofotoniki (POB),
• Grupa Zintegrowanej Biologii Strukturalnej (ISB),
• Grupa Obrazowania i Technologii Okulistycznych (IDoc),
• Grupa Biologii Oka (OBi),
• Grupa Genomiki Obliczeniowej (CGG).

Komercjalizacja

Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk zainicjował wiele innowacyjnych projektów, które doprowadziły do powstania pięciu dynamicznych firm. Te nowe przedsiębiorstwa koncentrują się głównie na rozwijaniu technologii w zakresie diagnostyki medycznej.

• Scope Fluidics – to pierwsza spółka spin-off, która powstała w 2010 roku. Jej celem jest komercjalizacja mikroprzepływowych technologii opracowywanych w Instytucie. Od początku działalności firma koncentruje się na wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań do diagnostyki medycznej,
• SERSitive – zajmuje się produkcją podłoży SERS, które znajdują zastosowanie w różnorodnych dziedzinach nauk analitycznych, takich jak farmacja, laboratoria kryminalistyczne, laboratoria straży granicznej oraz medycyna,
• Siliquan – specjalizuje się w produkcji fluorescencyjnych nanomateriałów krzemionkowych,
• Cell-IN – oferuje unikalny odczynnik, który pozwala na wprowadzenie różnorodnych makromolekuł, w tym polimerów, białek oraz cząsteczek DNA, bezpośrednio do wnętrza komórek,
• InCellVu – pracuje nad kliniczną wersją prototypu urządzenia do obrazowania siatkówki ludzkiego oka in vivo, wykorzystując do tego nowatorską metodę STOC-T, rozwiniętą przez naukowców z Międzynarodowego Centrum Badań Oka.

Powyższe przykłady ilustrują dynamikę i innowacyjność, jakie charakteryzują projekty realizowane przez Instytut. Dzięki takim firmom możliwe jest wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań na rynek medyczny, co ma ogromne znaczenie dla rozwoju diagnostyki.

---

Oceń: Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk

---