Instytut Tele- i Radiotechniczny

---

Historia

Instytut Tele- i Radiotechniczny, znany w skrócie jako ITR, ma swoje korzenie sięgające 1929 roku, kiedy to powstał Instytut Radiotechniczny, skupiający się na badaniach z dziedziny radioelektroniki. Instytut ten organizował się w różne działy, obejmujące lampy elektronowe, kontrolę nadawań, materiały piezoelektryczne i magnetyczne oraz probierczy. W kwietniu 1934 roku Instytut Radiotechniczny zintegrowano z Laboratorium Teletechnicznym Ministerstwa Poczt i Telegrafów, co zaowocowało powstaniem Państwowego Instytutu Telekomunikacyjnego, który zajął budynki przy ul. Ratuszowej w Warszawie, zwolnione przez Państwową Wytwórnię Łączności. Oto, dlaczego ITR wciąż tu funkcjonuje.

Państwowy Instytut Telekomunikacyjny posiadał wydziały Radiotechniki, Teletechniki oraz Techniki Pocztowej. Prowadził on badania związane z radiotechniką, kontynuując wcześniejsze prace Instytutu Radiotechnicznego. Wkrótce, bo w 1935 roku, zorganizowano dział telewizyjny, co stanowiło pionierski krok w Polsce oraz jedno z pierwszych tego rodzaju przedsięwzięć na świecie. Na podstawie prowadzonych tam badań w 1937 roku uruchomiono pierwszą polską stację telewizyjną, działającą w mechanicznej technologii z rozdzielczością 120 linii, w gmachu Prudentialu. W tym czasie trwały także prace nad telewizją elektroniczną, która miała mieć rozdzielczość 343 linii, a które znajdowały się na ukończeniu w chwili wybuchu II wojny światowej. Pracowało wtedy w Instytucie około 350 osób.

W trakcie okupacji niemieckiej, na terenie Państwowego Instytutu Telekomunikacyjnego funkcjonował zakład Werkstatt für Fernmeldetechnik. Już w jesieni 1944 roku, po wyzwoleniu warszawskiej Pragi, dawni pracownicy PIT zaczęli odbudowywać Instytut. W 1945 roku na czoło działań Instytutu stanął prof. Janusz Groszkowski, co pozwoliło na wznowienie działalności. W 1947 roku rozpoczęto na nowo badania w dziedzinie telewizji. Rozwój Instytutu przyczynił się do powstania w 1950 roku oddziału w Gdańsku skoncentrowanego na radionawigacji, a także w Wrocławiu, dedykowanego problemom miernictwa i technologii materiałów mikrofalowych. Wkrótce po tym, w 1951 roku, zreorganizowano Instytut, tworząc Przemysłowy Instytut Telekomunikacji oraz Instytut Łączności.

W dniu 15 grudnia 1951 roku, podczas wystawy radiowej, zorganizowanej w siedzibie Związku Nauczycielstwa Polskiego, Instytut Łączności z Ratuszowej 11 przeprowadził pierwszy publiczny pokaz działania urządzeń telewizyjnych. Z końcem drugiej połowy 1952 roku zakończono budowę nadajnika wizji, co utorowało drogę do uruchomienia pierwszej polskiej doświadczalnej stacji telewizyjnej. Nadajnik, razem z osprzętem, zainstalowano na dachu budynku przy ul. Ratuszowej 12, a 25 października 1952 roku, doświadczalna stacja telewizyjna z siedzibą przy ul. Ratuszowej 11 wyemitowała pierwszy program telewizyjny w powojennej Polsce.

W 1956 roku, podczas kolejnej reorganizacji instytutów naukowo-badawczych, wyodrębniono Instytut Tele- i Radiotechniczny z części PIT oraz Centralnego Biura Konstrukcyjnego Telekomunikacji. Inicjatorem jego powstania i pierwszym dyrektorem w latach 1956–1967 był mgr inż. Kazimierz Cieliszak. W tym okresie w ITR zorganizowano trzy wydziały naukowo-badawcze: teletechniczny, radiotechniczny oraz technologiczny, a także utworzono Zakład Doświadczalny. W latach 60. XX wieku w ITR skonstruowano prototypowy układ nadajnika i kamery telewizji kolorowej, którą wówczas określano jako telewizję tęczową. Eksperymentalny pokaz działania telewizji kolorowej miał miejsce 7 listopada 1961 roku.

W latach 1968–1970 dyrektorem Instytutu był prof. dr inż. Jan Felicki, a w latach 1970–1971 jego obowiązki pełnił prof. dr hab. Andrzej Sowiński. Od 1970 do 1991 roku dyrektorem był doc. mgr inż. Stanisław Kukacki. Z czasem, w latach 70., zaszły zmiany w profilu działalności ITR, które skupiło się na konstrukcjach oraz technologiach dotyczących pasywnych komponentów, takich jak rezystory, kondensatory i rezonatory kwarcowe, a także technuce ultradźwięków. W 1975 roku ITR wszedł w skład kombinatu UNITRA-ELPOD.

Przełom lat 80. i 90. XX wieku wymusił dostosowanie działalności ITR do zmieniających się warunków, co zaowocowało powstaniem działu zajmującego się teleinformatycznymi technologiami dla sektora energetycznego. W latach 1991–1993 dyrektorem ITR był mgr inż. Ryszard Klincewicz. 1 września 2007 roku Instytut Tele- i Radiotechniczny przeszedł konsolidację z Przemysłowym Instytutem Elektroniki. Po tym połączeniu, tematyka prowadzona przez PIE została włączona do ITR, uzyskując na nowo rozwinięte Centrum Technologii Próżni, Centrum Jakości, Centrum Technik Cieplno-Chemicznych oraz Centrum Automatyzacji Procesów. W latach 1993–2017 dyrektorem instytutu był dr inż. Józef Gromek, a od września 2017 do kwietnia 2018 roku obowiązki dyrektora pełnił prof. dr hab. inż. Andrzej Nowakowski; obecnie stoi na jego czołowej pozycji dr inż. Janusz Sitek.

W dniu 1 kwietnia 2019 roku, Instytut Tele- i Radiotechniczny dołączył do Sieci Badawczej Łukasiewicz. 1 listopada 2019 roku Łukasiewicz-ITR włączył do swoich struktur Łukasiewicz-Instytut Optyki Stosowanej (Ł-INOS).

Struktura Łukasiewicz-ITR

Instytut Tele- i Radiotechniczny realizuje prace badawcze oraz innowacyjne w różnorodnych, wyspecjalizowanych centrach, które odgrywają kluczową rolę w działalności instytutu.

W skład tych jednostek wchodzą:

• centrum technologii teleinformatycznych,
• centrum komercjalizacji badań i wdrożeń,
• centrum technologii elektronicznych,
• centrum technologii przemysłowych,
• centrum fotoniki stosowanej,
• centrum laboratoriów akredytowanych.

---

Oceń: Instytut Tele- i Radiotechniczny

---