Zygmunt Hertz

---

Życiorys

Urodziny Zygmunta Hertza miały miejsce 18 stycznia 1908 roku w stolicy Polski, Warszawie, w rodzinie Mieczysława oraz Marii Maybaum. Wczesne lata życia spędził zarówno w Łodzi, jak i w Warszawie, a od 1920 roku osiedlił się na stałe w Łodzi. Po zakończeniu nauki w Szkole Zgromadzenia Kupców w Łodzi, gdzie uzyskał maturę w 1926 roku, przez rok kontynuował naukę ekonomii na Owens College w Manchesterze, w Wielkiej Brytanii.

W latach 1929–1930, po powrocie do Polski, Zygmunt odbył roczną służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim oraz w Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie. Mianowany na stopień podporucznika z datą 1 stycznia 1933 roku, zajął 441. miejsce w korpusie oficerów rezerwy artylerii. W 1934 roku miał przydział w rezerwie do 4 Pułku Artylerii Ciężkiej w Łodzi.

Zatrudniony w biurze handlowym swojego ojca, które pełniło funkcję przedstawicielstwa firmy Solvay SA, Zygmunt w lutym 1939 roku wziął ślub z Zofią Neuding. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku służył w artylerii przeciwlotniczej. W czerwcu 1940 roku został aresztowany wraz z żoną we Lwowie podczas masowych represji NKWD. Oboje zostali deportowani do Cyngłoku (Maryjska ASRR), gdzie spędzili 14 miesięcy, pracując przy wyrębie lasu. Dzięki amnestii na mocy układu Sikorski-Majski, oboje powrócili do normalnego życia.

W końcu września 1941 roku przystąpili do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, a Zygmunt został przydzielony do 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty. Następnie służył w 7 dywizjonie artylerii przeciwlotniczej, który w listopadzie 1942 roku został przekształcony w 8 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Ciężkiej. Służył w nim podczas kampanii włoskiej.

Wraz z Jerzym Giedroyciem, swoją żoną Zofią Hertz oraz Józefem Czapskim, Zygmunt był współzałożycielem Instytutu Literackiego, który powstał w 1946 roku w Rzymie, a w 1947 roku został przeniesiony do Maisons-Laffitte pod Paryżem. W Instytucie pełnił rolę administratora, zajmując się wsparciem wielu pisarzy, artystów oraz działaczy politycznych, zarówno tych, którzy przybywali do Polski na krótkie wizyty, jak i tych wybierających życie na emigracji. Instytut nawiązał współpracę z wieloma uznanymi polskimi publicystami i pisarzami emigracyjnymi, których twórczość była objęta cenzurą w komunistycznej Polsce oraz w Europie Środkowo-Wschodniej. Działalność wydawnicza Zygmunta obejmowała m.in. miesięcznik „Kultura” (funkcjonujący w latach 1947–2000) oraz serię „Biblioteka Kultury”, w skład której wchodziły „Zeszyty Historyczne” (półrocznik od 1962 do 1972, następnie kwartalnik poświęcony najnowszej historii Polski i krajów środkowo-europejskich). Jerzy Giedroyc był założycielem oraz redaktorem obu wymienionych periodyków oraz wielu publikacji książkowych, zarówno literackich, jak i politycznych oraz pamiętnikarskich.

Swoje życie Zygmunt spędził jako polityczny uchodźca, nigdy nie starając się o obywatelstwo francuskie. Zmarł 5 października 1979 roku w Maisons-Laffitte i został pochowany na pobliskim cmentarzu w Mesnil-le-Roi, gdzie spoczywają również inni twórcy paryskiej „Kultury”. W celu uczczenia jego pamięci, Instytut Literacki ustanowił Nagrodę Literacką im. Zygmunta Hertza, która była przyznawana w latach 1979–1999. W dniu 27 sierpnia 2008 roku, Rada Miejska w Łodzi podjęła decyzję o nadaniu nazwy Skwer Zofii i Zygmunta Hertzów bezimiennemu skwerowi zlokalizowanemu przy ulicy Matejki, który znajduje się w sąsiedztwie gmachów Uniwersytetu Łódzkiego, pomiędzy Biblioteką Uniwersytecką a Wydziałem Zarządzania.

Twórczość

W twórczości Zygmunta Hertza znajdują się istotne dzieła, które zasługują na szczególną uwagę. Jednym z nich są „Listy do Czesława Miłosza 1952–1979”, które zostały wybrane i opracowane przez Renatę Gorczyńską. Publikacja ta ukazała się w Instytucie Literackim w Paryżu w 1992 roku i jest wyposażona w numer ISBN 2-7168-0142-8.

Dodatkowo, w posłowiu tej książki znajduje się wspomnienie pośmiertne o Zygmuncie Hertzu, napisane przez samego Czesława Miłosza, zatytułowane „Był raz…”. Te teksty ukazują nie tylko wartość literacką, ale także osobisty kontekst relacji pomiędzy tymi wybitnymi twórcami.

---

Oceń: Zygmunt Hertz

---