Tomasz Jastrun

---

Życiorys

Urodzony jako syn Mieczysława Jastruna (1903–1983) oraz Mieczysławy Buczkówny (1924–2015), Tomasz Jastrun w 1974 roku ukończył studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Jego literacki debiut miał miejsce w 1973 roku, kiedy to jego wiersze po raz pierwszy ukazały się w miesięczniku „Nowy Wyraz”. Przez kolejne lata, w okresie od 1974 do 1978, pracował w redakcji „Tygodnika Kulturalnego”. Znajdował się również na łamach innych istotnych czasopism, takich jak „Miesięcznik Literacki” (1974, 1980–1981), „Literatura” (1977–1978) oraz czasopisma dla dzieci, na przykład „Świerszczyk” (1978–1981), „Płomyczek” (1981) i „Płomyk” (1983).

W czasach PRL Tomasz Jastrun aktywnie angażował się w ruch opozycyjny. W swoim mieszkaniu w 1977 roku stworzył punkt dystrybucji niezależnych publikacji. W sierpniu 1980 roku, w trakcie strajków, był uczestnikiem wydarzeń w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Opisał swoje doświadczenia w reportażu zatytułowanym “Las Birnam ruszył”. Wraz z innymi badaczami oraz literatami podpisał apel do władz komunistycznych, nawołujący do dialogu z robotnikami strajkującymi o lepsze warunki pracy. Jako członek „Solidarności” redagował gazety związku, w tym wydania I Krajowego Zjazdu Delegatów w Gdańsku oraz „Informator Kulturalny Solidarności” dla Regionu Mazowsze.

W 1980 roku napisał również scenariusz do dziecięcego serialu telewizyjnego “Nasze podwórko”, w którym zagrał epizodyczną rolę. Po ogłoszeniu stanu wojennego, Jastrun ukrywał się od grudnia 1981 do listopada 1982, a następnie został internowany przez krótki czas w Białołęce. W tym czasie publikował teksty w czasopismach, które były wydawane poza kontrolą cenzury, takich jak „Puls” (dodatek dotyczący strajków w sierpniu na Wybrzeżu; 1981) oraz „Zapis” (1981). Współpracował także z pismami emigracyjnymi, do których należał „Przegląd Polski” (Nowy Jork; 1982), „Polska w Europie” (Rzym; 1982), „Wiadomości Polskie” (Sztokholm; 1983), „Wieloczas – Le Temps Pluriel” (Paryż; 1983) oraz paryska „Kultura” Jerzego Giedroycia, gdzie pisał w ramach cyklu „Dziennik zewnętrzny”.

W latach 1982-1989 Tomasz Jastrun redagował literackie pismo „Wezwanie” w tzw. drugim obiegu. Od 1987 roku był członkiem redakcji „Res Publiki”. W podziemiu opublikował tomik wierszy „Biała łąka” oraz zbiory reportaży. Utrzymywał stałą współpracę z paryską „Kulturą”, gdzie publikował pod pseudonimami „Witold Charłamp” oraz „Smecz”. Pod tym drugim, rozpoczął serię felietonów “Z ukosa”, które po 1989 roku kontynuował w „Rzeczpospolitej” i „Newsweeku”.

Pełnił rolę dyrektora Instytutu Polskiego w Sztokholmie oraz attaché kulturalnego w Szwecji w latach 1990-1994, a w latach 1994-1995 prowadził program kulturalny w telewizji „Pegaz”. Na przełomie lat 90. dołączył do konwentu Ruchu Stu. Współpraca z „Twoim Stylem” (seria felietonów „Notatnik erotyczny”) oraz „Zwierciadłem” (felietony „Czułym okiem”) przyniosła mu dodatkowy rozgłos. Publikował również w „Życiu Warszawy” oraz jego dodatku kulturalnym „Ex Libris”. W latach 2012-2013 był felietonistą tygodnika „Wprost”, a po tym czasie rozpoczął współpracę z tygodnikiem „Przegląd”. W 2020 roku zadebiutował jako gospodarz autorskiego programu w internetowej stacji Halo.Radio, którą prowadził aż do 2021 roku.

Tomasz Jastrun należy do warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Odznaczenia i wyróżnienia

W 2008 roku Tomasz Jastrun został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, co stanowi duże wyróżnienie w jego karierze twórczej.

W 1980 roku artysta zdobył Nagrodę Poetycką Polskiego PEN Clubu im. Roberta Gravesa za swój tom poezji zatytułowany „Promienie błędnego koła”. To osiągnięcie utwierdziło jego pozycję w polskiej literaturze.

Trzy lata później, w 1983 roku, Jastrun otrzymał Nagrodę Kulturalną „Solidarności” za lata 1981–1982, wyróżniając się w twórczości dotyczącej poezji stanu wojennego.

W 1985 roku zdobył stypendium Fundacji Kościuszkowskiej przyznawane w Nowym Jorku, co dało mu możliwość pogłębienia swoich artystycznych pasji. Rok później, w 1986, otrzymał Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, będącym kolejnym krokiem w kierunku uznania jego talentu.

W 1990 roku Jastrun był laureatem Nagrody Literackiej im. Zygmunta Hertza, co było kolejnym znaczącym elementem jego dorobku artystycznego.

Ostatnio, w 2022 roku, za swój tom poezji „Przed zmierzchem” został nominowany do Nagrody Poetyckiej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, co potwierdza jego nieustanną pracę oraz wpływ na współczesną poezję.

Twórczość

Twórczość Tomasza Jastruna jest zróżnicowana i obejmuje różne gatunki literackie, w tym poezję, reportaże, powieści oraz książki dziecięce. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najważniejszych dzieł:

• Bez usprawiedliwienia (poezje; Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978),
• Promienie błędnego koła (poezje; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980),
• Na skrzyżowaniu Azji i Europy (poezje; II obieg wydawniczy, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1982; Obserwator Wojenny, Kraków 1983; Warszawska Niezależna Oficyna Poetów i Malarzy – Przedświt, Warszawa 1983),
• Biała łąka. Dziennik poetycki: 9 listopada – 23 grudnia 1982 roku (poezje; II obieg wydawniczy: Biblioteka Tygodnika Wojennego, Warszawa 1983),
• Zapiski z błędnego koła (reportaże; red. Czesław Karkowski; Pogląd, Berlin Zachodni 1983; II obieg wydawniczy: Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1983),
• Czas pamięci i zapomnienia. Wiersze z różnych lat (poezje; II obieg wydawniczy: Warszawska Niezależna Oficyna Poetów i Malarzy – Przedświt, Warszawa 1983; Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985),
• Kropla, kropla (poezje; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985),
• Życie Anny Walentynowicz (opowieść biograficzna; II obieg wydawniczy: Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985; Wydawnictwo MTJ, Warszawa 2011; adaptacja teatralna pt. Spektakl o Annie Walentynowicz, Londyn 1981),
• W złotej klatce. Notatnik amerykański (reportaże; II obieg wydawniczy: Oficyna Pokolenie, Warszawa 1988; Veto Verlag, Berlin 1989),
• Od prawie dwustu lat / Fast zweihundert Jahre schon (poezje; wydanie polsko-niemieckie; tłum. Wanja Ronge; posłowie: Zbigniew Dominiak; Veto Verlag, Berlin 1988),
• Węzeł polski. Wiersze stare i nowe (poezje; Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 1988),
• Obok siebie (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1989),
• 21 wierszy. 21 dikter (poezje; wydanie polsko-szwedzkie; tłum. Anders Bodegård; Brombergs, Sztokholm 1992),
• Z ukosa (felietony; pod ps. „Smecz”; Instytut Literacki, Paryż 1992),
• 42 wiersze (Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1995),
• Miłość-niemiłość i inne wiersze (Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1999),
• Tylko czułość idzie do nieba (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2003),
• Gorący lód. 29 poważnych i niepoważnych opowiadań o miłości niemiłości (Jacek Santorski & Co., Warszawa 2003),
• Gra wstępna rozpisana na 62 felietony (Jacek Santorski & Co., Warszawa 2003),
• Rzeka podziemna (powieść; Jacek Santorski & Co, Warszawa 2005),
• Powitania i pożegnania (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2007),
• Jakby nigdy nic (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2010),
• Męskie pół świata (rozmowy; wspólnie z Wojciechem Eichelbergerem; Seria wydawnicza „Psyche”, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2011),
• Sny, które budzą. Opowieści terapeutyczne (rozmowy; wspólnie z Wojciechem Eichelbergerem; Seria wydawnicza „Psyche”, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2011),
• Antoś i jeszcze ktoś (książka dla dzieci; Wydawnictwo Czarna Owieczka, Warszawa 2013),
• Czułym okiem (wybór felietonów; Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2013),
• Kolonia karna. Sceny z życia małżeńskiego (powieść; Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2015),
• Osobisty przewodnik po depresji (Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2016),
• Przed zmierzchem (zbiór wierszy, Wydawnictwo „Literackie M2”, Warszawa 2021).

---

Oceń: Tomasz Jastrun

---