Barbara Toporska

---

Życiorys

Wstęp

Rodzina Barbary Toporskiej ma bogate korzenie, sięgające przodków na terenach Kaliskiego. Jej pradziadek, Jan Toporski, przychodził na świat już w okresie zaborów, dokładniej w Wielkim Księstwie Poznańskim. Do lat trzydziestych XIX wieku pełnił funkcję nauczyciela kaligrafii w Korpusie Kadetów Kaliskich. Jego syn, Aleksander Toporski, był właścicielem majątku w Łaniętach, według rodzinnych tradycji odziedziczonego po matce. Udział w powstaniu styczniowym mógł przyczynić się do utraty tego majątku. W jego małżeństwie z Julią Komorowską, z którą ożenił się jako wdowiec, na świat przyszło kilka dzieci, w tym Kazimierz Władysław Toporski (1862–1935), ojciec Barbary. Kazimierz ukończył w 1875 roku Szkołę Handlową w Warszawie. Jego działalność zawodowa jest nieco enigmatyczna, gdyż w dokumentach z początku XX wieku opisany był jako „literat”, publikujący teksty dotyczące lotnictwa i motoryzacji w warszawskiej prasie.

W roku 1911 Kazimierz zapoczątkował nowe etapy swojego życia, żeniąc się z Zofią Starzyńską, która wydaje się mieć korzenie w Ziemiach Zabranych, chociaż szczegóły o jej rodzinie pozostały nieznane. Miał z nią troje córek: Krystynę, Barbarę i Hanię. Niestety, małżeństwo nie przetrwało próby czasu, rozpadło się około roku 1920; okoliczności tego rozstania są niejasne i nieznana jest również kwestia rozwodu.

Dzieciństwo i młodość

Po rozstaniu rodziców Zofia pozostała z najstarszą i najmłodszą córką, podczas gdy Barbara była wychowywana przez ojca w Warszawie oraz ciotki. Do 1930 roku uczęszczała do Gimnazjum im. Emilii Plater, by następnie dołączyć do rodziny w Poznaniu, gdzie jej matka prowadziła pracownię sukien. Tam przez rok kontynuowała naukę w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W 1933 roku zdała maturę i została przyjęta na wydział humanistyczny Uniwersytetu Poznańskiego, studiując filologię polską. Wspierana przez matkę, jak również dorabiająca na korepetycjach, w tym czasie publikowała swoje felietony i wiersze w Myśli Akademickiej, co doprowadziło do skandalu, kiedy to jeden z jej utworów zasugerował kontrowersyjne tematy.

W 1934 roku po trzech trymestrach Barbara zdecydowała się na przerwę w nauce, przyczyn, dlaczego podjęła tę decyzję, nie rozwiązała. Czuła się obco w Poznaniu, będąc warszawianką, co skłoniło ją do nieustannych poszukiwań. Podążając za impulsami, wsiadła do począgu do Wilna, licząc na spotkanie z „nikim”; niestety, nie odnalazła swoich bliskich. Mimo braku wykształcenia oraz doświadczenia szybko uzyskała pracę w redakcji Słowa.

Wilno

W pracy w Słowie poznała Józefa Mackiewicza, który był tam zatrudniony od 1923 roku i szybko nawiązała z nim bliski związek. Zamieszkali w Czarnym Borze, gdzie nabyli dom z ogrodem. W 1937 roku Toporska została redaktorką dodatku literackiego tej gazety, a jej współpraca z nią trwała do zamknięcia pisma we wrześniu 1939 roku, kiedy to doszło do inwazji sowieckiej na Polskę.

Na wieść o nadchodzącej okupacji, Barbara i Józef uciekli do Kowna, gdzie litewski rząd otworzył granice dla polskich uchodźców. Po tym, jak litewski rząd przejął miasto, małżeństwo wróciło do Czarnego Boru. W nowej rzeczywistości politycznej Barbara i Józef pracowali dla Gazety Codziennej, której koncesję Mackiewicz pozyskał. Po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej w czerwcu 1940 roku, zerwali z aktywnością polityczną i dziennikarską, próbując przetrwać.

Na emigracji

W 1944 roku, uciekając przed nadciągającym frontem, para przemieszczała się z Wilna do Warszawy, a następnie do Krakowa. W styczniu 1945 dotarli do Wiednia, gdzie Tatarzy uciekający przed komunizmem pomogli im znaleźć transport do Mediolanu. Po zakończeniu działań wojennych w Italii, Barbara i Józef przenieśli się z Mediolanu do Rzymu, gdzie nawiązali współpracę z polskim II Korpusem. W tym czasie pracowała w redakcji Orła Białego i dorabiała jako sekretarka czy szyjąc na szydełku.

Po kilku latach spędzonych w Londynie, gdzie pracowała dla radia Głos Ameryki, skierowano ją do Monachium, gdzie również współpracowała z Głosem Ameryki. W polskiej prasie emigracyjnej regularnie zamieszczała swoje artykuły oraz wiersze. Pozostała podporą swojego utalentowanego partnera, Józefa oraz zaczęła publikować własne powieści po przebytej chorobie i operacji raka w 1963 roku. Jej pierwsza powieść, zatytułowana Siostry, ukazała się w 1966 roku i zdobyła nagrodę za wybitne osiągnięcie literackie pośród emigrantów. W 1984 roku część jej artykułów vosprzedana została w publikacji Droga Pani.

Po przejściach związanych z ciężką chorobą i utratą męża, Barbara Toporska zmarła 20 czerwca 1985 roku w Oberaudorf, w Niemczech. Prochy obojga zostały złożone w kolumbarium kościoła św. Andrzeja Boboli w Londynie. Związek Barbary i Józefa nie doczekał się dzieci. Jej archiwum znajduje się w Muzeum Polskim w Rapperswilu, a książki wydawane są przez wydawnictwo „Kontra”.

Twórczość

Barbara Toporska to autorka o bogatej twórczości literackiej, której dzieła obejmują różnorodne formy i gatunki. Oto lista znaczących publikacji, które pokazują jej dorobek twórczy:

• 1966 – Siostry,
• 1970 – Poczwarka i motyle (w tomie „Na wschód od dzisiaj”),
• 1970 – Martwe zwierciadło (w tomie „Na wschód od dzisiaj”),
• 1973 – Athene noctua (zbiór poezji),
• 1981 – Spójrz wstecz, Ajonie!,
• 1982 – Na Mlecznej Drodze,
• 1984 – Droga Pani (zbiór artykułów Barbary Toporskiej oraz Józefa Mackiewicza),
• 2010 – Listy do redaktorów „Wiadomości” (tom zawiera listy Barbary Toporskiej oraz Józefa Mackiewicza),
• 2012 – Metafizyka na hulajnodze (eseje, felietony i publicystyka literacka),
• 2015 – Listy do i od Redakcji „Kultury”,
• 2017 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza, Pawła Jankowskiego),
• 2019 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza oraz Juliusza Sakowskiego),
• 2019 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza, Michała Chmielowca oraz Ireny Chmielowcowej),
• 2019 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza oraz Janusza Kowalewskiego).

---

Oceń: Barbara Toporska

---