Tomasz Burek

---

Życiorys

Tomasz Burek, syn znanego pisarza i działacza ludowego Wincentego Burka oraz Zofii z Młodożeńców, swoje młodzieńcze lata spędził w Sandomierzu, dokąd przeniósł się w listopadzie 1939 roku z rodzicami. W 1955 roku z sukcesem ukończył I Liceum Ogólnokształcące, znane jako Collegium Gostomianum. Po zakończeniu nauki podjął studia na Wydziale Dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego, które trwały od 1955 do 1960 roku.

Debiut literacki Burka nastąpił w 1957 roku, kiedy to opublikował swoją recenzję przedstawienia „Don Juan” autorstwa Moliera, zatytułowaną „Nie ma Moliera”. Od 1961 roku systematycznie angażował się w redagowanie treści dla „Twórczości”, a także dla innych czasopism na zasadzie nieregularnej współpracy. W 1967 roku jego dorobek zyskał uznanie, co zaowocowało przyjęciem do Związku Literatów Polskich, gdzie pełnił funkcje w Zarządzie Głównym oraz jako sekretarz Komisji Kwalifikacyjnej od 1980 roku.

W latach 1968–1970 współtworzył młodoliteracki periodyk „Orientacja”, a następnie „Nowy Wyraz”, gdzie zasiadał na stanowisku zastępcy redaktora naczelnego. Poza obszarem redakcyjnym, Burek rozpoczął pracę naukową w Instytucie Badań Literackich PAN od 1970 roku, gdzie dążył do rozwoju krytyki literackiej poprzez publikację takich książek jak „Zamiast powieści” (1971) oraz „Dalej aktualne” (1973). W 1980 roku obronił pracę doktorską na temat krytyki literackiej w dwudziestoleciu międzywojennym i uzyskał zatrudnienie w IBL jako adiunkt.

W 1976 roku Tomasz Burek podpisał protest w obronie planowanych zmian w Konstytucji PRL, znany jako „Memoriał 101”, co zapoczątkowało jego zaangażowanie w działania opozycji demokratycznej. W 1977 roku wykładał na tzw. Uniwersytecie Latającym, a w 1978 roku stał się członkiem oraz wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych. Z jego inicjatywy powstała rozprawa „Jaka historia literatury jest nam potrzebna?”, opublikowana w drugim obiegu w 1979 roku. W ciągu lat 1977–1981 był częścią redakcji nieocenzurowanego czasopisma „Zapis”. W 1980 roku wstąpił do NSZZ Solidarność, biorąc aktywny udział w głodówce, mającej na celu wsparcie aresztowanego Mirosława Chojeckiego oraz drukarza Bogdana Grzesiaka.

Współpracował z niezależnymi publikacjami, takimi jak „Nowy Zapis”, „Kultura Niezależna”, „Almanach Humanistyczny”, a także londyńskim „Pulsem”. Po krótkim zwolnieniu z pracy w IBL w 1985 roku, powrócił do Instytutu w 1989 roku. W 1987 roku opublikował w Londynie zbiór szkiców literackich pt. „Żadnych marzeń”, a w 1988 przyjęto go do polskiego PEN Clubu.

W 1989 roku Tomasz Burek został członkiem Komitetu Założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, gdzie pełnił rolę przewodniczącego Komisji Kwalifikacyjnej oraz członka Zarządu Głównego, jednocześnie przez lata 1991–1996 był wiceprezesem SPP. W I dekadzie III Rzeczypospolitej Burek współpracował z wieloma czasopismami, a także z mediami takimi jak Radio Wolna Europa, Radiem Bis oraz Programem I Telewizji Polskiej. Od 1991 roku regularnie współdziałał z Programem II Polskiego Radia.

Jako współautor syntezy „Literatura polska 1918-1975” stworzonej w IBL, Burek przygotował również sylwetki wielu znanych literatów zarówno polskich, jak i zagranicznych, a także opracowania „Utworów poetyckich” oraz „Poezji wybranych” Stanisława Młodożeńca, szkiców Ryszarda Zengla, krytyki Andrzeja Kijowskiego, dzieł Stanisława Brzozowskiego oraz esejów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

Na schyłku PRL Burek był krótko związany z konspiracyjną Polską Partią Socjalistyczną (PPS Jana Józefa Lipskiego) i na krótko dołączył do Porozumienia Centrum w czerwcu 1992 roku. Później nawiązał współpracę z Ruchem Odbudowy Polski.

Osiedlając się w Podkowie Leśnej, aktywnie uczestniczył w działalności lokalnego Stowarzyszenia Ogród Sztuk i Nauk, które powstało w 1994 roku z inicjatywy społeczności. Jako członek lokalnej prasy periodycznej podtrzymywał bliskie związki z Sandomierzem, przyjmując członkostwo w Towarzystwie Naukowym Sandomierskim oraz publikując w Zeszytach Sandomierskich. W Krakowie, w Uniwersytecie Jagiellońskim, prowadził zajęcia gościnne dotyczące krytyki literackiej. W 2016 roku był autorem adaptacji powieści „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza na potrzeby akcji Narodowe Czytanie.

Tomasz Burek stał się członkiem Warszawskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010 roku i był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Poparcia Andrzeja Dudy w 2015 roku. Pełnił również funkcję przewodniczącego jury Nagrody Literackiej im. Marka Nowakowskiego, ustanowionej w 2017 roku. Zmarł 1 maja 2017 roku w Pruszkowie, a jego pochówek miał miejsce 10 maja 2017 roku na cmentarzu w Podkowie Leśnej.

Twórczość

Tomasz Burek to autor, którego twórczość obejmuje wiele znaczących pozycji literackich. Oto niektóre z jego kluczowych dzieł:

• – Zamiast powieści (Czytelnik, 1971),
• – Dalej aktualne (Czytelnik, 1973),
• – Jaka historia literatury jest nam potrzebna? (Niezależna Oficyna Wydawnicza Nowa, 1979),
• – Żadnych marzeń (Polonia, 1987, Pokolenie 1989),
• – Dzieło niczyje (Wydawnictwo Literackie, 2001),
• – Dziennik kwarantanny (Arcana, 2001, 2019),
• – Niewybaczalne sentymenty (Iskry, 2011),
• – Pamięć głęboka (Więź, 2021),
• – Niezależność i powinność. Szkice krytycznoliterackie (Instytut Literatury, 2022).

Nagrody i odznaczenia

Tomasz Burek otrzymał szereg prestiżowych wyróżnień przez lata swojej działalności w dziedzinie kultury i literatury. Jego osiągnięcia są dowodem na wybitny wkład w rozwój polskiej kultury.

• Nagroda im. Stanisława Piętaka, 1972,
• Nagroda Fundacji im. Kościelskich, 1973,
• Nagroda Życia Literackiego, 1974,
• Nagroda Polcul Foundation, 1988,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 2007,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, 2016,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – pośmiertnie, 2016, za wybitne zasługi dla rozwoju polskiej kultury, za osiągnięcia w pracy naukowej oraz działalności na rzecz popularyzowania literatury ojczystej.

---

Oceń: Tomasz Burek

---