Wacław Berent

---

Życiorys

Biografia Wacława Berenta jest pełna niejasności i tajemnic. Oficjalne daty urodzin oraz śmierci budzą wątpliwości, co sprawia, że jego życie staje się jeszcze bardziej fascynujące. Wiadomo jednak, że artysta przyszedł na świat w Warszawie, pochodził z rodziny mieszczańskiej. Jego ojcem był Karol Berent, który brał udział w powstaniu styczniowym, a matką Wacława Paulina z domu Dejkie. Na edukację w zakresie swoich nauk przyrodniczych Berent postanowił stawić czoło w prywatnym Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. Ukończył studia z zakresu nauk przyrodniczych na Uniwersytecie Zuryskim oraz Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. W 1895 roku w Zurychu uzyskał tytuł doktora nauk przyrodniczych na podstawie rozprawy dotyczącej ichtiologii (Zur Kenntnis des Parablastes und der Keimblätterdifferenzierung im Ei der Knochenfische).

Po zakończeniu edukacji Berent osiedlił się na stałe w Warszawie, jednak nie brakowało mu podróży po Europie. Często odwiedzał Austrię, Niemcy oraz Włochy. Jego umiejętności językowe były imponujące; był poliglotą, który biegle posługiwał się rosyjskim, niemieckim, francuskim oraz włoskim. Dodatkowo podjął naukę języka angielskiego oraz łaciny średniowiecznej.

Około roku 1899, w Warszawie, poznał młodą poetkę – Bronisławę Mierz-Brzezicką (od roku 1901 żonę rzeźbiarza – Stanisława K. Ostrowskiego), w której zakochał się na wiele lat. Swe uczucia wyraził w prawdopodobnie zniszczonej powieści pt. Kredowe koło (lub Zaklęte koło). Poetka w dedykowanym Berentowi wierszu pt. Źródło w piękny sposób wyznawała: „I z wolna na falach wiatru przepływają do mnie wspomnienia – dalekie, rozpłynięte echa przeszłości; a w myślach mi powstaje całe to życie minione: utraconego szczęścia wiecznie żałosna historia… pamiętam ją i rozumiem.”

Debiut literacki Berenta miał miejsce w 1894 roku, kiedy to opublikował opowiadanie Nauczyciel pod pseudonimem Wł. Rawicz w czasopiśmie literackim „Ateneum”. W tym samym roku jego szkic Przy niedzieli został zamieszczony w „Gazecie Polskiej”. Rok później, w 1896, rozpoczął współpracę z czasopismem „Wszechświat”, w którym publikował m.in. w 1898 roku artykuł Jeszcze o domniemanym protoplaście człowieka oraz w 1901 roku badania nad zapładnianiem i rozwojem jaja zwierzęcego.

W latach 1900-1907 Berent wszedł w bliską współpracę z periodykiem „Chimera” założonym przez Zenona Miriama Przesmyckiego. Jego teksty na łamach tego pisma, w tym powieść polifoniczną o artystach, ugruntowały jego pozycję w gronie najważniejszych twórców okresu modernizmu. W 1905 roku wydał polityczną broszurę Idea w ruchu rewolucyjnym, która stała się częścią powieści Ozimina, przedstawiającej polskie społeczeństwo przed nadejściem rewolucji. Najsłynniejszym dziełem Berenta jest powieść Opowieść rybałta z lat 1917-1918, której tytuł później zmieniono na Żywe kamienie.

W okresie międzywojennym Berent skupił swoje siły na pracy jako tłumacz. Jego przekłady obejmowały utwory takich twórców jak Ibsen, Goethe, Stendhal czy Romain Rolland. Również w tym czasie opublikował biografie wybitnych postaci związanych z kulturą i militariami, takie jak Nurt, Diogenes w kontuszu czy Zmierzch wodzów. W 1932 roku jego wysiłki zostały uhonorowane Państwową Nagrodą Literacką, głównie za opowieści zawarte w Wywłaszczeniu muz.

W latach 1920-1921 Berent działał jako współredaktor „Nowego Przeglądu Literatury i Sztuki”, a w 1924 roku redagował serię Opowieści Zwięzłe. W 1929 roku współpracował z Janem Lechoniem nad Pamiętnikiem Warszawskim. W 1933 roku został powołany do Polskiej Akademii Literatury oraz do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie.

Berent był krytykiem haseł pozytywistycznych, a także występował przeciwko romantyzmowi oraz nowym prądom w filozofii polskiej oraz europejskiej bohemy. Jego twórczość cechowała się erudycyjnym stylem, bogatym w metafory i starannie dopracowanym językiem. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 80, rząd 3, grób 27).

Twórczość

W twórczości Wacława Berenta można znaleźć różnorodne opowiadania i powieści, które odzwierciedlają nie tylko jego literacki kunszt, ale i głębokie zainteresowanie tematyką społeczną oraz filozoficzną. Oto ważniejsze z nich:

• Nauczyciel (opowiadanie), 1894,
• Fachowiec, 1895,
• Próchno, 1903,
• Idee w ruchu rewolucyjnym, 1905,
• Źródła i ujścia nietzscheanizmu, 1906,
• Ozimina, 1911,
• Żywe kamienie (pierwotny tytuł Opowieść rybałta), 1918,
• Nurt, 1934,
• Diogenes w kontuszu, 1937,
• Zmierzch wodzów, 1939.

Berent wyróżniał się także w dziedzinie tłumaczeń, co potwierdzają jego prace z zakresu literatury obcej. Warto wymienić:

• Żart, satyra, ironia i głębsze znaczenie, D. Grabbe, 1901,
• Tako rzecze Zaratustra, Książka dla wszystkich i dla nikogo, F. Nietzsche, 1905,
• Gawęda o duchach, Historia moralna. Z gawęd uchodźców niemieckich 1794–1795, J.W. Goethe, 1924,
• Włóczęga, K. Hamsun, 1924,
• Baryłeczka, G. de Maupassant, 1924,
• Z kronik włoskich: Vittoria Accoramboni oraz Księżna de Paliano, Stendhal, 1924,
• Żywot Michała Anioła, R. Rolland, 1924,
• Historia gejszy oraz Mniszka i Żona, L. Hearn, 1924,
• Opowieści niesamowite i upiorne, L. Hearn, 1924,
• Wróg ludu, H. Ibsen, 1926,
• Heroje, czyli Klechdy greckie o bohaterach, Ch. Kingsley, 1926.

Jego różnorodność tematów i form literackich sprawia, że pozostaje on istotną postacią w polskiej literaturze na początku XX wieku.

Ordery i odznaczenia

Wacław Berent, znany polski pisarz, otrzymał szereg zaszczytnych odznaczeń za swoje osiągnięcia.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 listopada 1933 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 2 maja 1923 roku.

Upamiętnienie

W dniu 5 grudnia 1977 roku w Warszawie, jedna z ulic w obecnej dzielnicy Bielany zyskała zaszczytne imię Wacława Berenta.

Postać ta jest upamiętniana nie tylko w stolicy, ale również w innych miastach Polski, gdzie jego imię noszą ulice w miejscowościach takich jak: Chojnice, Częstochowa, Jelenia Góra, Kraków, Pruszków oraz Wrocław.

---

Oceń: Wacław Berent

---