Stefan Jakobielski

---

Życiorys

Stefan Jakobielski przyszedł na świat 11 sierpnia 1937 roku w Warszawie, jako syn Karola Jakobielskiego oraz Haliny z domu Grzymała. W młodzieńczych latach kształcił się w liceum im. St. Małachowskiego w Płocku. Następnie, w 1954 roku, rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim.

W początkowych latach 60. XX wieku zaangażował się w badania archeologiczne w Faras, które były prowadzone przez profesora Kazimierza Michałowskiego. W 1961 roku dołączył do zespołu jako koptolog, gdzie zajmował się dokumentacją oraz opracowaniem inskrypcji. Jego wkład w prace badawcze na tym stanowisku był znaczący – uczestniczył w odkryciu katedry z malowidłami w sezonie 1961/62 oraz kolejnych dwu ekspedycjach, które miały miejsce w latach 1962/1963 i 1963/64. Brał również aktywny udział w transferze malowideł ze ścian katedry, jak i dokumentacji materiałów, które obecnie można oglądać w Galerii Faras im. Kazimierza Michałowskiego, zlokalizowanej w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Wczesne lata 60. to także czas jego licznych badań na innych stanowiskach archeologicznych. W 1962 roku wziął udział w ekspedycji w Tell Atrib, gdzie pracował jako archeolog-epigrafik, a także w Palmyrze. Pracując w tym samym charakterze, uczestniczył w wykopaliskach na stanowisku Deir el-Bahari w sezonie 1962/63. To wtedy prowadzone były badania w górnym dziedzińcu świątyni Hatszepsut oraz wykopaliska w rejonie świątyni Totmesa III. W 1968 roku obronił doktorat, co stanowiło ważny krok w jego karierze naukowej.

W 1966 roku objął stanowisko kierownika wykopalisk w nubijskim miejscu archeologicznym w Dongoli, które zajmował aż do 2006 roku. W ramach tych badań, które prowadził jako wyspecjalizowany nubiolog, dokonano odkryć, w tym Klasztoru św. Trójcy (Wielkiego Klasztoru Antoniego). Wyniki jego badań publikowane były w renomowanych wydaniach jak „Dongola Studien” oraz w roczniku Polish Archaeology in the Mediterranean. Praca Stefana Jakobielskiego na stanowisku w Dongoli została uwieńczona wystawą w 2006 roku, zatytułowaną „Polskie wykopaliska w Starej Dongoli”, mającą na celu podsumowanie 45-letniej współpracy archeologicznej z Sudanem i zorganizowaną w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie był współkuratorem. Wystawa ta obejmowała również szereg zabytków wypożyczonych z muzeum w Chartumie, pozyskanych podczas licznych ekspedycji kierowanych przez niego.

W latach 1972-1974, na zaproszenie Egypt Exploration Society, uczestniczył w międzynarodowej misji archeologicznej w Qasr Ibrim, pełniąc rolę archeologa-epigrafika. Od 1974 do 2002 roku piastował stanowisko kierownika Pracowni Nubiologii w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej Polskiej Akademii Nauk (aktualnie IKŚiO PAN). W tym samym czasie kierował także Pracownią Dokumentacji Architektoniczno-Archeologicznej. Jego osiągnięcia naukowe obejmowały wykłady na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie od 1974 do 1989 roku, a następnie, w latach 2006–2009, prowadził zajęcia z zakresu archeologii w Wyższej Szkole Teologiczno-Humanistycznej w Podkowie Leśnej. Był aktywnym pracownikiem Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk (IKŚiO PAN).

Stefan Jakobielski napisał wiele znaczących publikacji oraz pełnił funkcję redaktora w różnych seriach wydawniczych, takich jak Nubia, Études et Travaux, Nubica et Aethiopica oraz Bibliotheca nubica. Od 2005 roku współredagował czasopismo „Gdańsk Archaeological Museum African Reports”.

Członkostwo w towarzystwach naukowych

Stefan Jakobielski był ważną postacią w świecie nauki, angażując się aktywnie w różnorodne towarzystwa naukowe. Jego wpływ na rozwój badań nad kulturą Nubi sprawił, że w 1972 roku stał się jednym z głównych inicjatorów utworzenia Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego. W okresie lat 1978–1986 zasiadał w zarządzie tego szacownego organizmu, co podkreśla jego zaangażowanie w rozwój badań archeologicznych.

W 1980 roku, jako uznany specjalista, Stefan Jakobielski został powołany na członka korespondenta Niemieckiego Instytutu Archeologicznego (niem. Deutsches Archäologisches Institut, DAI). Jego przynależność do tego prestiżowego instytutu zapewniła mu dostęp do najnowszych odkryć i badań na arenie międzynarodowej.

Oprócz tego, Stefan Jakobielski był również częścią International Association of Egyptologists, co ukazuje jego szeroki zasięg wpływów i zainteresowanie tematyką egiptologii, łącząc w ten sposób różne obszary badań humanistycznych.

Odznaczenia i nagrody

W roku 2002 Stefan Jakobielski został uhonorowany najwyższym sudańskim odznaczeniem, które jest przyznawane cudzoziemcom: Order Dwóch Nilów z Gwiazdą. Oprócz tego, wyróżniono go Orderem Odrodzenia Polski.

Wraz z Bogdanem Żurawskim otrzymał medal od dyrektora Sudańskiej Służby Starożytności, który docenił ich zasługi na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego.

Obaj badacze zostali również uhonorowani przez władze prowincji Dongola (Medżlis), które przyznały im dyplomy za ich osiągnięcia w zakresie badań lokalnego dziedzictwa.

Wybrane publikacje

W bogatym dorobku literackim Stefana Jakobielskiego szczególnie wyróżniają się jego monografie i publikacje książkowe. Wśród nich można wymienić:

• „Katalog rękopisów orientalnych ze zbiorów polskich”, tom 4, który zawiera katalog rękopisów egipskich, koptyjskich i etiopskich. Opracowania w poszczególnych działach podjęli T. Andrzejewski, S. Jakobielski oraz S. Strelcyn, a całość redagowana była przez S. Strelcyna przy współpracy M. Lewickiego oraz A. Zajączkowskiego. Publikacja ta ukazała się w 1960 roku w Warszawie nakładem PWN.
• „A history of the bishopric of Pachoras on the basis of Coptic inscriptions”, która została opublikowana w 1972 roku przez Éditions Scientifiques de Pologne w Warszawie.
• „Faras: wall paintings in the collection of the National Museum in Warsaw”, wydana w 1974 roku przez Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, przy współudziale Kazimierza Michałowskiego oraz Krystyny Keplicz.
• Artykuł zatytułowany „Polish Excavations at Old Dongola 1973 and 1974 Seasons”, opublikowany w „Études Nubiennes” pod redakcją J. Leclanta i J. Vercouttera w 1975 roku, na stronach 127–140.
• Wstęp oraz przekład rozdziałów I–VII, XXVII i Epilogu w publikacji „Historia Kościołów Wschodnich”, przetłumaczonym przez Jakubielskiego, wydanym w Warszawie w 1978 roku.
• Rozdział „Christian Nubia at the height of its Civilization” w tomie „General History of Africa”, puentujący temat historii Nubii, opublikowanym przez UNESCO w 1988 roku.
• Współredakcja publikacji „50 years of Polish excavations in Egypt and the Near East: acts of the Symposium at the Warsaw University”, która ukazała się w 1992 roku.
• „The Early Christian Period in Nubia” zamieszczony w „History of Humanity”, wydanym przez UNESCO w 1996 roku, na stronach 326–331.
• „Nubia w okresie chrześcijańskim” w „Historii Afryki. Do początku XIX wieku”, opublikowanej w 1996 roku, na stronach 545–569.
• „Dongola-Studien: 35 Jahre polnischer Forschungen im Zentrum des makuritischen Reiches”, wydane w 2001 roku w Warszawie przez Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN.
• Artykuł „Unknown Mural of the Three Youths in a Fiery Furnace from the Faras Cathedral” opublikowany w 2001 roku w materiałach dedykowanych Profesor Annie Różyckiej-Bryzek.
• „Polskie wykopaliska w Starej Dongoli: 45 lat współpracy archeologicznej z Sudanem”, wydany przez Muzeum Narodowe w 2006 roku.
• Współpraca przy artykule „From Aswan to Dongola: The Epitaph of Bishop Joseph (died AD 668)” w tomie „Nubian Voices” w 2011 roku.
• „Pachoras/Faras. The wall paintings from the Cathedrals of Aetios, Paulos and Petros” z 2017 roku, wydany przez PCMA UW oraz Muzeum Narodowe w Warszawie.

Jakobielski był także autorem wielu artykułów w wydawnictwach ciągłych, takich jak:

• „La liste des évêques de Pakhoras” opublikowany w „Études et Travaux” w 1965 roku oraz „Grecka inskrypcja fundacyjna katedry w Faras” w „Roczniku Muzeum Narodowego w Warszawie” w 1966 roku.
• „Two Coptic Foundation Stones from Faras” oraz „Some Remarks on Faras Inscriptions” w latach 1966 i 1970.
• „Portraits of the Bishops of Faras” w „Nubian Studies”, opublikowanej w 1982 roku.
• Artykuły dotyczące architektury i chronologii Faras oraz innych aspektów badań nubijskich, które wnosiły istotny wkład w archeologię i historię wczesnochrześcijańskiej Nubii.
• Badania związane z inskrypcjami, ostrakonami oraz graffiti w kontekście archeologii na obszarze Soby w 1991 roku.

Stefan Jakobielski nie tylko uczestniczył w publikacjach, ale także pełnił rolę redaktora i współautora w wielu znaczących projektach badawczych, co znacząco wzbogaciło wiedzę na temat historiografii i archeologii południowego Egiptu i Nubii.

---

Oceń: Stefan Jakobielski

---