Piotr Nowak (filozof)

---

Działalność naukowa, publicystyczna i wydawnicza

W 1994 roku Piotr Nowak ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim. Następnie, w 2002 roku, uzyskał stopień doktora na podstawie pracy dyplomowej pt. „Pytanie 'o śmierć człowieka’: (Nietzsche, Heidegger, Foucault, Arendt, Kojeve)” napisanej pod kierunkiem Cezarego Wodzińskiego. W 2012 roku obronił pracę habilitacyjną, a w 2021 roku otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych.

Jako ekspert i tłumacz, Nowak pracował nad przekładami prac takich autorów jak Hannah Arendt, W.H. Auden, Leo Strauss czy A. Kojève. W jego dorobku znajduje się również redakcja tekstów, które wcześniej nie były dostępne w języku polskim. W ramach tej działalności stworzył kilka istotnych publikacji, takich jak zbiór pism Jacoba Taubesa pt. „Apokalipsa i polityka. Eseje mesjańskie” z 2013 roku oraz prace W.H. Audena, w tym „Starożytni i my. Eseje o przemijaniu i wieczności” wydaną w 2017 roku.

Nowak porusza również istotne krytyki dotyczące współczesnego szkolnictwa wyższego w książkach takich jak „Hodowanie troglodytów. Uwagi o szkolnictwie wyższym i kulturze umysłowej człowieka współczesnego” i „Puszka z Pandorą. O kulturze, uniwersytetach i etosie pokolenia ’68”. Jego praca wykracza poza publikacje książkowe; jest on także zastępcą redaktora naczelnego kwartalnika filozoficznego „Kronos. Metafizyka – Religia – Kultura” oraz „Kronos. Philosophical Journal”.

Był jednym z założycieli Fundacji Augusta hr. Cieszkowskiego, a w 2008 roku dołączył do Rady tej fundacji. Nowak współpracował również z mediami, będąc autorem programów telewizyjnych takich jak „Ogród sztuk” (TVP, 1996–2007), „Kronos” (TVP Kultura, 2017-2024) oraz „Powidoków” (TVP Kultura, 2019-2021). Programy te koncentrują się na zagadnieniach filozoficznych oraz kulturalnych.

W ciągu ostatnich lat Piotr Nowak prowadził zajęcia dydaktyczne w Instytucie Filozofii UwB oraz na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego w latach 2013-2023. Może poszczycić się publikacją ponad trzystu artykułów naukowych oraz popularnonaukowych, pisanych w językach polskim, angielskim, rosyjskim i białoruskim. Również w zakresie projektów dotyczących nauki, był ekspertem dla różnych instytucji, takich jak Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej (program „Start” dla młodych naukowców, 2015), Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (program „Pomniki polskiej myśli filozoficznej, teologicznej i społecznej XX i XXI wieku”, 2016), Narodowe Centrum Kultury (przewodniczący Zespołu do Spraw Państwa i Rynku, 2016–2017) oraz w Instytucie Książki (program Translatorski ©POLAND 2019-2021).

Książki

Oto zestawienie przeróżnych publikacji autorstwa Piotra Nowaka, które rzuca światło na jego różnorodne zainteresowania i głębokie zrozumienie filozofii. Wśród wymienionych tytułów znajdziemy wieloaspektowe prace dotyczące filozofii politycznej, misantropii oraz literackie antologie.

• Historia filozofii politycznej. Część trzecia, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2024 – zawiera wybór tekstów oraz wstęp i redakcję naukową,
• Szkicownik mizantropa, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2023,
• Filozofowie (w trzech słowach), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2022,
• Hannah Arendt, Kryzys republiki, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2022; odpowiada za przekład oraz przedmowę,
• After Jews. Essays on Political Theology, Shoah and the End of Man, Anthem Press, New York-London, 2022,
• Friedrich Nietzsche, O przyszłości naszych zakładów kształceniowych. Sześć prelekcji wygłoszonych w Bazylei na zlecenie Towarzystwa Akademickiego, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2020 – redakcja naukowa, posłowie,
• W.H. Auden, Antologia grecka, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2020 – wybór tekstów, współprzekład, redakcja naukowa wydania polskiego, posłowie,
• Carl Schmitt, Nomos ziemi w prawie międzynarodowym ius publicum Europaeum, Warszawa 2019 – przedmowa oraz redakcja naukowa,
• Leo Strauss, Sokrates i Arystofanes, Warszawa 2019 – redakcja naukowa, posłowie,
• M. Cwietajewa, R.M. Rilke, B. Pasternak, Listy, Warszawa 2018 – posłowie, redakcja naukowa,
• Przemoc i słowa. W kręgu filozofii politycznej Hannah Arendt, Warszawa 2018,
• D.H. Lawrence, Apokalipsa, Warszawa 2018 – redakcja naukowa, posłowie,
• W. Rozanow, Przez śmierć, Fundacja August, Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2017 – wybór tekstów, przekład wraz z wstępem, redakcja naukowa,
• W.H. Auden, Starożytni i my. Eseje o przemijaniu i wieczności, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2017 – wybór tekstów z przekładem oraz wstępem, redakcja naukowa,
• W.H. Auden, Wykłady o Shakespearze, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016 – przedmowa do drugiego wydania; 2015 – przekład, wstęp i posłowie,
• Historia filozofii politycznej. Część druga, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016 – wybór tekstów, współprzekład, autorstwo tekstów, wstęp, redakcja naukowa,
• Puszka z Pandorą, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016,
• Umieram, więc jestem, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016,
• Lew Szestow, Wielkie wigilie, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016 – przedmowa, redakcja naukowa,
• Jacob Taubes, Zachodnia eschatologia, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016 – posłowie, redakcja naukowa,
• Carl Schmitt, Dyktatura. Od źródeł nowożytnej idei suwerenności do proletariackiej walki klas, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2016 – przedmowa oraz redakcja naukowa,
• Platon, Eutyfron, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2015; wstęp, wybór tekstów, redakcja naukowa, autorstwo tekstów, współprzekład,
• Hodowanie troglodytów. Uwagi o szkolnictwie wyższym i kulturze umysłowej człowieka współczesnego, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2014,
• The Ancients and Shakespeare on Time. Some Remarks on the War of Generations, Rodopi-Brill, Amsterdam-New York 2014,
• Wasilij Rozanow, Odosobnione (niemal na prawach rękopisu), Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2014; redakcja naukowa, przekład, posłowie,
• Jacob Taubes, Apokalipsa i polityka. Pisma mesjańskie, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2013; wstęp, wybór tekstów, współprzekład, redakcja naukowa,
• Wasilij Rozanow, Opadłe liście, Biblioteka kwartalnika KRONOS, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa 2013; wstęp, redakcja naukowa,
• Podpis księcia. Rozważania o mocy i słabości, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2013,
• Hannah Arendt, Pisma żydowskie, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2012; wstęp, wybór tekstów, współprzekład, redakcja naukowa,
• Hannah Arendt, Wykłady o filozofii politycznej Kanta, Biblioteka Kwartalnika Kronos, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2012; wstęp, redakcja naukowa,
• Platon, Uczta, Sic!, Warszawa 2012; wstęp, wybór tekstów, redakcja naukowa, autorstwo tekstów,
• Hannah Arendt, W. H. Auden, Drut kolczasty, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2011; wybór tekstów, przekład, redakcja naukowa, przedmowa,
• Leo Strauss, Joseph Cropsey, Historia filozofii politycznej, Fronda / Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2010 – przedmowa, redakcja naukowa, współprzekład,
• Man And His Enemies. Essays On Carl Schmitt, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2008 – przedmowa (wraz ze Svetozarem Minkovem), współredaktor tomu, autorstwo tekstów,
• Ontologia sukcesu. Esej przy filozofii Alexandre’a Kojève’a, Słowo/Obraz/Terytoria, Gdańsk 2006,
• Wojna pokoleń, Prószyński i ska, Warszawa 2006 – redaktor tomu, autorstwo tekstów.

Wyróżnienia

W 2019 roku Piotr Nowak został uhonorowany prestiżową Nagrodą Literacką „Skrzydła Dedala” za bezkompromisową analizę zagadnień współczesnej kultury, szczególnie za jego dzieło poświęcone problemom przedstawionym w książce Przemoc i słowa. W kręgu filozofii politycznej Hannah Arendt.

Oprócz tego, autor ten jest wielokrotnym zdobywcą nagrody Rektora Uniwersytetu w Białymstoku. Warto również wspomnieć, że w 1994 roku otrzymał nagrodę Rektora Uniwersytetu Warszawskiego, co podkreśla jego znaczącą pozycję w akademickim świecie.

W roku 2023, w 14. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku”, jego książka Filozofowie (w trzech słowach) została uhonorowana w kategorii Najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku.

Kontrowersje

Filozof Piotr Nowak, w swoim artykule zatytułowanym Czy ludzie niezrównoważeni psychicznie powinni być przyjmowani na uczelnie wyższe?, opublikowanym w styczniu 2017 roku, porusza kontrowersyjny temat obecności osób psychicznie chorych na uczelniach wyższych. W wersji drukowanej tekst nosił tytuł Lekcje z wariatem, który został zmieniony w wydaniu online, co wzbudziło dodatkowe emocje.

Nowak argumentuje za potrzebą ograniczonej dyskryminacji przy rekrutacji osób z zaburzeniami, w tym tych z zespołem Aspergera. Krytycznie odnosi się do braku regulacji administracyjnych, które powinny wskazywać różnice między niepełnosprawnością fizyczną a psychiczną. Zawarte w artykule stwierdzenie, że Osoby niezrównoważone są pozbawione obu cech [tj. ostrożności i zdrowego rozsądku], sugeruje, że powinno się do nich podchodzić ze zrozumieniem, ale zachować dystans.

Artykuł spotkał się z intensywną krytyką ze strony środowisk akademickich, w tym rektora Uniwersytetu w Białymstoku oraz władz wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie Nowak prowadzi wykłady. Jednakże zyskał również wsparcie ze strony studentów i komentatorów, w tym Jana Marii Rokity oraz Ryszarda Legutki.

W obliczu kontrowersji, autor zdecydował się na publikację wyjaśnień, w których przeprosił osób urażonych słowami zawartymi w artykule, jednocześnie podtrzymując swoje zdanie na temat obecności osób z zaburzeniami na uniwersytetach, które mogą przeszkadzać w funkcjonowaniu akademickim. W kolejnych wyjaśnieniach krytykuje również hipokryzję środowiska akademickiego, brak odpowiednich rozwiązań administracyjnych oraz zmienność terminologii psychologicznej.

Nowak proponuje zasady dotyczące ograniczonej dyskryminacji, w tym przywrócenie egzaminów wstępnych na studia, wymóg przedstawienia świadectwa zdrowia psychicznego na wybrane kierunki oraz wprowadzenie reguł, które mają na celu ograniczenie roszczeń oraz wymuszenie zrozumienia odmienności. Jednakże nie precyzuje, jakie konsekwencje miałyby być stosowane w przypadku ich naruszenia.

Rzecznik dyscyplinarny Uniwersytetu w Białymstoku uznał, że tekst Nowaka nie zawiera znamion zniesławienia ani przewinienia dyscyplinarnego, potwierdzając, że artykuł mieścił się w ramach wolności wypowiedzi. Mimo to, rektor uczelni zdecydował się na upomnienie Nowaka za przerwanie zajęć oraz wyproszenie ze zajęć jednego ze studentów, co miało miejsce w związku z kontrowersjami dotyczącymi jego tekstu.

---

Oceń: Piotr Nowak (filozof)

---