Mieczysław Jeżewski

---

Życiorys

Mieczysław Jeżewski był wybitnym polskim naukowcem, który osiągnął wiele znaczących sukcesów w swojej karierze edukacyjnej i badawczej. Ukończył Uniwersytet Jagielloński, gdzie rozpoczął swoją przygodę z nauką. Po zakończeniu studiów postanowił włączyć się w działania zbrojne i jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Od roku 1921 wrócił na UJ, aby objąć rolę starszego asystenta, zyskując w roku 1922 stanowisko zastępcy profesora fizyki doświadczalnej.

W 1924 roku uzyskał stopień doktora nauk fizycznych oraz habilitację, co otworzyło mu drogę do dalszej kariery akademickiej. W tym samym roku rozpoczął prowadzenie wykładów w Studium Rolniczym UJ. Podczas swojego pobytu w Zurychu specjalizował się w dziedzinie optyki jako stypendysta Fundacji Rockefellera. W 1926 roku objął stanowisko profesora nadzwyczajnego fizyki w Akademii Górniczej w Krakowie oraz dyrektora Zakładu Fizyki na Wydziale Hutniczym.

W 1929 roku został dziekanem Wydziału Hutniczego, a pięć lat później, w 1934 roku, został profesorem zwyczajnym. W roku 1939 przyjął funkcję prorektora Akademii. Niestety, po wybuchu II wojny światowej i kontrowersyjnej akcji Sonderaktion Krakau, Jeżewski został aresztowany 6 listopada 1939 roku i deportowany do Sachsenhausen.

Po wojnie, po swoim powrocie do Krakowa, wykładał w Państwowej Szkole Technicznej Górniczo-Hutniczo-Mierniczej. Dodatkowo zaangażował się w działalność tajnych grup edukacyjnych, co stanowiło ważny aspekt edukacji w tym trudnym czasie. Ponownie, po zakończeniu wojny, objął stanowisko prorektora (1945–1947/1948).

W 1948 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie pełnił rolę dyrektora nowo powstałej jednostki badawczej – Głównego Instytutu Fizyki Technicznej PW (GIFT). Po kilku latach, w 1952 roku, powrócił do Akademii Górniczej i Hutniczej w Krakowie, gdzie został kierownikiem Katedry Fizyki oraz Zakładu Fizyki Technicznej. Jego wiedza i doświadczenie sprawiły, że prowadził wykłady również jako docent Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Mieczysław Jeżewski zmarł w Krakowie i spoczywa na cmentarzu Rakowickim (kwatera XIIA-23-1), pozostawiając po sobie trwały ślad w polskiej nauce i edukacji.

Tematyka badań

Mieczysław Jeżewski był jednym z wybitnych badaczy, który od lat 20. XX wieku zajmował się badaniami nad właściwościami dielektryków oraz ciekłych kryształów. Jego zainteresowania obejmowały także fenomen rozpraszania światła oraz badania właściwości fal radiowych.

W szczególności, Jeżewski analizował, jak pola elektryczne i magnetyczne wpływają na przenikalność elektryczną i magnetyczną tych substancji. Niezwykle istotne były jego osiągnięcia w zakresie radiotechniki i technik telewizyjnych. Już w 1927 roku, w artykule zatytułowanymÜber Resonanz in einem Schwingungskreise mit parallel geschaltetem Widerstand, przedstawił matematyczną analizę pracy obwodu rezonansowego z równoległym opornikiem. W swoim badaniu wykazał, jak oporność wpływa na częstotliwość rezonansową oraz prąd płynący w obwodzie.

Na zaproszenie Mariana Mięsowicza, Mieczysław Jeżewski dołączył do zespołu badającego zagadnienia związane z promieniowaniem kosmicznym. W Akademii Górniczej, późniejszej AGH, powstał jeden z pierwszych ośrodków naukowych w Krakowie, który podejmował ten ważny temat, obok zespołu Henryka Niewodniczańskiego działającego na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Katedrze Fizyki AG zbudowano zaawansowaną aparaturę elektroniczną, w tym liczniki G-M, mające na celu badanie promieniowania kosmicznego.

W 1937 roku projekt balonu stratosferycznego, w który zaangażowani byli m.in. Mieczysław Wolfke oraz Szczepan Szczeniowski, stanął przed dużym wyzwaniem. Przygotowania do lotu zakończyły się niepowodzeniem, ponieważ balon został uszkodzony w trakcie wypuszczania wodoru w wyniku silnego wiatru. Niestety, wybuch II wojny światowej sprawił, że następne próby wystartowania balonu zostały wstrzymane.

Warto również wspomnieć, że badania prowadzone przez M. Jeżewskiego w 1949 roku, w współpracy z Zygmuntem Kaweckim oraz Ludgerem Szklarskim, doprowadziły do powstania innowacyjnego przyrządu magnetycznego, wykorzystywanego do badania lin stalowych, szczególnie lin kopalnianych. Wynalazek ten został opatentowany i znalazł swoje zastosowanie praktyczne, w tym w kontroli stanu technicznego linii kolejki na Kasprowy Wierch.

Publikacje (wybór)

Publikacje Mieczysława Jeżewskiego w obszarze radiotechniki i telekomunikacji to istotne prace, które ukazały się w różnych latach. Oto kilka z najważniejszych pozycji:

• 1924 – Anisotropie der flüssigen Kristale bezüglich ihrer Dielektrizitätskonstanten und ihrer elektrischen Feitfähigkeit, opublikowane w Annalen der Physik, tom 75, zeszyt 17,
• 1924 – Radjotelefonja i radjotelegrafja; popularny wykład o podstawach radiotechniki oraz metody budowy amatorskich stacji odbiorczych, wzbogacony o 162 rysunki, wyd. T. Mikulskiego, Katowice,
• 1927 – Radjoodbiorniki, wyd. M. Arct, Warszawa,
• 1927 – Radjoodbiorniki lampowe, autorzy: Jeżewski M., Janik Aleksander, wyd. M. Arcta, Warszawa,
• 1927 – Lampa wielokrotna, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa,
• 1927 – Über Resonanz in einem Schwingungskreise mit parallel geschaltetem Widerstand, opublikowane w Zeitschrift für Physik A, tom 43, nr 5–6, Berlin/Heidelberg,
• 1938 – Przenoszenie obrazów na drodze elektrycznej i telewizja, TNSW, Lwów-Warszawa.

Wysoką renomą cieszą się także jego podręczniki fizyki, które były wielokrotnie wznowione:

• Fizyka; podręcznik dla wyższych szkół technicznych, wydanie 10, PWN Warszawa 1967,
• Fizyka, uzupełnienie; podręcznik dla studentów wyższych technicznych studiów zawodowych, PWN Warszawa 1968,
• Fizyka ogólna; podręcznik dla studiów nauczycielskich, część 2, wydanie 6, PWN Warszawa 1973,
• Fizyka ogólna; podręcznik dla studiów nauczycielskich, część 2, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1969,
• Fizyka ogólna; podręcznik dla studiów nauczycielskich, część 1, wydanie 5, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1973,
• Fizyka; podręcznik dla wyższych szkół technicznych, wydanie 11, poprawione i uzupełnione, PWN Warszawa 1970.

W dorobku M. Jeżewskiego znajdują się również patenty, dotyczące innowacyjnych konstrukcji przyrządów do magnetycznego badania lin stalowych. W szczególności:

• patenty nr 33472, nr 34170, nr 42151 dotyczące konstrukcji przyrządów do badania lin stalowych magnesowanych podłużnie,
• patent nr 46897, dotyczący defektografu magnetycznego przeznaczonego do badania lin, prętów oraz rur stalowych.

Członkostwo w stowarzyszeniach naukowych

Mieczysław Jeżewski był wybitnym naukowcem, który zyskał uznanie w polskim środowisku akademickim. Jego działalność w zakresie stowarzyszeń naukowych jest godna uwagi. W 1934 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk Technicznych, co stanowiło istotny krok w jego karierze. Dwa lata później, w 1936 roku, uzyskał status członka Akademii Nauk Technicznych, co potwierdza jego znaczenie w tej dziedzinie.

Również w 1934 roku dołączył jako członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności (PAU), a dwa lata później stał się członkiem tej prestiżowej instytucji. Te osiągnięcia świadczą o jego zaangażowaniu i wpływie na rozwój naukowy w Polsce.

W latach 1957–1971 pełnił dodatkowo odpowiedzialną funkcję wiceprezesa PAU, co podkreśla jego aktywność i znaczenie w polskim życiu akademickim.

Ordery i odznaczenia

Mieczysław Jeżewski był osobą, która otrzymała znaczące wyróżnienia za swoje zasługi. Jego osiągnięcia zostały docenione poprzez przyznanie mu następujących odznaczeń:

• krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• złoty krzyż zasługi (15 listopada 1946),
• medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955).

Opinie

Na XXXV Zjeździe Fizyków Polskich, który miał miejsce w Białymstoku, miałem okazję wysłuchać prezentacji profesora Andrzeja Kajetana Wróblewskiego z Instytutu Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Jego referat nosił tytuł „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” i stanowił zwięzłą analizę stanu fizyki w Polsce w dwudziestym wieku.

W trakcie jego wystąpienia professor Wróblewski przedstawił różnorodne wskaźniki bibliometryczne, które obrazują rozwój tej dziedziny w naszym kraju. Podzielił się także danymi dotyczącymi liczby przyznawanych stopni oraz tytułów naukowych, a także ilości studentów fizyki w Polsce. W podsumowaniu wzmiankował o znaczących osiągnięciach Polaków w światowej fizyce tego okresu.

W szczególności, poza Marią Skłodowską-Curie, która jest często klasyfikowana jako obywatelka Francji w międzynarodowych zestawieniach, wyróżnił czterech wybitnych fizyków, którzy zasłużyli na miano odkrywców tej rangi, co Nagroda Nobla. Byli to Mariana Smoluchowski, Marian Danysz, Jerzy Pniewski oraz Karol Olszewski.

Wśród osiemnastu innych uczonych, którzy nie osiągnęli takiego poziomu uznania, ale stanowili istotne wsparcie dla rozwoju fizyki na świecie oraz zostali ujęci w ważnych międzynarodowych opracowaniach historycznych, znalazł się również Mieczysław Jeżewski. Jego prace były znaczącym wkładem włożonym w postęp w dziedzinie fizyki.

---

Oceń: Mieczysław Jeżewski

---