Anna Engelking

---

Życiorys

Anna Engelking ukończyła studia z zakresu filologii polskiej w 1983 roku oraz etnografii w 1986 roku na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Jej praca doktorska, pod której kierunkiem stała Renata Grzegorczykowa, dotyczyła magii ludowych rytuałów słownych, a konkretnie przykładu klątwy w obszarze językoznawstwa. Obroniła ją na Wydziale Polonistyki UW w 1998 roku.

W 2013 roku, na podstawie swojego dorobku naukowego oraz książki pt. Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku, uzyskała habilitację w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.

Anna Engelking przez wiele lat związana była z różnymi jednostkami akademickimi. Pracowała w Instytucie Języka Polskiego na Wydziale Polonistyki UW w latach 1983–1994. Następnie spędziła czas w Katedrze Etnologii i Antropologii Kulturowej UW (1994–1998) oraz w Katedrze Kultury Białoruskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku (1997–2004). W latach 2005–2007 pracowała w Ośrodku Badań nad Tradycją Antyczną w Europie Środkowo-Wschodniej UW.

W latach 2007–2011 pełniła funkcję zastępczyni dyrektora ds. ogólnych w Instytucie Slawistyki PAN, a następnie kierowała tym instytutem w latach 2011–2015. Jest także aktywną członkinią Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL) w kadencji 2015–2019.

Rodzina

Siostra Anny Engelking, Barbara Engelking, jest uznaną psycholożką i socjolożką. Pełni również funkcję profesorki oraz kierowniczki Centrum Badań nad Zagładą Żydów, które działa w ramach Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.

Ojciec Anny, Ryszard Engelking, to profesor nauk matematycznych, który jest związany z Polską Akademią Nauk oraz Uniwersytetem Warszawskim. Specjalizuje się w topologii oraz zajmuje się tłumaczeniem literatury francuskiej.

Warto również wspomnieć o kuzynie Anny, Leszku Engelkingu, który jest polskim filologiem, literaturoznawcą oraz poetą. Oprócz tego zajmuje się nowelistyką, tłumaczeniem oraz krytyką literacką i jest związany z Uniwersytetem Łódzkim (UŁ).

Pełnione funkcje

Anna Engelking pełniła szereg istotnych funkcji w różnych instytucjach naukowych i organizacjach w Polsce. Poniżej przedstawiamy podsumowanie jej ról:

• wiceprzewodnicząca Rady Naukowej Instytutu Slawistyki PAN (kadencja 2019–2022),
• wiceprzewodnicząca Komitetu Nauk Etnologicznych PAN (kadencja 2020–2023),
• wiceprezeska PTL (kadencja 2019–2023),
• prezeska Oddziału Warszawskiego PTL (kadencja 2013–2017, 2017–2021),
• członkini Rady Towarzystw Naukowych PAN z ramienia PTL (kadencja 2019–2022),
• przewodnicząca Kapituły Nagrody Fundacji Slawistycznej (od 2017).

Zainteresowania badawcze

Interesuję się różnorodnymi aspektami polskiej etnologii, z szczególnym uwzględnieniem lat dwudziestolecia międzywojennego, a także slawistyki. Istotnym obszarem moich badań jest antropologia oraz pamięć kulturowa białoruskiej wsi.

Dodatkowo zgłębiam tematykę pograniczy kulturowych, w tym relacji polsko-białorusko-litewskich oraz białorusko-ukraińskich. W ramach tych badań realizuję badania terenowe na Białorusi, co pozwala mi na bezpośrednie obserwacje i analizę lokalnych zjawisk kulturowych.

Aktualnie zajmuję się także opracowaniem spuścizny oraz biografii naukowej Józefa Obrębskiego, a także pełnię rolę redaktorki witryny internetowej, która jest poświęcona temu wybitnemu badaczowi.

Wybrane projekty badawcze

W obszarze badań naukowych Anna Engelking zrealizowała szereg interesujących projektów, które przyczyniły się do zgłębienia wiedzy na temat regionu i etnologii. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• „Јузеф Обрембски – „Македонија”. Na tym projekcie skoncentrowano się na naukowej obróbce oraz publikacji etnograficznej dokumentacji oraz monograficznych prac Józefa Obrębskiego, które związane były z macedońskim regionem Porecze. Projekt ten realizowany był w ramach Фондација „Трифун Костовски“ w latach 2018–2020, a kierowniczką była Anna Engelking,
• „Slawistyczny dorobek przedwojennej etnologii polskiej online”. Celem tego projektu było zweryfikowanie, naukowe opracowanie oraz upowszechnienie w otwartym dostępie dotąd nieznanej dokumentacji Józefa Obrębskiego z Macedonii, sporządzonej w latach 30-tych XX wieku. Projekt trwał od 2018 do 2019 roku, a jego również kierowała Anna Engelking,
• „Macedońskie Porecze w 80 lat po badaniach Józefa Obrębskiego”. To antropologiczne studium dotyczące ciągłości i zmiany w badanym regionie prowadzono w latach 2011–2015, pod numerem projektu NCN 2011/01/D/HS3/03583, a Anna Engelking wystąpiła w nim jako wykonawczyni,
• „Granice i pogranicza w świadomości i działaniach społeczności lokalnych wschodniego pogranicza Polski”. Badanie to miało miejsce w latach 2003–2005 w ramach projektu KBN nr 2H02E02023, gdzie anna Engelking również pełniła rolę wykonawczyni,
• „Analiza krytyczna i opracowanie etnograficznych materiałów poleskich Józefa Obrębskiego”. Ten projekt z lat 1995–1998, nr 1P10805007, również podlegał kierownictwu Anny Engelking.

Dzięki tym projektom, Anna Engelking wnosi istotny wkład w obszar etnologii i antropologii, badając różnorodne zjawiska oraz procesy zachodzące w regionach, z którymi związany był Józef Obrębski.

Wybrane publikacje

Książki

• 2000 Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wyd. we Wrocławiu: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej (1. wyd),
• 2010 Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wyd. w Warszawie: Oficyna Naukowa (2. wyd),
• 2017 The Curse. On Folk Magic of the Word. Wyd. w Warszawie: Instytut Slawistyki PAN,
• 2012 Kołchoźnicy: Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku. Wyd. w Toruniu: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Prace pod redakcją

• 2004 Nina Łuszczyk-Ilienkowa, Pińsk, Elektrownia. Mam dziesięć lat. Wyd. w Warszawie: Świat Literacki,
• 2007 Józef Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne. T. 1. Wyd. w Warszawie: Oficyna Naukowa,
• 2013 Czesław Pietkiewicz, Kultura społeczna Polesia Rzeczyckiego. Wyd. w Toruniu: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej – seria „Etnografia Ocalona”,
• 2020 Józef Obrębski, The Giaours of Macedonia. Selected writings. Wyd. w Warszawie: Oficyna Naukowa (tłumaczone z polskiego przez Helenę Teleżyńską).

Artykuły

• 2021 „Our own traitor” as the Focal Point of Belarusian Folk Narrative on Local Perpetrators of the Holocaust. W: Places, Spaces, and Voids in the Holocaust. T. 3. Red. Natalia Aleksiun i Hana Kubátová, München: Wallstein Verlag, s. 219–258,
• 2019 Nauka na usługach polityki? Przypadek Józefa Obrębskiego. „Sprawy Narodowościowe. Seria nowa” 51, DOI: 10.11649/sn.1863,
• 2018 Macedońskie Trobriandy. Józef Obrębski i pierwsze badania wsi europejskiej w paradygmacie funkcjonalizmu. „Lud”, t. 102, s. 185–210,
• 2018 Сказ полесского села, или о фольклоризации памяти о Второй мировой войне. „Славяноведение” nr 6, s. 27–46, DOI: 10.31857/S0869544X0001763-2,
• 2017 „Poleszuk” nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości, „Teksty Drugie” 6, s. 68–94, DOI: 10.18318/td.2017.6.5,
• 2015 The myth of the Tower of Babel and its consequences: The indigenous grammars of the mixed world. A contribution to the anthropology of borderlands (based on research in Belarusian-Lithuanian borderlands), „Český lid: Etnologický časopis” nr 1 (102), s. 1–26,
• 2014 Z dziejów wileńskiego ośrodka etnograficznego w dwudziestoleciu międzywojennym. W stronę profesjonalnych badań terenowych pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego. [W:] W krainie wielu tradycji. Badania etnograficzne na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim w XX i początkach XXI wieku. Red. Krzysztof Snarski, Adam Żulpa, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, s. 9–38,
• 2013 Simple Hardworking Christian Folks, or the Self-Image of Contemporary Belarusian Kolkhozniks: An Anthropologist’s Assessment of a Two-Decade Research Study. „East European Politics and Societies and Cultures”, vol. 27, no 2, s. 260–279, DOI: 10.1177/0888325412469663,
• 2012 Wokół pierwszej polskiej systematyki zamówień. O zapomnianej propozycji Józefa Obrębskiego. „Poznańskie Studia Slawistyczne” nr 3, s. 61–74,
• 1999 The natsyas of the Grodno region of Belarus: a field study. „Nations and Nationalism”, nr 2(5), s. 175–206.

Nagrody

Anna Engelking, uznawana za wybitną postać w dziedzinie antropologii, zyskała szereg prestiżowych nagród za swą pracę badawczą. Jej książkaKołchoźnicy: Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku została wyróżniona na Międzynarodowym Kongresie Badaczy Białorusi w kategorii „Najlepsza polska monografia dotycząca Białorusi w latach 2011–2015” w roku 2016 oraz zdobyła nagrodę „Przeglądu Wschodniego” w 2012 roku w kategorii „Dzieła Krajowe”.

W 2024 roku została uhonorowana Srebrnym Krzyżem Zasługi, co podkreśla jej znaczący wkład w rozwój badań nad Białorusią oraz jej społeczeństwem.

---

Oceń: Anna Engelking

---