Lucjan Szenwald

---

Życiorys

Lucjan Szenwald urodził się w rodzinie o inteligencjach, głęboko zanurzonej w kulturze oraz sztuce. Swoje młodzieńcze lata spędził w Warszawie, gdzie uczęszczał do I Gimnazjum przy ul. Żurawiej 49. Debiut jego twórczości literackiej przyniosły wiersze „Infekcja” i „Garnek”, które zostały opublikowane w 1925 roku w znanym piśmie Skamander. Już wcześniej publikował utwory w szkolnych czasopismach, gdzie zamieszczał zarówno własne wiersze, jak i przekłady oraz artykuły. Już podczas nauki w gimnazjum wykazywał zainteresowanie lingwistyką, podejmując się tłumaczenia dzieł takich autorów jak William Szekspir, Percy Bysshe Shelley oraz Włodzimierz Majakowski.

Po ukończeniu szkoły średniej w 1926 roku, Szenwald postanowił kontynuować swoją edukację i rozpoczął studia na kierunku Filologia Klasyczna. Wśród wykładowców znalazł się prof. Tadeusz Zieliński, któremu poeta poświęcił później jeden ze swoich wierszy zatytułowany Ku czci filologa. W czasach studenckich poznał także przyszłych członków grupy Kwadryga, z którymi współpracował od 1927 roku. Warto wymienić tu takie osobistości jak: Stanisław Ryszard Dobrowolski, Mieczysław Bibrowski, Stefan Flukowski, Władysław Sebyła, Stanisław Ciesielczuk, Włodzimierz Słobodnik, Konstanty Ildefons Gałczyński oraz Aleksander Maliszewski.

W drugim numerze czasopisma tegoż zespołu, Szenwald zaprezentował artykuł programowy grupy pod tytułem O śmierci. Po upadku pisma w 1931 roku poeta nawiązał współpracę z lewicą komunistyczną i w 1932 roku wstąpił do KPP. Dwa lata później rozpoczął publikację wierszy o charakterze agitacyjnym oraz objął funkcję redaktora w magazynie Na Przełaj, gdzie podpisywał swoje prace pod pseudonimami: Adam Greczan, Max oraz Marian Wohl. W 1935 roku powstał jego najobszerniejszy utwór Scena przy strumieniu.

Okres od 1937 do 1939 roku był czasem twórczości dramaturgicznej, co zaowocowało takimi dziełami jak Krzysztof Kolumb na morzu Sargassowym, Ptaki oraz gady; pierwszy z tych utworów został zrealizowany jako słuchowisko radiowe. Niestety, wiele z utworów stworzonych w tym czasie nie przetrwało do dziś.

Po wybuchu II wojny światowej Szenwald udał się do Kowla, a następnie w grudniu 1939 roku osiedlił się we Lwowie. Tam pozyskał zatrudnienie w polskiej redakcji radia dziecięcego. W czasie pobytu w Lwowie napisał zaginiony dramat o Mikołaju Koperniku oraz przetłumaczył utwory Michaiła Tyczyny, Maksyma Rylskiego i Aleksandra Puszkina — teksty te również nie zachowały się do dziś. W tym czasie poeta złożył wniosek o przyjęcie do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) oraz brał udział w manewrach Armii Czerwonej w czerwcu. Do 1943 roku przebywał na Syberii, gdzie powstał wiersz Pożegnanie Syberii.

Od 1943 roku Szenwald prowadził kroniki 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, biorąc udział w bitwie pod Lenino, która miała miejsce 12 i 13 października 1943 roku. Poetyckim upamiętnieniem jego uczestnictwa w tym wydarzeniu jest Ballada o pierwszym batalionie, napisana w tym samym czasie i nawiązująca do 1 pułku piechoty (dwie zwrotki tego tekstu poświęcone są poległemu mjr. Bronisławowi Lachowiczowi).

W 1944 roku, po awansie do stopnia kapitana, Szenwald otrzymał zadanie podjęcia pracy w szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych. Niestety, w tym samym roku, 22 sierpnia, zmarł na skutek odniesionych obrażeń w niefortunnej sytuacji pod Kurowem. Spoczął na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A28-tuje-3).

Twórczość

Lucjan Szenwald to twórca, który głęboko osadził swoją twórczość w tradycji klasycznej oraz romantycznej. Jego poezja, a także wiersze, często nawiązują do tych ważnych nurtów literackich. Interesujący jest również jego dorobek translatorski, obejmujący przekłady dzieł z literatury angielskiej i rosyjskiej.

Znany jest jako autor tekstu popularnej piosenki „Niech żyje wojna”, która mimo upływu czasu wciąż pozostaje aktualna. Utwór ten był wykonywany po wojnie przez takich artystów jak Stanisław Grzesiuk czy Maciej Maleńczuk. Warto również wspomnieć o jego wierszu z frontu zatytułowanym „Ballada o pierwszym batalionie”.

Wersja piosenki „Niech żyje wojna”, wykonana przez Muńka Staszczyka z zespołu Szwagierkolaska, znalazła się na płycie Luksus. To dzieło dowodzi, jak duży wpływ Szenwald miał na polską kulturę muzyczną, a jego teksty oddają nie tylko emocje, ale również społeczne refleksje tamtych czasów.

Upamiętnienia

W różnych miastach Polski można znaleźć ślady upamiętniające Lucjana Szenwalda, które niestety z biegiem lat niektóre z nich zniknęły. Oto szczegóły dotyczące tych miejsc:

• Bydgoszcz: IV Liceum Ogólnokształcące (upamiętnienie nieistniejące, w 1997 roku jego patronem został król Kazimierz III Wielki),
• Gdańsk: Szkoła Podstawowa nr 68 (upamiętnienie nieistniejące, placówka została zlikwidowana w 2000 roku),
• Gdynia: ulica (brak upamiętnienia, w 1991 roku nowym patronem został bp Konstantyn Dominik),
• Grudziądz: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2018 roku patronem został Czesław Szachnitowski),
• Kalisz: ulica (osiedle Majków, upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku nowym patronem został Cyprian Kamil Norwid),
• Katowice: ulica (brak upamiętnienia, w 2017 roku zmieniono patrona na Bolesław Prus),
• Kędzierzyn-Koźle: ulica (brak upamiętnienia, w 2017 roku nazwę zmieniono na Koszarową),
• Kluczbork: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku nowym patronem został Bolesław Prus),
• Kraków: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku patronem został Stefan Janus),
• Lędziny: ulica (brak upamiętnienia, w 2017 roku zmieniono nazwę na Lipową),
• Łańcut: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku zmieniono nazwę na Zieloną),
• Łódź: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2018 roku nowym patronem został Mieczysław Hertz),
• Mielec: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku patronem został mjr Walerian Tumanowicz),
• Poznań: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku nowym patronem został Kazimierz Wasela),
• Radom: Szkoła Podstawowa nr 34 (upamiętnienie nieistniejące, brak informacji o patronie na stronie PSP 34),
• Szczecin: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku nowym patronem został Jerzy Zimowski),
• Tarnów: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 roku patronem została św. Faustyna Kowalska),
• Warszawa: tablica pamiątkowa, która znajduje się od pierwszej połowy lat 50. XX wieku na budynku przy placu Konstytucji 6,
• Wrocław: ulica (brak upamiętnienia, w 1992 roku nowym patronem został płk Józef Beck),
• statek handlowy MS Lucjan Szenwald, który został zezłomowany w latach 1998–2002.

Te miejsca pokazują, jak ważna jest pamięć o Lucjanie Szenwaldzie, mimo że niektóre z nich przestały istnieć. Warto pamiętać o tych, którzy pozostawili swój ślad w historii regionów.

---

Oceń: Lucjan Szenwald

---