Leopold Jan Kronenberg

---

Biografia

Leopold Jan Kronenberg był synem Leopolda Juliana Kronenberga oraz Józefiny Reszke. Miał także siostrę, Józefinę Różę Kronenberg, która była ostatnią przedstawicielką rodu w linii prostej. Leopold zdobył wykształcenie rolnicze na poziomie wyższym, co miało duże znaczenie w jego późniejszym życiu.

W trakcie I wojny światowej służył jako ochotnik w armii rosyjskiej, gdzie wstąpił do lejb-gwardyjskich huzarów grodzieńskich. Działania wojenne przyniosły mu stopień porucznika, a jego męstwo zostało wyróżnione odznaczeniem – orderem św. Jerzego. W roku 1916 nawiązał kontakty z Komitetem Polskim w Londynie oraz Polskim Komitetem Narodowym w Paryżu, co miało kluczowe znaczenie dla jego działań po wojnie.

Po zakończeniu I wojny światowej, jako porucznik, przyłączył się do korpusu generała Dowbor-Muśnickiego. Na początku grudnia 1918 roku powrócił do Polski, gdzie aktywnie uczestniczył w powstaniach wielkopolskich i śląskich. W roku 1921 został zdemobilizowany w stopniu rotmistrza Pułku Ułanów Wielkopolskich. Po wojnie wrócił do swoich dóbr w Wieńcu, które odziedziczył po ojcu w 1919 roku, gdzie zajął się hodowlą koni oraz zarządzaniem majątkiem ziemskim.

Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa, Leopold przeniósł się do Warszawy, aby uczestniczyć w obronie miasta jako łącznik wojskowy w Komisariacie Cywilnym Obrony Pragi. Po upadku Warszawy powrócił do Wieńca, jednak w listopadzie został wysiedlony przez Niemców i osadzony w więzieniu we Włocławku, a później w Zamościu. Jednak pod koniec 1939 roku udało mu się uciec i powrócić do Warszawy.

W 1941 roku otrzymał w dzierżawę około 130 ha ziemi w powiecie łowickim, gdzie pracował aż do lipca 1944 roku. W czasie wojny działał w konspiracji, pracując w Delegaturze Rządu na Kraj oraz w Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa miasta stołecznego Warszawy, a także w Okręgu Warszawskim Armii Krajowej w Centralnym Zapasie Koni. Po wojnie, podczas powstania warszawskiego, uczestniczył w działaniach jako pracownik Polskiego Czerwonego Krzyża.

W marcu 1945 roku Leopold wrócił do swoich dóbr w Wieńcu oraz w Brzeziu na Kujawach. Zastał tam jednak sytuację, w której trwały procesy parcelacji jego majątku pomiędzy chłopów, co zaniepokoiło go na tyle, że wezwał miejscową społeczność do zwrócenia jego rodzinnych pamiątek. Niestety, 24 marca 1945 roku został aresztowany przez agentów UB i trafił do więzienia w Włocławku, gdzie 14 maja 1945 roku rozpoczął głodówkę w proteście przeciwko swojemu zatrzymaniu i braku rozpatrzenia sprawy.

Żądając przeniesienia do pojedynczej celi oraz szybkiego procesu, Leopold nie doczekał się wsparcia ze strony władz. Ostatecznie został zwolniony 16 czerwca 1945 roku. Po wyjściu z więzienia zajął się tłumaczeniami technicznymi z języka angielskiego. Na przełomie 1946 i 1947 roku wyemigrował do Wielkiej Brytanii, zamieszkując Londyn, gdzie w 1948 roku zawarł związek małżeński z Janiną z Byszewskich. Przez pewien czas mieszkał w Maroku, aby w okolicach 1955 roku osiedlić się w Stanach Zjednoczonych, w Los Angeles.

Rodzina

Pierwsza małżonka Leopolda Jana Kronenberga, Wanda de Montallo Rowton, zginęła w tragicznych okolicznościach podczas II wojny światowej. Istnieją sprzeczne informacje dotyczące daty jej śmierci, według jednych źródeł zginęła w 1939 roku w wyniku bombardowania stolicy, natomiast inne wskazują na śmierć w dniu 6 sierpnia 1944 roku, podczas powstania warszawskiego. Tę wersję potwierdza Protokół Ekshumacyjny Krajowego Biura Informacji i Poszukiwań PCK. Istnieją również aluzje, że Wanda zmarła w 1943 roku, podczas bombardowania Warszawy przez wojska sowieckie.

Wanda i Leopold mieli dwoje dzieci, które również poniosły ofiary w czasach wojny. Ich syn Leopold Wojciech, znany jako „Kicki”, urodził się w 1920 roku, a niestety jego droga zakończyła się w 1944 roku, kiedy to zginął jako żołnierz Armii Krajowej podczas walk z niemieckim okupantem nad Pilicą w listopadzie. Ich córka, Wanda, urodzona w 1922 roku, również straciła życie w 1944 roku w tragicznych okoliczności wojennej zawieruchy.

Druga żona Kronenberga, Janina z d. Byszewska, zmarła w Warszawie w 1980 roku.

Dar dla muzeum

Po zakończeniu II wojny światowej, majątek rodziny Kronenbergów przeszedł poprzez niszczenie i grabież. Wartościowa część bogactwa została zdeponowana przez Leopolda już w 1939 roku w Banku Zachodnim S.A. Pod nazwą „Zarząd Dóbr i Interesów Barona Leopolda Kronenberga i jego Rodziny”, depozyt obejmował kompleksowy majątek Kronenbergów, w tym ziemie, obligacje, akcje bankowe oraz inwestycje w różnorodne towarzystwa przemysłowe, rolnicze i ubezpieczeniowe.

W 1944 roku, na podstawie dekretu PKWN, majątek ziemski został przejęty przez państwo. Natomiast pozostała część aktywów bankowych pozostała w depozycie, który w 1948 roku przeszedł w ręce Banku Handlowego, a następnie Skarbu Państwa. Leopold Jan Kronenberg, mimo całych trudności, starał się o odzyskanie zdeponowanych walorów aż do 1958 roku.

Cz część rodzinnych pamiątek zebranego przez Leopolda Kronenberga została wywieziona za granicę i obecnie znajduje się w jego domu w Los Angeles. Wśród tych unikalnych przedmiotów były liczne miniatury portretów, tłoki pieczętne, pierścionki, sygnety, fotografie oraz dokumenty rodzinne. Całość tworzyła niezwykłą dokumentację działalności rodziny Kronenbergów na ziemiach polskich.

Po śmierci Leopolda, zgodnie z jego ostatnią wolą kompletny zbiór został przekazany w 1973 roku do Muzeum Historycznego Miasta Warszawy. Instytucja ta zobowiązała się do skatalogowania pozyskanych pamiątek i ich publicznego udostępnienia. Ten obowiązek został w pełni zrealizowany w 1998 roku, a dzięki Fundacji Bankowej im. L. Kronenberga wydany został katalog zbiorów, które zostały zaprezentowane na wystawie „Kronenbergowie”.

---

Oceń: Leopold Jan Kronenberg

---