Irena Kosmowska

Polityka i administracja

Irena Kosmowska, urodzona 20 grudnia 1879 roku w Warszawie, to postać, która wpisała się w historię Polski jako znacząca działaczka niepodległościowa oraz społeczna. Zmarła 21 sierpnia 1945 roku w Berlinie, pozostawiając po sobie bogaty dorobek.

W trakcie swojego życia angażowała się w różnorodne inicjatywy, które miały na celu promowanie wartości ludowych oraz oświatowych. Jako posłanka na Sejm Ustawodawczy oraz w I i II kadencji II Rzeczypospolitej, jej aktywność polityczna była nieodłącznym elementem walki o poprawę życia społeczności.

Warto dodać, że matką Ireny Kosmowskiej była Irena W. Kosmowska, która również została zapamiętana jako wyróżniająca się działaczka społeczna, kontynuująca tradycję zaangażowania w sprawy publiczne.

Życiorys

Irena Kosmowska, urodzona w rodzinie inteligenckiej, była córką Wiktoryna oraz Ireny z Kozłowskich. Swoją edukację rozpoczęła w domu, a następnie ukończyła tajną pensję w Warszawie oraz szkołę gospodarczą dla córek ziemiańskich w Kuźnicach koło Zakopanego w 1898 roku. Po powrocie do stolicy od 1903 roku kształciła przyszłe ochroniarki wiejskie na kursach prowadzonych przez Jadwigę Dziubińską i Marię Wehyro w Mariadwinku, niedaleko Warszawy. W latach 1905-1908 studiowała historię oraz literaturę polską jako wolna słuchaczka na uniwersytecie we Lwowie, gdzie poznała wielu działaczy galicyjskiego ruchu ludowego, takich jak Maria i Bolesław Wysłouchowie, co skłoniło ją do zaangażowania się w działalność polityczną.

Od 1908 roku aktywnie współpracowała z „Zaraniem”, będąc w latach 1909–1915 współredaktorką tego czasopisma, publikując teksty pod pseudonimem Jasiek z Lipnicy. W 1911 roku objęła redakcję dodatku do „Zarania” – „Świt – Młodzi idą”, gdzie drukowane były utwory młodych poetów ludowych. Co więcej, była współorganizatorką oraz sekretarzem generalnym Towarzystwa Kółek Rolniczych im. S. Staszica, przyczyniając się do popularyzacji spółdzielczości wiejskiej. Dzięki jej determinacji oraz pozyskanym funduszom powstała w 1913 roku szkoła dla dziewcząt w Krasieninie. Przed wybuchem I wojny światowej aktywnie organizowała szkoły rolnicze w Kruszynku, Gołotczyźnie, Sokołówku i Bratnem, a wspólnie z Jadwigą Dziubińską stworzyła program dla pierwszych szkół ludowych, wzorując się na duńskich uniwersytetach ludowych i czeskich szkołach rolniczych.

W latach przedwojennych związała się z lewicą niepodległościową. Reprezentując ruch zaraniarski, miała swoje miejsce w Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W 1914 roku, razem z Maksymilianem Malinowskim, redagowała nielegalny, przeciwstawiający się Rosji dodatek do „Zarania” pt. „Na naszej ziemi”. Po wybuchu wojny zaangażowała się w działalność Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych i działała w tajnej Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego oraz tworzącej się Polskiej Organizacji Wojskowej. W maju 1915 roku została aresztowana, a kilka miesięcy później wywieziona do Rosji, gdzie przez pewien czas przebywała w więzieniu na Tagance w Moskwie. Dzięki staraniom rodziny udało jej się uzyskać zwolnienie, a po przeprowadzce do Petersburga angażowała się w Polskim Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny, organizując kursy dla uchodźców.

Po powrocie do Polski w 1918 roku przystąpiła do PSL „Wyzwolenie”. W tym samym roku objęła stanowisko wiceministra opieki społecznej w rządzie Ignacego Daszyńskiego. W latach 1919-1931 zasiadała w Zarządzie Głównym PSL „Wyzwolenie”, a jako posłanka na Sejm reprezentowała swoją partię do 1930 roku. Brała również udział w Międzynarodowej Unii Parlamentarnej. Jako jedna z dziesięciu posłów na Sejm Ustawodawczy z województwa lubelskiego, w 1920 roku była członkiem Wojewódzkiego Komitetu Obrony Narodowej w Lublinie. Kosmowska sprzeciwiała się dwuizbowemu parlamentowi, a w 1930 roku skazano ją na pół roku więzienia za krytykę Józefa Piłsudskiego. W wyniku zjednoczenia ugrupowań ludowych w 1931 roku stała się członkinią Stronnictwa Ludowego, gdzie działała w Radzie Naczelnej od 1931 do 1939 oraz w Naczelnym Komitecie Wykonawczym tej partii od 1939 roku. Tam również redagowała organ partii „Zielony Sztandar”, a także wspierała działalność Związku Młodzieży Wiejskiej RP.

W 1932 roku współorganizowała Towarzystwo Oświaty Demokratycznej „Nowe Tory” i była aktywną członkinią Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, jak również Czerwonej Pomocy w Polsce. Podczas II wojny światowej zaangażowała się w podziemny ruch ludowy, znany jako SL „Roch”. W nocy z 18 na 19 lipca 1942 roku została aresztowana przez gestapo. Początkowo więziona na Pawiaku, później trafiła do Berlina (Moabit), gdzie zmarła 21 sierpnia 1945 roku w wyniku ran odniesionych kilka miesięcy wcześniej podczas bombardowania miasta. Ostatecznie, w 1961 roku jej ciało spoczęło w Alei Zasłużonych na cmentarzu wojskowym na Powązkach (kw.A25-tuje-8).

Odznaczona

Irena Kosmowska została odznaczona Krzyżem Niepodległości w 1938 roku.

Po jej śmierci, przyznano jej również Order Krzyża Grunwaldu I klasy.

Przypisy

  1. Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 30.11.2019 r.]
  2. Kto był kim w II Rzeczypospolitej, pod red. Jacka M. Majchrowskiego przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, t.II, Warszawa 1994, s. 324
  3. Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego (makieta), Warszawa 1989, s. 194
  4. Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego (makieta), Warszawa 1989, s. 195
  5. Jan Molenda, Polskie Stronnictwo Ludowe w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 35
  6. Adam Miodowski, Działalność polityczno-wojskowa polskich kręgów proaktywistycznych w Rosji w okresie międzyrewolucyjnym (marzec–listopad 1917 r.), w: „Białostockie Teki Historyczne”, t. 8/2010, s. 109.
  7. Czy wiesz kto to jest, pod red. Stanisława Łozy, Warszawa 1938, s. 367
  8. Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości, Monitor Polski nr 140/1938.
  9. Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 419.

Oceń: Irena Kosmowska

★★★★★
Średnia ocena:4.88 Liczba ocen:19