Czesław Chęciński

---

Życiorys

Rodzice Czesława Chęcińskiego to Jan Konstanty Chęciński, który był zarówno pisarzem, aktorem, jak i reżyserem, oraz Felicja z Sobieskich. Jego kształcenie rozpoczęło się na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiował medycynę, a w szczególności zwracał uwagę na nauki patologiczne pod okiem Włodzimierza Brodowskiego. Dyplom uzyskał 7 grudnia 1876 roku, co otworzyło mu drogę do praktyki lekarskiej.

Krótko po ukończeniu studiów, Czesław pracował w szpitalu dziecięcym w Warszawie. Historia rodzinna przyczyniła się do wyboru jego ścieżki zawodowej; po zmarłym ojcu w 1874 roku, rodzina znalazła się w trudnej sytuacji finansowej, co skłoniło go do zostania lekarzem wojskowym. Pracując jako młodszy lekarz w Izmailskim Rezerwowym Batalionie, został w 1878 roku wysłany do szpitala wojskowego w Odessie.

W 1881 roku został wydelegowany do Cesarskiej Wojskowej Akademii Medycznej w Sankt Petersburgu, gdzie miał przyjemność uczyć się od wybitnych nauczycieli, takich jak Michaił Rudniew, Konstantin Winograd oraz Nikołaj Iwanowski. Po powrocie do Odessy, pracował w miejskim szpitalu na stanowisku pomocnika prosektora pod okiem Nikołaja Stroganowa. W 1892 roku opuścił armię rosyjską, a dwa lata później, po śmierci Stroganowa, zdobył stanowisko prosektora, w wyniku konkursu, który wygrał.

W 1899 roku uzyskał tytuł doktora na Cesarskiej Wojskowej Akademii Medycznej, a w 1902 roku habilitował się i zyskał tytuł docenta prywatnego na Uniwersytecie Odeskim. Jego wykład inauguracyjny miał miejsce 21 lutego 1903 roku, a wkrótce potem objął kierownictwo katedry anatomii patologicznej.

W ramach swoich obowiązków, w 1894 roku reprezentował Odeską uczelnię na wystawie higienicznej w Rzymie, gdzie zaprezentował zalety lecznicze odeskich limanów oraz limanu kujalnickiego. Czesław był zaangażowany w działalność akademicką i w 1909 roku przyłączył się do grupy progresywnych profesorów, którzy podpisali memorial w obronie prof. Miedwiediewa. Niestety, wkrótce spotkały go represje ze strony władz, co ostatecznie doprowadziło do jego rezygnacji z katedry, po czym stał się miejskim prosektorem i kontynuował wykłady w Odeskiej Szkole Dentystycznej pod kierunkiem prof. I. I. Margolina.

W 1901 roku Czesław uroczyście obchodził 25-lecie pracy na stanowisku prosektora, a w 1911 roku zorganizowano jubileusz z okazji 35. rocznicy zdobycia dyplomu lekarskiego. Był również honorowym członkiem Odeskiego Towarzystwa Lekarskiego, a jego związki z Polską były wciąż silne. Uczestniczył w X Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich w Lwowie w 1907 roku, a podczas I wojny światowej zainicjował powołanie Komitetu Pomocy Wysiedleńcom, pomagając Polakom w Odessie.

Po długim i pełnym osiągnięć życiu, Czesław Chęciński zmarł 24 maja 1916 roku. Został pochowany na cmentarzu w Odessie, jednak niestety jego grób nie przetrwał do naszych czasów.

Dorobek naukowy

Głównym osiągnięciem naukowym Czesława Chęcińskiego jest innowacyjne opracowanie metody barwienia zarodźców malarii przy użyciu błękitu metylenowego oraz eozyny. Uznawany jest za pioniera stosowania techniki opartej na dwóch barwnikach, co znacząco przyczyniło się do rozwoju badań nad tą chorobą. Można przypuszczać, że inspirację do badań nad malarią Czesław Chęciński zaczerpnął od Miecznikowa, który prowadził analizy zwłok osób zmarłych na malarię w odeskim prosektorium.

W swojej pracy Chęciński dokonał modyfikacji metody barwienia krwinek Ehrlicha, zastępując fuksynę eozyną. Ten krok był istotnym przełomem, który otworzył drogę do dalszych innowacji w klasyfikacji metod barwienia, w tym technik opracowanych przez Romanowskiego i Malachowskiego. Warto zaznaczyć, że metodę Romanowskiego później udoskonalił Giemsa, dzięki czemu technika ta jest powszechnie znana jako metoda Giemsy lub też jako metoda Romanowskiego-Giemsy.

Wyniki swoich badań nad malarią Chęciński opublikował w pracy doktorskiej zatytułowanej „Przyczynek do poznania mikroorganizmów malarii”, a także w artykule opublikowanym w języku niemieckim w czasopiśmie „Centralblatt für Bakteriologie”. Mimo że metoda ta zdobyła uznanie w społeczności naukowej, jej autorstwo często mylnie przypisywano Miecznikowowi, co jest błędem powielanym również przez Laverana.

Obok badań dotyczących malarii, Czesław Chęciński prowadził prace związane z neuropatologią, w tym z utrwalaniem mózgu w formalinie oraz analizą ciałek Nissla i powstawania blizn glejowych. Dodatkowo zajmował się badaniami anatomii patologicznej cholery i dżumy, co dowodzi jego szerokiego zainteresowania chorobami zakaźnymi oraz ich wpływem na organizm ludzki.

Lista prac

Przedstawiamy zestawienie istotnych publikacji autorstwa Czesława Chęcińskiego. Jego prace dotyczą wielu dziedzin związanych z medycyną, mikrobiologią oraz anatomią. Oto główne osiągnięcia w formie listy:

• Zur Lehre über den Mikroorganismus des Malariafiebers, Centralblatt für Bakteriologie 3 (15), ss. 457–460, 1888,
• К учению о микроорганизмах малярии. Дис. на степ. д-ра мед. Ч.И. Хенцинского (Из прозектор. каб. Одес. гор. больницы), Одесса: тип. А. Шульце, 1889,
• Обзор вскрытия умерших от xолеpы в 1892 году, Южно-русская медицинская газета, 1893,
• Ophtalmologia dextra, Южно-русская медицинская газета, 1893,
• Об уплотнении мозга в растворах формалина, Южно-русская медицинская газета, 1895,
• О сохранении мозга и других анатомических препаратов в растворах формалина, Одесса: тип. Исаковича, 1896,
• Ueber die Härtung des Gehirns in Formalinlösungen, Centralblatt für allgemeine Pathologie und pathologische Anatomie 7, s. 429, 1896,
• Eigenthümlicher Fall von einer Darmeinklemmung, 1898,
• Zur Frage über die Heilung der Hirnwunden, Centralblatt für allgemeine Pathologie und pathologische Anatomie 13, ss. 162–167, 1902,
• Записки по анатомии по лекциям, читанным в Одесской зубоврачебной школе д-ра И.И. Марголина приват-доцентом Новороссийского университета Ч.И. Хенцинским, Одесса: изд. С.И. Рабинович, 1903,
• Zur Frage über den Bau der Nervenzellen (Was sind die Nissl′schen Körperchen?), Neurologisches Centralblatt 22 (22), ss. 145-150, 1903.

Wszystkie wymienione prace stanowią istotny wkład w rozwój badań medycznych oraz mikrobiologicznych.

---

Oceń: Czesław Chęciński

---