Antoni Libera

---

Życiorys

Antoni Libera jest synem Zdzisława Libery, wybitnego historyka literatury oraz Heleny Liberowej, specjalistki w zakresie filologii klasycznej. Ukończył studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim w 1972 roku, a dwanaście lat później uzyskał stopień doktora na Polskiej Akademii Nauk. Jego działalność zawodowa przeszła przez różne ważne etapy, w tym współpracę z Komitetem Obrony Robotników (KOR) oraz Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR” (KSS „KOR”).

W latach 1988–1993 pełnił rolę współredaktora czasopisma „Puls”, a pomiędzy 1996 a 2001 rokiem, był kierownikiem literackim znanego Teatru Dramatycznego w Warszawie. Jako aktywny członek polskiego PEN Clubu oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a także amerykańskiego Samuel Beckett Society, nieprzerwanie wpływał na życie literackie i teatralne w Polsce.

Libera ma zasługi również jako tłumacz, przetłumaczył wszystkie dramaty Samuela Becketta, a także jego prozę, eseje i wiersze. Przyjmuje się, że jego przekład książki Molloy oraz czterech nowel przyniósł mu Nagrodę „Literatury na Świecie” w 2005 roku. Jako reżyser realizował sztuki Becketta zarówno w Polsce, jak i w takich krajach jak Wielka Brytania, Irlandia i USA, zrealizował około trzydziestu spektakli. Na scenie pojawiali się znakomici aktorzy, w tym Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zapasiewicz, Maja Komorowska, Adam Ferency, Zbigniew Zamachowski oraz Andrzej Seweryn, a także wielu aktorów brytyjskich, takich jak Barry McGovern i David Warrilow.

Jego zasięg działań obejmował również przekłady utworów Oscara Wilde’a oraz tragedii Sofoklesa, takich jak Antygona i Król Edyp. Stworzył nową wersję Makbeta Williama Shakespeare’a, zrealizował przekład poezji Friedricha Hölderlina oraz wierszy Konstandinosa Kawafisa. Na świadectwo jego twórczości można również jako przykład podać różne libretta operowe, między innymi Śmierć w Wenecji Benjamina Brittena, Czarna maska i Król UbuKrzysztofa Pendereckiego.

W 1990 roku, na zlecenie londyńskiego Royal Court Theatre, napisał jednoaktówkę Eastern Promises, która została wystawiona na tej scenie oraz opublikowana w tomie The May Days Dialogues, a w Polsce ukazała się pod tytułem Czy Europa musi zginąć?.

W 1998 roku wydał powieść Madame, która otrzymała główną nagrodę w prestiżowym konkursie wydawnictwa „Znak”. Została nominowana do Nagrody Literackiej Nike w 1999 roku i uhonorowana Nagrodą im. Andrzeja Kijowskiego. W ciągu kilkunastu lat powieść ta sprzedała się w nakładzie przekraczającym 100 tysięcy egzemplarzy, została przetłumaczona na około 20 języków i w 2002 roku znalazła się w finale irlandzkiej nagrody IMPAC Dublin Literary Award.

W 2009 roku ukazała się jego autobiograficzna proza Godot i jego cień, która także znalazła się w finale nagrody Angelus oraz była nominowana do szwajcarskiej nagrody im. Jana Michalskiego. W 2024 roku Libera został nominowany do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za swoją publikację Najlepiej się nie urodzić i inne teksty prozą.

Odznaczenia, wyróżnienia i dedykacje

W 2022 roku, w uznaniu wyjątkowych osiągnięć w zakresie kultury polskiej, prezydentAndrzej Duda uhonorował Antoniego Liberę najwyższym odznaczeniem, jakim jest Order Orła Białego. Nagroda ta została przyznana za jego istotny wkład w literaturę oraz działalność translatorską, a także za jego pozytywny wpływ na dialog z europejskim dziedzictwem kulturowym. Dodatkowo wyróżniono go za jego aktywność w obronie wolności słowa w czasach PRL oraz zaangażowanie w działalność na rzecz suwerenności Rzeczypospolitej.

W 2011 roku otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski z rąk prezydenta Bronisława Komorowskiego. Dwa lata później, w 2010 roku, został wyróżniony medalem Srebrnym, a w 2018 roku uhonorowano go Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2016 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński nagrodził go Doroczną Nagrodą MKiDN w kategorii teatr.

Następnie, w 2018 roku, otrzymał Honorową Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego z rąk premiera Mateusza Morawieckiego, co potwierdza jego znaczenie w publiystyce i literaturze polskiej.

W 2015 roku były nawiązane międzynarodowe relacje, kiedy otrzymał francuski Order Sztuki i Literatury w randze oficera, co dodatkowo podkreśla jego wkład w dziedzinie literackiej.

Ponadto, poeta Janusz Szuber zadedykował Antonemu Liberze tomik poezji „Pan Dymiącego Zwierciadła”, wydany w 1996 roku. Dodatkowo, wiersz pt. „O co w tym wszystkim chodzi?” znalazł się w tomikach poezji „Okrągłe oko pogody” z 2000 roku oraz „Pianie kogutów” z 2008 roku. Wiersz „Nero” został także opublikowany w tomiku „Wpis do ksiąg wieczystych” z 2009 roku, co pokazuje głęboką więź pomiędzy twórczością obu autorów.

Wybrane publikacje

Antoni Libera to autor o bogatej twórczości, której znaczącą część stanowią publikacje literackie i eseistyczne. Wśród jego najważniejszych dzieł znajdują się:

• Madame (Znak, 1998),
• Błogosławieństwo Becketta i inne wyznania literackie (Sic!, 2004),
• Liryki lozańskie [w:] Pokaz prozy (WL, 2006),
• Godot i jego cień (Znak, 2009),
• Niech się panu darzy i dwie inne nowele (Więź, 2013),
• Jesteście na Ziemi, na to rady nie ma! Dialogi o dramatach Samuela Becketta (wraz z Januszem Pydą, Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii, 2015),
• Najlepiej się nie urodzić i inne teksty prozą (PIW, 2023).

Oprócz prozy, Libera zajmuje się również przekładami i opracowaniami dzieł literackich. Niektóre z jego prac w tej sferze to:

• Stanisław Barańczak, Zimy i podróże. Lekcja literatury z Antonim Liberą (wybór wierszy, WL, 1997),
• Samuel Beckett, Pisma prozą (Czytelnik, 1982),
• Samuel Beckett, Dzieła dramatyczne (PIW, 1988),
• Samuel Beckett, Dramaty (Biblioteka Narodowa, Ossolineum, 1995, 1999),
• Samuel Beckett, Wierność przegranej (Znak, 1999) [eseje],
• Samuel Beckett, Dramaty (PIW, 2002),
• Samuel Beckett, Molloy i cztery nowele (Znak, 2004),
• Samuel Beckett, no właśnie co (PIW, 2010) [utwory wybrane],
• Friedrich Hölderlin, Co się ostaje, ustanawiają poeci (wiersze wybrane, wyd. I Znak, 2003; wyd. II rozszerzone słowo/obraz terytoria, 2009),
• Konstandinos Kawafis, Jeżeli do Itaki wybierasz się w podróż… (wiersze wybrane, Znak, 2011),
• Jean Baptiste Racine, Fedra (PIW, 2011),
• William Shakespeare, Makbet (z przedmową Sławomira Mrożka, Noir Sur Blanc, 2002),
• William Shakespeare, Tragedie rzymskie. Tom 1. Juliusz Cezar / Antoniusz i Kleopatra (PIW, 2021),
• William Shakespeare, Tragedie rzymskie. Tom 2. Koriolan / Tytus Andronikus (PIW, 2022),
• Sofokles, Król Edyp (PIW 2012),
• Sofokles, Filoktet (PIW 2012),
• Sofokles, Trylogia Tebańska (Sic! 2014),
• Sofokles, Tragedie. Tom 1. Król Edyp / Edyp w Kolonos / Antygona (PIW, 2018),
• Sofokles, Tragedie. Tom 2. Ajas / Filoktet / Elektra / Trachinki (PIW, 2018),
• Janusz Szpotański, Zebrane utwory poetyckie (Puls, 1990),
• Janusz Szpotański, Gnom; Caryca; Szmaciak (utwory satyryczne i fragmenty autobiografii, LTW, 2003),
• Janusz Szpotański, Bania w Paryżu (utwory satyryczne, juwenilia i przekłady, LTW 2014),
• Oscar Wilde, Dwie sceny miłosne: Salome, Tragedia florencka (PIW, 2003).

---

Oceń: Antoni Libera

---