Andrzej Woltanowski

Nauka i edukacja

Andrzej Woltanowski, urodzony 5 czerwca 1942 roku w Warszawie, to postać, która na trwałe wpisała się w historię polskiej nauki. Zmarł 6 listopada 1996 roku w tym samym mieście. Był nie tylko wybitnym historykiem, ale również archiwistą, co czyni go ekspertem w wielu dziedzinach związanych z historią Polski.

Jego prace skupiały się głównie na historii doby stanisławowskiej oraz na wydarzeniach związanych z insurekcją kościuszkowską. Woltanowski był również autorytetem w zakresie dziejów Warszawy oraz losów Polaków zesłanych na Syberię w XVIII i XIX wieku. Jego wiedza oraz pasja do historii przekładały się na liczne publikacje, które przyczyniły się do wzbogacenia polskiej literatury historycznej.

Woltanowski był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie dzielił się swoją wiedzą oraz doświadczeniem z młodszymi pokoleniami studentów. Jego prace nie tylko poszerzały wiedzę akademicką, ale również inspirowały wiele osób do zgłębiania historii Polski i jej zawirowań.

Życiorys

Andrzej Woltanowski to postać o bogatej historiografii, której edukacja rozpoczęła się w 1960 roku, kiedy to ukończył szkołę średnią. Następnie podjął studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie był uczniem wybitnych profesorów, takich jak Stanisław Herbst oraz Andrzej Zahorski. W 1965 roku obronił swoją pracę magisterską pt. 'Prasa oficjalna insurekcji kościuszkowskiej’, która zdobyła nagrodę imienia profesora dra Emila Kipy dla najlepszej pracy naukowej w obszarze historii Polski oraz ogólnej historii XVIII i XIX wieku. Praca ta została zrealizowana w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Po uzyskaniu tytułu magistra rozpoczął pracę w archiwum Polskiej Akademii Nauk, gdzie w latach 1965-1969 miał okazję badać spuścizny rozmaitych uczonych oraz twórców. Jego zainteresowania obejmowały dokonania Tadeusza Stryjeńskiego, co zaowocowało kilkoma publikacjami na ten temat. W 1965 roku dołączył również do seminarium doktorskiego prowadzonego przez profesora Herbsta, gdzie podjął użyteczne prace nad dysertacją poświęconą 'Propagandzie insurekcji kościuszkowskiej’. W trakcie badań Woltanowski przeanalizował 690 dokumentów archiwalnych z różnych miejscowości, takich jak Wrocław, Kraków, Poznań i Kórnik. Interesującym faktem jest, że spośród tychże dokumentów tylko 311 było wcześniej zarejestrowanych w 'Bibliografii polskiej’ autorstwa K. Estreichera.

Na krótko zatrudnił się także w dziale zbiorów specjalnych Centralnej Biblioteki Wojskowej. W 1973 roku jego kariera naukowa nabrała tempa, gdy objął stanowisko kierownika Działu Wydawniczego w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, a także został sekretarzem czasopisma 'Teki Archiwalne’. Kolejnym krokiem na jego drodze zawodowej była praca dydaktyczna, którą rozpoczął 1 marca 1974 roku na Wydziale Humanistycznym Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. 30 czerwca 1977 obronił doktorat, co umożliwiło mu uzyskanie tytułu adiunkta w tym samym roku.

Woltanowski zdobył stopień doktora habilitowanego 9 lutego 1989 roku na podstawie rozprawy zatytułowanej 'Prasa i pisma periodycznie powstania kościuszkowskiego’, za którą otrzymał nagrodę Rektora Uniwersytetu Warszawskiego. W lipcu 1990 roku, na wniosek Ministra Edukacji Narodowej, został mianowany docentem na Uniwersytecie Warszawskim, a w styczniu 1991 roku przyznano mu tytuł profesora nadzwyczajnego przez rektora tej uczelni. Jego droga zawodowa to wyjątkowy przykład pasji do historii oraz zaangażowania w badania naukowe i edukację.

Dorobek naukowy

Andrzej Woltanowski to uznany badacz, którego prace koncentrują się na analizie życia społeczno-politycznego w Polsce schyłkowej doby stanisławowskiej. Jego znaczące badania dotyczą zmagania o zachowanie suwerenności oraz pielęgnowania obywatelskich wartości w duchu oświecenia. W swoim dorobku naukowym wyróżnia się podwójnym nurtem badań, który obejmuje działalność Komisji Edukacji Narodowej oraz kwestie związane z insurekcją kościuszkowską.

Woltanowski jest współautorem obszernej monografii dotyczącej Komisji Edukacji Narodowej, w której omawiane są zagadnienia oświaty w XVIII wieku, reformy wprowadzone przez KEN, a także rezultaty jej działalności. Oprócz tego, autor publikował szereg artykułów koncentrujących się na funduszu ustanowionym przez KEN w latach 1794-1795 oraz działalności Wydziału Instrukcji Rady Najwyższej Narodowej. Tematyka insurekcji 1794 roku była również szeroko eksplorowana w jego książkach, takich jak „Kościół katolicki a powstanie kościuszkowskie. Zapomniana karta z dziejów insurekcji 1794 r.” oraz „Józef Wybicki i inni. Wybór publicystyki powstania kościuszkowskiego”.

W obszarze badań dotyczących insurekcji, autor skupiał się również na wątkach związanych z prasą i pismami periodycznymi, a także analizował bitwę pod Maciejowicami, ukazując m.in. „Żale pomaciejowickie”. W jego twórczości i współpracy z J. Urwanowiczem powstała monografia „Grodno w XVIII wieku. Miasto i ludność”. Woltanowski publikował również liczne artykuły w popularnych czasopismach takich jak „Polityka”, „Mówią Wiekach”, „Kontrastach”, „Nowe Książki” oraz „Gryf”.

Wielkie zainteresowanie wzbudziła jego publikacja „Czarna legenda śmierci prymasa Poniatowskiego”, która stała się tematem wielu dyskusji w środowisku naukowym pod koniec lat 80.

Tematyka dotycząca zesłańców w XVIII i XIX wieku także odgrywa kluczową rolę w dorobku Woltanowskiego. Jego prace obejmują m.in. „Kult Maryjny zesłańców polskich na Syberii w XIX wieku”, a także publikacje poświęcone historii zesłań konfederatów barskich i uczestników spisku Szymona Konarskiego. Na szczególną uwagę zasługują również opracowania dotyczące indywidualnych zesłańców, takich jak Julian Sabiński, którego dziennik z zesłania odkrył w Bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego, a także Antoni Wałecki i Józef Kopcio.

Dodatkowo, Woltanowski zajmował się historią Warszawy, a efektem jego pracy było stworzenie kilkunastu haseł osobowych do „Encyklopedii Warszawy”. Ponadto, pisał artykuły na temat różnych aspektów życia w Warszawie, w tym „Patriotyczna i głodna Warszawa 1794” oraz dotyczącej Warszawskiego Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w latach 1800–1831. Jego zainteresowania obejmowały także temat powstania warszawskiego, co znalazło odzwierciedlenie w antologii „I była w tym Polska od zenitu”.

Ważniejsze prace

Publikacje zwarte

Andrzej Woltanowski jest autorem wielu znaczących dzieł, które przyczyniły się do badania i zrozumienia historycznych wydarzeń. Poniżej znajdują się niektóre jego publikacje:

  • A. Woltanowski, R. Wołoszyński, Komisja Edukacji Narodowej 1773–1794, Książka i Wiedza, Warszawa 1973,
  • A. Woltanowski, Prasa i pisma periodyczne powstania kościuszkowskiego, Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego, Dział Wydawnictw Filii U.W. w Białymstoku, Białystok 1986,
  • A. Rawski, A. Woltanowski, Bitwa pod Maciejowicami 10 X 1794 r. Żale pomaciejowickie, Białystok 1994,
  • A. Woltanowski, M. Woltanowska, Turniej paszkwilancki wileńsko-warszawski na cześć ambasadora rosyjskiego Josifa Igelströma 1794 r., Warszawa 1994,
  • A. Woltanowski, Kościół katolicki a powstanie kościuszkowskie. Zapomniana karta z dziejów insurekcji 1794 r., Warszawa 1995,
  • A. Woltanowski, Józef Wybicki i inni. Wybór publicystyki powstania kościuszkowskiego, Białystok 1996,
  • A. Woltanowski, J. Urwanowicz (red.), Grodno w XVIII wieku. Miasto i ludność, Białystok 1997.

Wybrane artykuły naukowe i rozdziały w monografiach

Oprócz książek, Woltanowski również publikował artykuły naukowe, które stały się ważnym źródłem wiedzy o historii Polski. Oto niektóre z nich:

  • W. Całczyński, A. Woltanowski, Fundusz edukacyjny w latach 1794–1795, materiały źródłowe, „Teki Archiwalne” 1973, t. 14,
  • A. Woltanowski, Spadkobierca tradycji Komisji Edukacji Narodowej w dobie insurekcji kościuszkowskiej, „Rocznik Warszawski” 1974, t. XII,
  • A. Woltanowski, Tadeusz Kościuszko i pierwszy etap reform włościańskich (28 marca – 1 maja 1794 r.), „Przegląd Historyczny” 1987, t. LXXVIII,
  • A. Woltanowski, Z obozu nad Utratą w 1794 r., w: Wojsko, społeczeństwo, historia. Prace ofiarowane Profesorowi Mieczysławowi Wrzoskowi w sześćdziesiątą piątą rocznicę Jego urodzin, Białystok 1995,
  • A. Woltanowski, Propaganda im Kościuszko-Aufstand, w: Der letzte Ritter Und Erste Bürger im Osten Europas, Basel und Frankfurt am Main 1996, s. 80,
  • A. Woltanowski, Nieznana poezja litewska powstania kościuszkowskiego, „Studia Podlaskie” 1996, t. 6,
  • A. Woltanowski, Kult naczelnika Tadeusza Kościuszki w publicystyce i prasie powstańczej, w: H. Szwankowska (red.), Powstanie 1794 roku. Dzieje i tradycja. Studia i szkice w dwustulecie, Warszawa 1996,
  • A. Woltanowski, Patriotyczna i głodna Warszawa 1794, w: Wiek Oświecenia. W dwusetną rocznicę Powstania Kościuszkowskiego, Warszawa 1995, s. 129,
  • A. Woltanowski, Kult naczelnika Tadeusza Kościuszki w grafice warszawskiej 1794, w: J. Kowecki (red.), Kościuszko – powstanie 1794 r. – tradycja, Warszawa 1997,
  • A. Woltanowski, Ksztaltowanie opinii publicznej podczas powstania, w: J. Wojtasiuk, Powstanie kościuszkowski 1794. Z dziejów polityczno – społecznych, Warszawa 1997.

Oceń: Andrzej Woltanowski

★★★★★
Średnia ocena:4.68 Liczba ocen:9