Adam Półtawski

Kultura i sztuka

Adam Jerzy Półtawski, urodzony 17 maja 1881 roku w Warszawie, był wybitnym polskim grafikiem oraz typografem, którego twórczość miała istotny wpływ na polski przemysł poligraficzny. Zmarł 19 września 1952 roku w Krakowie, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo artystyczne.

Półtawski pełnił rolę nie tylko utalentowanego artysty, ale także wykładowcy w szkołach przemysłu poligraficznego, gdzie dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem z młodym pokoleniem grafików.

Wśród jego największych osiągnięć znajdują się kroje pisma, które w znaczący sposób wzbogaciły estetykę typografii w Polsce. Najbardziej znanym z nich jest Antykwa Polska, która po latach zyskała miano „Antykwy Półtawskiego” i była tworzona w latach 1924–1928. Innym projektem, który zasługuje na uwagę, jest Mediewal Polski, chociaż ten krój pozostał jedynie w fazie projektu.

Życiorys

Adam Półtawski, syn Antoniego oraz Kazimiery z Drzewieckich, urodził się w okresie, gdy Polska stawała się coraz bardziej świadoma swojej tożsamości narodowej. W 1901 roku zdobył maturę w Warszawie, a jego edukacja kontynuowana była na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie studiował historię sztuki, fizykę oraz chemię. Dodatkowo, w celu rozwinięcia swoich talentów artystycznych, uczęszczał do krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a także uczył się rysunku pod okiem Józefa Mehoffera.

Wkrótce po zakończeniu edukacji, Adam Półtawski zdecydował się na zagraniczne podróże, które miały na celu dalsze poszerzenie jego wiedzy oraz umiejętności. Jego pierwszym przystankiem było Monachium, gdzie studiował w tamtejszej Akademii, następnie przeniósł się do Paryża, a potem do Lipska, gdzie uczęszczał do Wyższej Technicznej Szkoły Drukarskiej oraz Berlina, w którym to miejscu kontynuował naukę w Kunstschule des Westens. W 1920 roku, w obliczu nadchodzących wydarzeń, zgłosił się jako ochotnik do Wojska Polskiego, co stanowiło jego wkład w obronę narodowych wartości.

Okres międzywojenny to czas intensywnej działalności Półtawskiego w branży graficznej. Pracował jako kierownik Zakładów Graficznych Bolesława Wierzbickiego w Warszawie, zarówno w latach 1912–1914, jak i 1919–1922. W tej roli projektował banknoty, które stały się symbolem młodej, niepodległej Polski. W latach 1927–1930 piastował stanowisko dyrektora technicznego w Drukarni Łazarskiego. Prowadził również bogatą działalność pedagogiczną, wykładając techniki drukarstwa i grafikę w Wyższej Szkole Dziennikarskiej oraz Szkole Przemysłu Graficznego, a także w Salezjańskiej Szkole Rzemiosł, gdzie współpracował ze Stanisławem Ostoja-Chrostowskim, prowadząc tam Doświadczalną Pracownię Graficzną.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego, Półtawski aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym, organizując oraz biorąc udział w licznych wystawach, zarówno w kraju, jak i za granicą. Jego skomplikowane i różnorodne techniki graficzne obejmowały zdobnictwo książkowe i ekslibris, a także inne formy sztuki, takie jak rysunek oraz malarstwo miniaturowe. Był również odpowiedzialny za projektowanie układu drukarskiego dla czasopisma „Chimera” oraz nadzorował wydanie Pism zebranych Cypriana Kamila Norwida, które zdobyły złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku. Jego twórczość obejmowała także banknoty, z których jeden o nominale stu marek stał się pierwszym banknotem w międzywojennej Polsce.

W czasie II wojny światowej Adam Półtawski organizował tajne kursy graficzne. Niestety, w trakcie powstania warszawskiego większość jego prac została zniszczona, w tym cenne próbne odbitki. Po wojnie zmuszony był do przeprowadzki do Lublina, gdzie związał się z Związkiem Polskich Artystów Plastyków. Ostatnie lata swego życia spędził w Kielcach, gdzie pełnił funkcję kierownika technicznego Drukarni „Jedność” (1945–1949).

Półtawski był także aktywnym członkiem wielu organizacji artystycznych, takich jak Związek Polskich Artystów Grafików, którego był współzałożycielem, a także Warszawskie Towarzystwo Artystyczne. Jego talent zauważono również w Towarzystwie Bibliofilów Polskich, gdzie został przyjęty jako członek honorowy. Był współredaktorem czasopism „Grafika Polska” oraz „Grafika”, które były organami ZPAG.

Jego prace są częścią kolekcji w Bibliotece Narodowej w Warszawie oraz w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, a cała jego twórczość, w tym również niepublikowane projekty, została w całości przekazana jego rodzinie.

Od 27 grudnia 1912 roku Półtawski był mężem Stefanii z Cichockich, a ich związek przyniósł na świat syna, którym jest prof. Andrzej Półtawski, znany filozof. Teściem Adama Półtawskiego była dr Wanda Półtawska, uznawana za czołowego psychiatrę.

Adam Półtawski spoczywa na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC12-14-4), pozostawiając po sobie nie tylko dorobek artystyczny, ale i znaczny wpływ na rozwój polskiej grafiki i sztuk plastycznych.

Upamiętnienie

Adam Półtawski zyskał miano patrona kieleckiej drukarni, która jest ściśle związana z organizacją Wydawnictwa Jedność.

Przypisy

  1. Cmentarz parafialny Kraków Salwator - wyszukiwarka osób pochowanych [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 17.09.2021 r.]
  2. a b Program indeksacji aktów stanu cywilnego i metryk kościelnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 10.01.2020 r.]
  3. SuperS. User SuperS., O nas [online], www.drukarnia.kielce.pl [dostęp 15.02.2016 r.]
  4. Banknoty polskie • Niezwykła historia kraju i pieniądza 1918–1921. Część 11 – Kształtowanie się II Rzeczypospolitej. Cykl przygotowany przez „Gazetę Wyborczą” we współpracy z magazynem historycznym „Mówią wieki”, Warszawa 2006
  5. Wyższa Szkoła Dziennikarska. „Kurier Warszawski”. Nr 213, s. 3, 1933.
  6. Wyższa Szkoła Dziennikarska w Warszawie. Sprawozdanie za XXI Rok Szkolny 1937–1938 oraz Program na Rok 1938–1939. Warszawa: 1938, s. 47.
  7. M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

Oceń: Adam Półtawski

★★★★★
Średnia ocena:4.72 Liczba ocen:9