Zatrasie

---

Opis

Osiedle, które dziś znamy jako Zatrasie, powstało w miejscu, gdzie w latach 20. XX wieku znajdowała się kolonia Kościuszki, znana też jako kolonia Kościuszkowska. Składała się z szesnastu piętrowych domów, dwu- i czterorodzinnych, zaprojektowanych w stylu dworkowym. Była to inwestycja realizowana przez miasto, jednak tragicznie spłonęła w trakcie powstania warszawskiego i nie została już odbudowana.

Osiedle zbudowane w stylu powojennego modernizmu w latach 1962–1968, powstało według projektu Jacka Nowickiego, syna Mariana Nowickiego, przy współpracy z Wacławem Materskim, Jerzym Osuchowskim, Tadeuszem Fiećko oraz architektką krajobrazu Wandą Staniewicz. Zespół konstruktorski tworzył Andrzej Wadowski wraz z Sewerynem Haulerem i Aleksandrem Kochem. Kamień węgielny pod budowę osiedla wmurowano 9 maja 1962 roku. Osiedle było przeznaczone dla aż 7700 mieszkańców.

Projekt Zatrasia stał się jednym z kluczowych przedsięwzięć architektonicznych realizowanych w dobie odwilży gomułkowskiej, które zrywały z socrealizmem. Wzorując się na koncepcji „jednostek sąsiedzkich”, które miały skupiać się wokół zielonych dziedzińców, twórcy musieli z uwagi na prefabrykacje wprowadzić pewne unifikacje w architekturze. Zostało ono podzielone na osiem kolonii, z centralnie ulokowanymi placami zabaw. Dodatkowo wnętrze osiedla oddzielono od ruchu kołowego, co poprawiło komfort mieszkańców.

Jacek Nowicki opracował cztery typy modułów, które tworzyły dwa różne rodzaje wieżowców, długie czteropiętrowe bloki i niewielkie budynki na planie krzyża. Wszystkie bloki miały od trzech do dziesięciu pięter. Ciekawym rozwiązaniem architektonicznym wieżowców były zewnętrzne, spiralne klatki schodowe, które były przeznaczone do ewakuacji w przypadku pożaru. Unikalnymi elementami osiedla były także ogrody przylegające do parterowych mieszkań oraz obszerne, zielone przestrzenie pomiędzy budynkami, w których ocalały niektóre drzewa zniszczonej kolonii Kościuszki.

Zasługi osiedla Zatrasie zostały wielokrotnie docenione. Już na etapie realizacji projektu, w grudniu 1961 roku, uzyskało ono II Nagrodę Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury. W 1966 roku budynek mieszkalny 3-C przy ul. Przasnyskiej 14 został uhonorowany tytułem „Wicemistera Warszawy”. Z kolei w 1969 z okazji 25-lecia PRL w osiedlu umieszczono metaloplastyczne rzeźby Tadeusza Zarzyckiego, które inspirowały się misją Apollo 11, lecz na przełomie lat 80. i 90. zniknęły z przestrzeni publicznej.

W centralnej części osiedla znajduje się Szkoła Podstawowa nr 92 im. Jana Brzechwy, która od listopada 1967 do maja 2004 roku nosiła imię Ernesto Guevary. Szkoła ta jest symbolem Tysiąclecia Państwa Polskiego. Warto dodać, że relief z hasłem „Pomnik-Szkoła Tysiąclecia Państwa Polskiego 1965” został wykonany przez Barbara Zbrożyna.

Oficjalnie budowę osiedla zakończono w 1968 roku, jednak dwa lata później powstał „dom dla twórców” przy ul. Broniewskiego 23, który realizowano zgodnie z pierwotną koncepcją. Na początku lat 80. zbudowano także siedzibę Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz Budokoru, natomiast w początku lat 90. w miejscu, gdzie pierwotnie planowano kino, wzniesiono wysoki budynek mieszkalny z bankiem na parterze. Wszystkie te obiekty powstały według projektów Jacka Nowickiego.

Nazwa Zatrasie pochodzi od lokalizacji za trasą NS, co miało swoje odniesienie w kontekście starszych osiedli Żoliborza, jak na przykład Sady Żoliborskie, z których częścią miała być ulica Broniewskiego.

W 2018 roku obszar urbanistyczny Osiedla WSM Zatrasie wszedł do gminnej ewidencji zabytków (GEZ). W czerwcu 2021 roku WSM złożyło skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który w listopadzie podjął decyzję o wykreśleniu układu urbanistycznego Zatrasia z GEZ. Jednakże w październiku 2023 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków rozpoczął postępowanie administracyjne mające na celu wpisanie tegoż układu do rejestru zabytków.

---

Oceń: Zatrasie

---