Służewiec-Prototypy

---

Położenie

Osiedle Służewiec-Prototypy znajduje się w malowniczej dzielnicy Mokotów, która jest częścią stolicy Polski. Ta okazała przestrzeń lokalizuje się w zachodniej części obszaru Miejskiego Systemu Informacji Służew. Rozciąga się na imponującym terenie o powierzchni 66 hektarów, który jest ograniczony przez takie kluczowe arterie jak aleja Lotników, ulica Zygmunta Modzelewskiego, ulica Bokserska oraz ulica Obrzeżna. W centrum osiedla przebiega wyjątkowa ulica Wincentego Rzymowskiego, która dzieli obszar na dwie wyraźne części, znana wcześniej pod roboczą nazwą: Nowowołoska.

W granicach Służewca-Prototypy można również spotkać kilka innych ulic, takich jak Jadźwingów, Gotarda oraz Orzycka, które dodają urok temu miejscu. Osiedle to jest częścią obszaru Służewca Południowego, będącego jednostką podległego rzędu w ramach Mokotowa, co czyni je wyjątkowym punktem na mapie stolicy.

Historia i charakterystyka

Osiedle zbudowane w latach 1960–1965 stanowiło efekt pracy czterech głównych projektantów: Jerzego Skrzypczaka, Urszuli Ciborowskiej, Aleksandra Łyczewskiego oraz Zdzisława Łuszczyńskiego, którzy działali w Biurze Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego przy ul. Wierzbowej 9. W zakresie komunikacji projektem zajmował się Bohun Zwoliński, a kwestie dotyczące zieleni były w gestii Barbary Tucholskiej. Do grona architektów współuczestniczących w tym przedsięwzięciu należeli także Irena Solarska oraz Włodzimierz Minnich.

Osiedle planowano z myślą o zapewnieniu ponad 122 tys. m² powierzchni użytkowej mieszkalnej dla około 17–20 tysięcy mieszkańców. W jego ramach przewidziano również różnorodne usługi, w tym szkoły, przedszkola, żłobki oraz sklepy. Kubatura zabudowy miała wynosić blisko 1 mln m³. Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych powołał nowe przedsiębiorstwo, którego zadaniem była realizacja tego ambitnego projektu.

Osiedle było pionierskim miejscem testowania rozwiązań architektonicznych oraz funkcjonalnych w technologii wielkopłytowej, co przyczyniło się do jego statusu jako pierwszego i największego ośrodka tego rodzaju w Polsce. Proces budowy różnorodnych typów budynków oraz ich obserwacja w trakcie budowy i eksploatacji miała na celu uniknięcie kosztownych błędów w przypadku większej skali budowy powtarzalnych osiedli oraz podnoszenie jakości nowych projektów.

W ramach projektu wyznaczono ogólne ramy urbanistyczne, w tym ciągi komunikacyjne, dominanty wysokościowe oraz układ terenów zielonych, a indywidualne mikrozespoły mieszkaniowe były projektowane przez różne zespoły architektów. Osiedle miało na celu zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych robotników związanych z rozbudową Służewca Przemysłowego położonego na zachód.

Dzięki przemyślanej lokalizacji, mieszkańcy mogli łatwo dotrzeć do miejsca pracy pieszo. W ramach osiedla zaplanowano także siatkę ulic, która została stworzona na podstawie miejskiej koncepcji ogólnej dotyczącej ciągów komunikacyjnych do dnia 24 listopada 1961 r.. Ulice tymczasowo nazywano „Nowo-Wołoską” (dzisiejsza ulica Wincentego Rzymowskiego), „Nowo-Bokserską” (ulica Gotarda) oraz „Al. Niepodległości–bis” (ulica Zygmunta Modzelewskiego). Kolejne nazwy ulic nadano uchwałą z 16 maja 1963 r., a ostatnie z 29 grudnia 1965 r..

Osiedle stało się częścią rejonu urbanistycznego Służew od 4 lipca 1967 r.. Po wprowadzeniu Miejskiego Systemu Informacji 4 października 1996 r. jego granice także obejmowały obszar Służew. Jednym z testowanych systemów był WUF, czyli Warszawska Uniwersalna Forma, która umożliwiała budowę z powtarzalnych elementów budynków, obejmując kategorie mieszkań od M2 do M7. Prototypowe budynki w tej technologii, znajdujące się w północno-zachodniej części osiedla, zostały zaprojektowane przez zespół architektów, w tym Andrzeja Bielobradka, Jana Drużyńskiego oraz Tadeusza Stefańskiego. W celu budowy zespołu powstała tymczasowa poligonowa wytwórnia powtarzalnych elementów o zdolności produkcyjnej umożliwiającej wznoszenie około 1300 mieszkań rocznie.

Doświadczenia zdobyte podczas projektowania i budowy zespołu mieszkaniowego wykorzystano później przy pracach nad osiedlem Skarpa Puławska. Innym systemem, w którym wzniesiono prototypowe bloki mieszkalne, był WPP (Warszawski Poligon Przenośny). Dodatkowo, w praktyce testowano także monolityczny system budownictwa „Stolica”, a jego efekty zastosowano podczas budowy osiedla Za Żelazną Bramą.

Warto zauważyć, że jeden z budynków przy ul. Rzymowskiego 47, wzniesiony w technologii WUF, zyskał dodatkowe cztery kondygnacje na początku XXI wieku. Architektura osiedla charakteryzuje się modernizmem oraz oryginalnością, co czyni ją wyjątkową w kontekście tamtego okresu polskiego budownictwa mieszkaniowego. Cechy wyróżniające to m.in. zastosowanie szklanych luksferów, które zapewniały lekkość budynków za dnia oraz iluminację nocą. Rzadko spotykane były także widowiskowe kuchnie i balkony, które wówczas często pomijano w innych projektach.

---

Oceń: Służewiec-Prototypy

---