Władysław Czartoryski, urodzony 3 lipca 1828 roku w Warszawie, a zmarły 23 czerwca 1894 roku w Boulogne-sur-Seine, był postacią niezwykle istotną w historii Polski. Książę oraz aktywny polityk, znalazł się na emigracji, pełniąc rolę emisariusza dyplomatycznego Rządu Narodowego, gdzie reprezentował Polskę w takich krajach jak Francja, Anglia, Włochy, Szwecja oraz Turcja.
Jednym z jego największych osiągnięć było założenie Muzeum Czartoryskich w Krakowie, które stało się kluczowym punktem w dziedzinie kultury i historii. Dodatkowo, Czartoryski pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu oraz był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Po śmierci swojego ojca, stał się faktycznym przywódcą ugrupowania Hôtel Lambert, co jeszcze bardziej podkreśliło jego znaczenie w politycznych kręgach emigracyjnych.
Zarys biografii
Władysław Czartoryski był synem Adama Jerzego Czartoryskiego i Anny Zofii Sapiehy. Należał do herbu Pogoń Litewska oraz był panem na Klewaniu i Żukowie. W swojej młodości spędził czas w Paryżu, gdzie jego pierwszym nauczycielem był Hipolit Błotnicki. Uczył się w prestiżowych instytucjach, takich jak College Bourbon, College Charlemagne oraz College Rollin. Po ukończeniu edukacji i odzyskaniu matury w 1848 roku zdecydował się na powrót do Polski. Niestety, po aresztowaniu w Berlinie musiał wrócić do Paryża, gdzie kontynuował naukę w Wyższej Szkole Polskiej.
W dniu 1 marca 1855 roku Władysław poślubił Marię Amparo Muñoz, która żyła w latach 1834–1864, będąc córką królowej Hiszpanii, Marii Krystyny Burbon, oraz jej drugiego męża, księcia Riánsares. Uroczystość ślubna miała miejsce w Malmaison, niedaleko Paryża. Potomkami tej pary byli Franciszek August, który zyskał tytuł błogosławionego.
Po zgonie ojca przejął rolę przywódcy obozu politycznego związanego z Hotelu Lambert. W swoich pracach koncentrował się na poprawie współpracy zachodnich państw w sprawie polskiej. Był także inicjatorem działań mających na celu torpedowanie planów francusko-rosyjskiego zbliżenia. W czasie powstania styczniowego jego starania przyczyniły się do tego, że sprawa polska zyskała międzynarodową uwagę. Szukał wsparcia u Napoleona III, a po klęsce powstania starał się o pomoc i organizował wsparcie dla polskich uchodźców.
W kolejnych latach wciąż zabiegał o prawa i wolność Polski za granicą. Utworzył własną agencję prasową o nazwie Nord-Est oraz oddziaływał na politykę polską w zaborach pruskim oraz austriackim. Był zdecydowanym przeciwnikiem federalizmu, panslawizmu oraz słowiańskiej polityki Rosji. Nie zaangażował się bezpośrednio w życie polityczne Galicji, ale poświęcił swój czas także działalności kulturalnej, tworząc instytucje emigracyjne, takie jak Towarzystwo Historyczno-Literackie, Towarzystwo Literackie Przyjaciół Polski oraz Wyższą Szkołę w Montparnasse.
15 stycznia 1872 roku, w Chantilly, wziął ślub z Małgorzatą Adelajdą Orleańską, córką Ludwika Karola Orleańskiego, księcia Nemours, i Wiktorii Sachsen-Coburg-Kohary. Małgorzata Adelajda była wnuczką króla Francuzów, Ludwika Filipa I. Para doczekała się dwóch synów:
- Adama Ludwika (1872–1937),
- Witolda Kazimierza (1876–1911).
Literatura
W kontekście literatury dotyczącej Władysława Czartoryskiego, warto przywołać znaczące publikacje, które ukazują zarówno jego postać, jak i wpływ na historię oraz politykę. Poniżej prezentujemy zestawienie najważniejszych źródeł związanych z jego działalnością:
- Marian Kukiel, Czartoryski Władysław, książę (1828–1894), [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1938, T. IV., s. 300–303,
- Marian Kukiel, Czartoryski a jedność Europy, Lublin 2008,
- Stanisław Koźmian, Rzecz o roku 1863, Kraków 1894,
- Henryk Wereszycki, Anglia a Polska 1860–1865, Lwów 1934.
Przypisy
- Marian Kukiel, Czartoryski Władysław, książę (1828–1894) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1938, T. IV., s. 302.
- Marian Kukiel, Czartoryski Władysław, książę (1828–1894) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1938, T. IV., s. 300.
- Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 2.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Wacław Olak | Halina Górska | Wojciech Tyciński | Jerzy Wiechecki | Julian Sadłowski | Ludwika Jahołkowska-Koszutska | Benedykt Hirszowicz | Magdalena Biejat | Małgorzata Galińska-Tomaszewska | Tomasz Aleksander Potocki | Jerzy Hertel | Saturnin Osiński | Tadeusz Ropelewski | Stefan Janusz Bratkowski | Mieczysław Kazimierczuk | Jerzy Baumritter | Bogdan Krysiewicz | Jerzy Bayer | Michał Wawrykiewicz | Joachim Hempel (senator)Oceń: Władysław Czartoryski